De EU Natuurherstelwet, een initiatief van voormalig Eurocommissaris Frans Timmermans, is onlangs aangenomen. Maar wat houdt het precies in en wat betekent dit voor Nederland? We duiken in de groene plannen van deze wet en wat jij en ik ervan gaan merken.
Na een spannende stemming in het Europees Parlement is op 14 juli 2023 de EU Natuurherstelwet met een flinterdunne marge aangenomen. Het was maar de vraag op het voorstel de stemming ging overleven. Lange tijd stond de wet op losse schroeven door verzet vanuit de landbouw- en visserijsector.
De kritiek richtte zich vooral op één omstreden passage: het zogenoemde verslechteringsverbod in natuurgebieden. Hiermee zouden lidstaten verplicht worden om hun natuurgebieden in betere staat te brengen. Dit verbod geldt overigens al voor alle Natura 2000-gebieden, maar door de EU Natuurherstelwet zou dit ook op andere plekken van toepassing worden.
Tegenstanders, waaronder Nederland, vrezen dat dit de deur opent voor juridische conflicten en vertragingen, een soort stikstofdrama 2.0. Na langdurige onderhandelingen in Brussel, werd er uiteindelijk een compromis bereikt: in plaats van een verbod hoeven landen zich nu slechts “in te spannen”. Desondanks stemde Nederland tegen.
Het Europese Parlement stemde op 14 juli 2023 in met de EU Natuurherstelwet.
Waarom is de EU Natuurherstelwet belangrijk?
De Europese Commissie benadrukt dat deze wet essentieel is. Waarom? Omdat zo'n 80 procent van alle Europese natuurgebieden in verval verkeert. Ook in Nederland gaat het niet goed. Duinen, veen- en kustgebieden - landschappen die veel in ons land voorkomen - zijn er het slechtst aan toe. Bovendien holt ook onze inheemse fauna achteruit: ten minste één derde van alle Hollandse diersoorten staat op de Rode Lijst, wat betekent dat ze in hun voortbestaan worden bedreigd.
Vanuit een economisch oogpunt is de wet eveneens cruciaal. De kwaliteit van zo’n 70 procent van de bodem in de EU is zorgelijk. Door de slechte kwaliteit van landbouwgronde lijdt Europa naar schatting jaarlijks een verlies van €50 miljard. Daar staat tegenover dat elke euro die wordt geïnvesteerd in het herstellen van de natuur een opbrengst heeft van tussen de 8 en 38 euro, aldus de Europese Commissie.
Leestip: Wil je meer weten over het belang van biodiversiteit in de strijd tegen klimaatverandering? Lees dan onze snelcursus biodiversiteit (3 minuten leestijd).
De grutto, de nationale vogel van Nederland, staat op de Rode Lijst en zal verdwijnen als ze niet beter worden beschermd. | Foto: Vincent van Zalinge via Unsplash
Wat houdt de Natuurherstelwet in?
Ook in de uiteindelijke, afgezwakte versie is het overkoepelende doel van de wet overeind gebleven: het volledige herstel van beschadigde natuur in de Europese Unie. De Commissie wil dat tegen 2030 er voor minstens 30 procent van alle natuurgebieden die nu in een slechte staat verkeren een concreet herstelplan op tafel ligt. Hierbij gaat het dus niet alleen om Natura 2000-gebieden, maar ook om kwetsbare bossen, duin- of veengebieden. Dit percentage loopt op tot 60 procent in 2040 en 90 procent in 2050. Als landen achterblijven bij deze doelstellingen, worden ze verplicht om aanvullende natuurgebieden te creëren.
Daarnaast staan in de wet voorstellen om de biodiversiteit op (en onder) land en zee te verbeteren en de achteruitgang van bijen en andere bestuivers een halt toe te roepen. Ook wordt het uitbreiden van groene stedelijke ruimten benadrukt en moet ‘landbouwnatuur’ diverser worden.
De EU Natuurherstelwet gaat bestuivers een handje helpen. | Foto: Fabian Kleiser via Unsplash
Wat ga jij merken van deze wet?
Belangrijk om te noemen is dat de EU Natuurherstelwet geen specifieke maatregelen voorschrijft. Elk land is zelf verantwoordelijk voor het opstellen van een plan en de uitvoering ervan. Daarom is het op dit moment nog onduidelijk welke specifieke acties Nederland zal ondernemen. Toch kunnen we op basis van de hoofdlijnen in de wet, de volgende veranderingen in de nabije toekomst verwachten:
- Woon je in een stad? Verwacht meer groene ruimtes in je buurt. De wet streeft ernaar groene gebieden in steden met minstens 3 procent uit te breiden tegen 2030, wat verder oploopt tot 5 procent tegen 2050. Dit betekent meer parken, boomrijke lanen en groene gebouwen, zoals deze vertical bossen. Bovendien is het doel om tegen 2050 in elke stad 10 procent meer bomen te hebben dan nu. Ook bij het bouwen of renoveren van gebouwen wordt gestreefd naar het toevoegen van meer groen, zoals groene daken en gevels. Dit maakt de stad niet alleen leefbaarder voor planten en dieren, maar ook mensen omdat een groene stad minder last heeft van het hitte-eilandeffect.
- Woon je nabij een rivier? De Commissie streeft ernaar rivieren natuurlijker te laten stromen door belemmeringen zoals dammen, stuwen en sluizen te verwijderen of aan te passen. Dit bevordert niet alleen de natuurlijke stroming, maar is ook goed voor de biodiversiteit onder water. Vissen kunnen dan bijvoorbeeld makkelijker migreren. Het streven is om tegen 2030 een netwerk van minstens 25.000 km aan onbelemmerde rivieren in Europa te realiseren. Bovendien is er een plan om uiterwaarden regelmatig te laten overstromen, wat zorgt voor een diverser landschap langs de rivieroevers.
- Woon je op het platteland? De wet wil de biodiversiteit in landbouwgebieden vergroten door een verschuiving van monoculturen naar andere vormen van landbouw. Hoe landen dit precies gaan aanpakken, is nog niet helder. Maar het doel is duidelijk: meer graslandvlinders, akker- en weidevogels. Mogelijke manieren om dit te bereiken zijn regeneratieve landbouw, gemeenschapsboerderijen of voedselbossen. Dit betekent dat het typische Nederlandse landschap, met strakke weilanden en rechte akkers, plaats gaat maken voor een natuurlijker, diverser en wilder landschap.
Grote rivieren, zoals de Rijn hier bij Arnhem, moeten de ruimte krijgen om vrij te kunnen meanderen. | Foto Sander Weeteling via Unsplash
Opwekking hernieuwbare energie moet hand in hand gaan met natuurstel
Tot slot stelt de EU Natuurherstelwet dat er bij de transitie naar duurzame energiebronnen meer rekening moet worden gehouden met natuurherstel.
Windparken op zee zijn hier een perfect voorbeeld van. Doordat vissers niet mogen slepen tussen de windmolens, ontstaat er een unieke gelegenheid om de biodiversiteit te verbeteren. Een treffend voorbeeld is het project 'De Rijke Noordzee', waarover we al eerder over schreven. In het windmolenpark Eneco Luchterduinen, gelegen voor de kust van Noordwijk en Zandvoort, zijn rifballen en oesterkooien geïntroduceerd. Deze oesters produceren larven, wat kan resulteren in de ontwikkeling van riffen die een scala aan zeedieren aantrekken, van krabben tot zeehonden.
De rifballen gaan het water in bij windpark Luchterduinen. | Foto: Van Oord
Maar de synergie tussen hernieuwbare energie en natuurbehoud stopt niet bij de kustlijn. Op het vasteland kunnen zonneparken een sleutelrol spelen in het herstel van lokale ecosystemen. Door slimme planning en design kunnen deze parken leefgebieden vormen die de biodiversiteit verbeteren. Een mooi voorbeeld hiervan is Solarpark De Kwekerij in Gelderland. Dit toegankelijke park, gelegen nabij een woonwijk, is ontworpen met respect voor de natuur. Tussen de zonnepanelen krijgen flora en fauna volop de ruimte. Water wordt opgevangen in groene bassins, terwijl schapen het landschap onderhouden en buurtbewoners kunnen genieten van een wandeling tussen de panelen.
De EU Natuurherstelwet raakt ons allemaal
De EU Natuurherstelwet is meer dan alleen een stukje wetgeving; het is een stap naar een groenere, biodiversere toekomst voor Europa. Of je nu in een stad woont, dicht bij een rivier of op het platteland, de impact van deze wet zal in de komende jaren zichtbaar worden in ieders directe leefomgeving. Met de juiste implementatie en betrokkenheid van alle Europese lidstaten kan deze wet een keerpunt zijn in de achteruithollende kwaliteit van onze natuurgebieden en het verlies van biodiversiteit.
Dit vindt ASN Bank
ASN Bank is blij dat de EU Natuurherstelwet is aangenomen door het Europese Parlement. Deze wet is cruciaal om de klimaat- en biodiversiteitscrisis op een effectieve manier aan te kunnen pakken. Er is hard gelobbyd voor deze wet; de meer dan 1 miljoen handtekeningen van burgers en de boodschappen van 6.000 wetenschappers en 100+ bedrijven hebben effect gehad.
Er is ook flink tégen de wet gelobbyd, waardoor veel belangrijke doelstellingen en verplichtingen uit het voorstel van de Europese Commissie zijn afgezwakt. Dat maakt de wet die er nu ligt wat ons betreft niet voldoende. Desalniettemin is er door de EU een wereldwijd unieke stap gezet in de goede richting.
