Buitenreclame voor verre vliegvakanties of online campagnes waarin oliemaatschappijen hun 'groene projecten' aanprijzen. Als het aan de initiatiefnemers van Reclame Fossielvrij ligt zijn dit soort reclames straks in heel Europa verboden. Want waarom is het eigenlijk toegestaan om reclame te maken voor producten en bedrijven die onze aarde zoveel schade toebrengen en de klimaatcrisis vergroten?
Dit artikel is op 18 oktober geactualiseerd.
Om dit verbod op fossiele reclame te realiseren is de organisatie twee burgerinitiatieven gestart: eentje voor de invoering van een verbod in Nederland en een Europees burgerinitiatief in samenwerking met onder meer Greenpeace. Voor het Nederlandse initiatief is je steun nog steeds hard nodig.
Wat is een burgerinitiatief?
Een burgerinitiatief is een voorstel aan de Tweede Kamer om een wettelijke regeling of ander regeringsbeleid in te stellen, wijzigen of af te schaffen. Het is een concrete manier waarop jij en ik invloed op de politiek kunnen uitoefenen – naast bijvoorbeeld demonstreren en natuurlijk stemmen bij verkiezingen. En anders dan bij een gewone petitie, kun je met een burgerinitiatief een belangrijk onderwerp letterlijk op de politieke agenda zetten.
Een bekend Nederlands burgerinitiatief was bijvoorbeeld het initiatief van presentator Tim Hofman voor een beter kinderpardon, waarvoor hij in een paar uur de benodigde 40.000 handtekeningen ophaalde. Die 40.000 handtekening geven aan dat er vanuit de maatschappij steun is voor het voorstel. Het maakt ook dat de Tweede Kamer het voorstel moét behandelen. Daarbij geldt wel dat de 40.000 handtekeningen afkomstig moeten zijn van mensen met de Nederlandse identiteit die stemgerechtigd zijn, en dat het voorstel aan een aantal randvoorwaarden voldoet.
Naast het Nederlandse burgerinitiatief, is het ook mogelijk om een onderwerp op de agenda van de Europese Commissie te krijgen. Met een Europees burgerinitiatief kunnen EU-burgers een oproep doen om direct voor heel Europa iets wettelijk te regelen, bijvoorbeeld een verbod op pesticiden in de landbouw of invoering van een basisinkomen. Wel is er voor het Europese burgerinitiatief een stuk meer handtekeningen nodig: 1 miljoen stemgerechtigde burgers uit minimaal 7 EU-landen moeten het initiatief steunen.
Waarom een verbod op fossiele reclame?
Eerder dit jaar – 5 jaar na het Klimaatakkoord van Parijs – concludeerde het Planbureau van de Leefomgeving dat er nog een enorm gat zit tussen wat landen nu doen en wat er nodig is om te voldoen aan het Parijsakkoord. Daarnaast regent het al jaren rapporten over de urgentie en ernst van de klimaatcrisis. Overal klinkt hetzelfde geluid: om de klimaatdoelen te halen moeten we echt álles uit te kast halen. De transitie van fossiele energie naar duurzame energiebronnen is daarbij essentieel. Hoe kan het dan zijn dat we het nog zo normaal vinden om fossiele producten te kopen en gebruiken?
Reclame Fossielvrij ziet daarin een belangrijke rol voor reclame. Zolang er reclame gemaakt wordt voor fossiele bedrijven zoals Shell en BP, verre vliegreizen en benzineslurpende auto’s, blijft het gebruik van fossiele energie normaal. Bovendien vindt Reclame Fossielvrij dat reclame een verkeerd beeld geeft van de rol van olie- en gasmaatschappijen in de klimaatcrisis. Vaak leggen deze bedrijven de nadruk op groene projecten, terwijl deze maar een miniem deel uitmaken van hun activiteiten. Een verbod op reclame, zo stelt Reclame Fossielvrij, vermindert de vraag naar brandstof, maakt duidelijk dat fossiele energie schadelijk is en maakt een einde aan greenwashing door grote fossiele vervuilers.
Maar is dat wel zo? Gaat een verbod op dergelijke reclames wat opleveren? Gedragswetenschapper Marijn Meijers verwacht van wel, zegt ze in een interview met Change Inc. Er is weliswaar geen direct effect, zoals bij een verbod op plastic tasjes, maar een verbod op reclame kan wel de maatschappelijke norm ten aanzien van fossiele bedrijven en producten veranderen. En dat uit zich uiteindelijk in bewuster consumptiegedrag.
Reclame Fossielvrij noemt hun wetsvoorstel ook wel een 'tabakswet' voor de fossiele industrie
Het voorstel van Reclame Fossielvrij
Of er een verbod op fossiele reclame komt en hoe dit er dan uit komt te zien, is nog even de vraag. Eerst moeten er genoeg handtekeningen worden opgehaald. Maar als het aan Reclame Fossielvrij ligt, komt er in het verbod een onderscheid tussen twee soorten reclame:
- Een strikt reclameverbod voor fossiele brandstof. Onder dit deel van het voorstel vallen bedrijven die fossiele brandstof winnen, zoals Shell. Voor deze bedrijven geldt een volledig verbod op reclame, inclusief PR, sponsoring en give-aways. Kortom, een volledig verbod op gebruik van merk, logo en naam buiten de eigen verkooppunten. Daarnaast komt bij verkooppunten een waarschuwing over de schade van fossiele brandstof, net als de waarschuwingen op pakjes sigaretten.
- Een verbod op reclame-uitingen die verleiden tot schadelijke fossiele consumptie. Hieronder vallen bijvoorbeeld reclame voor vliegreizen of auto’s met een benzinemotor. Anders dan bij het strikte reclameverbod voor fossiele brandstof mag een automerk dan wel nog reclame maken voor hun nieuwste elektrische auto, maar niet voor een benzine-auto. Bij de verkoop van fossiel vervoer moet bovendien een waarschuwing komen die kopers informeert over de schade van hun aankoop.
Genoeg handtekeningen, en dan?
Op dit moment (26 oktober 2021) staat de teller voor het Nederlandse burgerinitiatief op bijna 8.000 en het Europese burgerinitiatief op ruim 67.000. Er zijn dus nog best wat handtekeningen nodig. Maar wat gebeurt er eigenlijk als er voldoende handtekeningen binnen zijn?
Voor het Nederlandse burgerinitiatief geldt dat als er genoeg handtekeningen zijn (en het voorstel ook aan de andere voorwaarden voldoet), de Tweede Kamer en de verantwoordelijke minister het initiatief behandelen. Is een meerderheid van de Tweede Kamer voorstander van het initiatief? Dan wordt de verantwoordelijke bewindspersoon gevraagd om beleid aan te passen.
Bij een Europees burgerinitiatief zijn de tijdslijnen duidelijker:
- Binnen een maand nadat het burgerinitiatief is ingediend worden initiatiefnemers uitgenodigd om hun voorstel toe te lichten bij medewerkers van de Europese Commissie
- Binnen drie maanden mogen de initiatiefnemers hun voorstel presenteren tijdens een openbare hoorzitting of plenaire vergadering van het Europees Parlement
- En binnen zes maanden besluit de Europese Commissie of ze maatregelen nemen naar aanleiding van het initiatief. Dat kan een voorstel zijn voor een nieuwe wet, maar andere maatregelen zijn ook mogelijk. En de kans bestaat uiteraard ook dat ze het burgerinitiatief niet overnemen.
Een burgerinitiatief is een manier voor burgers om invloed uit te oefenen op de politiek - net als stemmen en demonsteren
Laat je stem horen!
Wil jij ook dat er een verbod komt op fossiele reclame? Onderteken het Nederlandse burgerinitiatief van Reclame Fossielvrij en deel de campagne met vrienden en familie:
Naast het tekenen van dit burgerinitiatief zijn er uiteraard nog meer manieren waarop je de overheid en bedrijven kunt stimuleren om fossiele energie de wereld uit te helpen:
- Stem tijdens verkiezingen op een groene partij.
- Steun organisaties die grote vervuilers aanpakken.
- En stap over naar een bank die niet investeert in de fossiele industrie, en dat ook nooit heeft gedaan.
Zo werken we samen aan een schonere, groenere wereld.
