In de strijd tegen plasticvervuiling en zwerfafval heeft de overheid al verschillende maatregelen genomen, zoals statiegeld op kleine plastic flesjes en blikjes, een verbod op plastic wegwerpproducten en een bijbetaling voor plastic tasjes in winkels. Vanaf 1 juli 2023 treden er nieuwe regels in werking: er komt een toeslag op plastic verpakkingen bij het afhalen of laten bezorgen van eten. We vertellen je wat er allemaal gaat veranderen en geven je vijf tips om je eigen plasticgebruik te verminderen.
Dit artikel is op 27 juni 2023 geüpdatet.
Wegwerpplastic, ook bekend als single use plastics (SUP), vormt een groot probleem voor de natuur en de oceanen. Meer dan 80% van al het zwerfvuil op het strand bestaat uit deze kunststof, waarvan de helft verpakkingen voor eenmalig gebruik is. Dit heeft negatieve gevolgen voor zowel mens als dier, met giftige stoffen die niet kunnen worden afgebroken en een afbraaktijd van 450 jaar voor een plastic petflesje. Dieren zoals zeehonden en vissen lijden hieronder, met ernstig letsel en ziektes tot gevolg. En ook voor mensen is al dat plastic niet goed: we krijgen naar schatting jaarlijks maar liefst zo'n 45.000 stukjes microplastic binnen. Het is dus van groot belang dat we ons plasticverbruik verminderen.
Stranden die worden overspoeld met plastic: door de nieuwe regels vanaf 3 juli 2021 moeten we dit soort beelden in de toekomst zien te voorkomen.
Extra toeslag voor het gebruik van wegwerpplastics bij afhaalmaaltijden
Vanaf 1 juli 2023 wordt het extra voordelig om met je eigen bakje naar de frietkraam te gaan of een herbruikbare beker mee te nemen naar je favoriete koffietent: consumenten gaan een toeslag betalen voor plastic verpakkingen die gebruikt worden bij afhaalmaaltijden en koffie to go.
Deze kosten zijn vergelijkbaar met de extra bijbetaling voor plastic tasjes in winkels. Sinds de invoering van die maatregel in 2016 is het aantal plastic tasjes in het zwerfafval binnen 3 jaar met 60% verminderd en het gebruik ervan met 80%, volgens een factsheet van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Dit is een fantastisch resultaat en een mooi voorbeeld van hoe we gezamenlijk stappen kunnen zetten in de strijd tegen plastic zwerfafval. Vanwege het succes van die maatregel wil de overheid nu ook plastic producten in de afhaalsector aanpakken, omdat die vaak ook in de natuur belanden.
Goed om te weten: deze maatregel is ook van toepassing op verpakkingen die gedeeltelijk uit plastic bestaan. Denk hierbij aan verpakkingen met een kunststof coating, zoals kartonnen koffiebekers met een plastic binnenkant, of andere vormen van kunststof barrières tegen water en vet. Ook bekers en voedselverpakkingen gemaakt van biobased en bioafbreekbare plastics, waar we al eerder over schreven, vallen onder deze maatregel. Alleen 100% plasticvrije producten, zoals hout of papier, zijn vrijgesteld van de extra toeslag.
Bedrijven mogen zelf bepalen hoeveel ze precies gaan bijrekenen voor de plastic verpakkingen. Maar, ondernemers mogen deze bijbetaling niet simpelweg bij de totaalprijs optellen; het moet apart vermeld worden op het bonnetje. Daarnaast dienen horecazaken ook plasticvrije alternatieven aan te bieden, zoals biobased bekers/containers of bring your own alternatieven.
Leestip: Heb je inspiratie nodig voor duurzame meeneembekers Bekijk dan eens deze 5 duurzame to go koffiebekers.
Geen plastic afhaalbakjes, maar papier en karton: zo gaat de toekomst van takeaway eruitzien. | Foto: Kristina Paukshtite via Pexels
Deze plastic producten worden per 1 juli 2023 duurder of zijn al verboden
Hieronder vind je een kort overzicht van enkele producten waarvoor de toeslag per 1 juli 2023 van kracht wordt:
- Plastic afhaalbekers met een plastic laag aan de binnenkant;
- Plastic voedselverpakkingen voor eenmalig gebruik;
- Plastic deksels voor drankjes en maaltijden;
- Plastic zakjes voor afhaalmaaltijden;
- Plastic saus- en saladecontainers; en
- Plastic bakjes voor desserts en snacks.
Daarnaast geldt sinds 3 juli 2021 ook een EU-verbod op de volgende plasticwegwerpproducten:
- Plastic wegwerpborden;
- Plastic wegwerpbestek;
- Plastic rietjes (behalve als medisch hulpmiddel);
- Plastic wattenstaafjes;
- Plastic ballonstokjes;
- Plastic zakken; en
- Plastic roerstaafjes voor dranken.
Plastic wegwerpborden, bekertjes en bestek behoren sinds 3 juli 2021 officieel tot de verleden tijd.
Aanvullende maatregelen: gerecyclede pet flessen en verbod op losse doppen
De nieuwe maatregelen zijn onderdeel van een groter geheel. Ze komen voort uit de Europese richtlijn Single Use Plastics (SUP), die sinds juli 2021 geldt. Het doel: de impact van wegwerpplastic op het milieu verminderen en meer plastic hergebruiken en recyclen.
De belangrijkste aanvullende maatregelen zijn als volgt:
- Vanaf 3 juli 2024 moeten alle losse doppen en deksels aan plastic flessen en drankverpakkingen worden bevestigd, zodat ze automatisch worden ingezameld voor recycling;
- Plastic flessen moeten tegen 2025 uit minimaal 25% gerecycled plastic bestaan en dit percentage moet stijgen naar 30% vanaf 2030;
- In 2025 moet ten minste 80% van alle plastic drinkbekers tot 3 liter en alle plastic voedselverpakkingen worden ingezameld. Dit percentage moet in 2027 stijgen naar minimaal 90% voor beide categorieën; en
- Er komt een afvalvoorschrift voor hygiëneproducten (zoals vochtige doekjes, tampons en maandverband), tabaksproducten en drinkbekers. Dit voorschrift zal informatie bevatten over de juiste manier van afvalverwerking, de kunststoffen in het product en de milieueffecten ervan.
Er komen nóg meer regels aan op 1 januari 2024
De regels die vanaf 1 juli 2023 gelden gaan over het verminderen van plasticgebruik voor onderweg, afhalen of bezorgen. Een half jaar later, vanaf 1 januari 2024, gaan er nieuwe maatregelen gelden om consumptie ter plaatse aan te pakken: vanaf dan mogen bedrijven helemaal geen plastic verpakkingen meer gebruiken. Dit betekent dat er geen plastic bakjes meer gebruikt mogen worden in bedrijfskantines en dat plastic bekertjes niet langer toegestaan zijn op festivals. Hergebruik wordt de nieuwe norm en er zal worden overgestapt op herbruikbare alternatieven, zoals afwasbare borden en glazen. Gezondheidsinstellingen, zoals ziekenhuizen, worden vrijgesteld van de regel.
Er is nog een uitzondering op het wegwerpverbod, namelijk hoogwaardige recycling. Dit houdt in dat plastic bekers en bakjes na gebruik ingezameld worden en na recycling opnieuw kunnen worden gebruikt als verpakkingsmateriaal voor voedsel en drank. Het vereiste percentage ingezamelde bekers voor hoogwaardige recycling zal geleidelijk stijgen, van 75% in 2024 tot 90% in 2027.
Houten bestek, rvs-rietjes en katoenen zakjes: zo ziet de toekomst zonder wegwerpplastic eruit.
5 x handige tips om minder plastic te gebruiken:
Het is natuurlijk fantastisch nieuws dat wegwerpplastic al is verboden en dat steeds meer ondernemingen 100% plastic-vrije alternatieven gebruiken. Maar bedrijven hebben niet alleen een vinger in de pap, of in dit geval de plastic soep. Ook wij als consumenten spelen een belangrijke rol.
Daarom hieronder vijf handige tips om je alledaagse plasticgebruik te verminderen: goed voor dier, milieu en jouw portemonnee:
- Drink kraanwater uit een herbruikbare fles, in plaats van water uit plastic flessen. Bekijk onze top 6 duurzame waterflessen voor inspiratie.
- Neem afscheid van je tandpastatube en gebruik tandpastatabletten. Ga helemaal op de groene tour met je gebit en schaf ook een bamboe tandenborstel van The Bamboo Brush Society aan.
- Doe je boodschappen met een juten of katoenen zak. Wat dacht je bijvoorbeeld van de shopper bag van Oodles & Punches?
- Vries voedselrestjes in met plasticvrije bakjes. Gebruik bijvoorbeeld bakjes van glas, RVS en siliconen of gewoon een katoenen zak.
- Als je een patatje afhaalt, gebruik dan deze leuke, duurzame lunchboxen. Dat scheelt geld én is goed voor de natuur!
