Welk plastic is in Nederland verboden?

Dit artikel is op 6 oktober 2022 geüpdatet.

Er wordt enorm veel wegwerpplastic - ook wel eenmalig plastic of single use plastics genoemd - op de Europese stranden en in wateren gevonden. Volgens onderzoek bestaat zelfs meer dan 80% van al het zwerfvuil op zee uit kunststof, waarvan de helft plastic voor eenmalig gebruik is. Dit is gevaarlijk voor mens en dier. Het materiaal bevat namelijk giftige stoffen die niet in de natuur kunnen worden afgebroken. Hierdoor duurt het wel 450 jaar voordat een plastic petflesje helemaal is vergaan.

Veel dieren eten per ongeluk plastic resten op of raken erin verstrikt, zoals zeehonden en vissen. Zij kunnen hier ernstig letsel aan overhouden en ziek worden. Uiteindelijk belanden deze plastic deeltjes ook weer in ons eten. Wetenschappers schatten dat mensen zo'n 45.000 stukjes microplastic per jaar binnenkrijgen. Dat is waarschijnlijk een stúk meer dan je denkt. Gelukkig kun je met onze praktische tips jouw inname van microplastics verminderen!

De verpakkingsindustrie moet dus het roer omgooien van Europa. En daar komen de nieuwe SUP-regels om de hoek kijken. Wegwerpplastic moet plaatsmaken voor duurzame alternatieven. Welke producten worden verboden en wat zijn dan die duurzame alternatieven?

Welke plastic wegwerpproducten zijn verboden?

Vanaf 3 juli 2021 geldt een EU-verbod voor de volgende producten:

• Plastic wegwerpbestek (vorken, messen, lepels en eetstokjes);
• Wegwerpborden;
• Plastic rietjes (behalve als medisch hulpmiddel);
• Plastic wattenstaafjes;
• Plastic ballonstokjes;
• Plastic zakken;
• Plastic roerstaafjes voor dranken;
• Voedsel- en drankverpakking van EPS (piepschuim) zoals koffiebekers en voorverpakte vleesbakjes.

Verkopers van bovenstaande producten moeten op zoek naar alternatieven. Werk aan de winkel dus. Om ondernemingen te helpen, heeft het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken een handige beslisboom opgesteld. Hiermee kun je nagaan welke gevolgen de SUP-wetgeving voor jouw bedrijf heeft en of je je producten moet vervangen.

De maatregel is ook van toepassing op bekers, voedsel- en drankverpakkingen gemaakt van biologisch afbreekbaar plastic en zogenaamde bioplastics waar wij al eerder over schreven.

Overige maatregelen: nieuwe etiketten en vervuiler betaalt

Naast het verbod op single use plastics, wil de Europese Commissie ook het gebruik van andere plastic voorwerpen verminderen. De belangrijkste aanvullende maatregelen uit de nieuwe SUP-wet zijn:

• Vissers moeten minimaal 23% van het afval van vistuig inzamelen. Dit percentage wordt elk jaar hoger. Een kwart van het plastic in zee komt namelijk van vistuig. Deze regel geldt sinds 1 januari 2022;
• Statiegeld van € 0,15 op kleine plastic flesjes tot 1 liter. Ook moeten producenten minimaal 90% van alle plastic drinkflessen tot 3 liter inzamelen voor recycling;
• Vanaf 2021 moeten landen zorgen voor minder gebruik van plastic on-the-go verpakkingen (zoals drinkbekers en voedselcontainers);
• Vanaf 2024 moeten doppen en deksels vastzitten aan plastic flessen en drankverpakkingen. Zo worden ze automatisch ingeleverd voor recycling;
• Plastic flessen moeten uit ten minste 25% gerecycled plastic bestaan in 2025, oplopend tot 30% vanaf 2030;
• In 2025 moet minimaal 77% van alle plastic drinkflessen tot 3 liter worden ingezameld. In 2029 moet dit minimaal 90% zijn;
• Het principe 'vervuiler betaalt' gaat gelden: producenten worden zelf verantwoordelijk voor (zwerf-)afval van hun producten. Dit gaat over o.a. drank- en voedselverpakkingen, drinkbekers, lichte plastic tassen, vochtige doekjes, tabaksproducten (met filters), ballonnen en vistuig. Producenten moeten onder meer zorgen voor de inzameling, het vervoer en de verwerking van die plastic producten. En voor bewustwording van de consument;
• Er is een afvalvoorschrift voor hygiëneproducten (zoals vochtige doekjes, tampons en maandverband), tabaksproducten en drinkbekers. Hierop staat bij welk afval dit hoort (hoe af te danken). Ook staat er informatie op over de kunststoffen in het product en welk gevolg dit heeft op het milieu.

De alternatieven van KLM en McDonald's

De grote vraag is wat producenten gaan aanbieden ter vervanging van hun single use plastic producten. Er zijn veel bedrijven in Nederland die wegwerpplastics gebruiken, maar bijna geen één onderneming gebruikt er meer dan McDonald's en KLM. Vanaf 3 juli 2021 moeten ook zij zich aan de nieuwe regelgeving houden. Eens kijken wat voor duurzamere alternatieven zij achter de hand hebben.

Bij McDonald's wordt er grootschalig ingegrepen: alle plastic rietjes worden vervangen door papieren exemplaren en het plastic bestek door hout. Verder verdwijnen ook andere plastic artikelen, zoals de deksel van de McFlurry, en gaat McDonald's hun plastic verpakkingen voor de salades verwisselen voor karton. Naar verluidt zal de verduurzaming van de Amerikaanse hamburgerketen zo'n 485 ton plastic per jaar besparen, ongeveer vier keer het gewicht van een blauwe vinvis.

Ook KLM doet wegwerpplastic in de ban. In 2019 heeft de Nederlands-Franse luchtvaartmaatschappij laten weten dat het 210 miljoen plastic voorwerpen voor eenmalig gebruik gaat vervangen door duurzame alternatieven: 100 miljoen plastic bekers door papieren bekers, 85 miljoen plastic bestekartikelen door producten van biobased materialen en verpakkingen, en 25 miljoen plastic roerstaafjes door een houten variant. Op jaarbasis bespaart dit ongeveer 1300 ton plastic, circa twee keer het gewicht van Christus de Verlosser, het bekende standbeeld in Rio de Janeiro in Brazilië.

UnPlastic: een duurzaam alternatief voor plastic uit bierbrouwafval

Hout en papier zijn favoriet als vervanging van wegwerpplastic. Maar het is de vraag hoe duurzaam deze alternatieven nou écht zijn. Want, als er bos moet worden gekapt om bestek van hout te maken, schieten we nog niet veel op qua milieuwinst. Gelukkig zijn steeds meer slimme, groene ondernemers bezig met het ontwikkelen van duurzame verpakkingsmaterialen als alternatief. Neem bijvoorbeeld Lori Goff, die met haar innovatie UnPlastic, een materiaal gemaakt uit bierbrouwafval, de verpakkingsindustrie op de kop wil zetten.

UnPlastic is transparant, kleur- en geurloos. Het materiaal is bestand tegen vetten en oliën, en is niet giftig. Je kunt het zelfs opeten. Daarnaast heeft de verpakking een hoge weerstand tegen zuurstof, wat de houdbaarheid van producten verpakt in UnPlastic aanzienlijk verlengt. Al deze kenmerken maken van UnPlastic een geschikt, duurzaam alternatief voor wegwerpplastic", aldus Goff.

5 x handige tips om minder plastic te gebruiken:

Het is fantastisch nieuws dat wegwerpplastic vanaf 3 juli 2021 wordt verboden. Maar niet alleen bedrijven hebben een vinger in de pap, of in dit geval de plastic soep. Ook wij als consumenten spelen een belangrijke rol.

Daarom hieronder vijf handige tips om je alledaagse plasticgebruik te verminderen: goed voor dier, milieu en jouw portemonnee:

1. Drink kraanwater uit een herbruikbare fles, in plaats van water uit plastic flessen. Bekijk onze top 6 duurzame waterflessen voor inspiratie.
2. Neem afscheid van je tandpastatube en gebruik tandpastatabletten. Ga helemaal op de groene tour met je gebit en schaf ook een bamboe tandenborstel van The Bamboo Brush Society aan.
3. Doe je boodschappen met een juten of katoenen zak. Wat dacht je bijvoorbeeld van de shopper bag van Oodles & Punches?
4. Vries voedselrestjes in met plasticvrije bakjes. Gebruik bijvoorbeeld bakjes van glas, RVS en siliconen of gewoon een katoenen zak.
5. Open een rekening bij ASN Bank, die het Plastic Pact NL heeft ondertekend. Op deze indirecte manier verminder je jouw plasticgebruik door te voorkomen dat plastic wordt geproduceerd. Lees hier wat wij tegen plasticvervuiling doen.