De mooiste earthships ter wereld

Een gebouw van autobanden, blikjes en flessen

Wat voor veel mensen als afval wordt gezien, is voor earthshipbouwers waardevol bouwmateriaal. Zo worden steunmuren gemaakt van afgedankte autobanden die volgestampt worden met aarde. In de niet-dragende muren schitteren vaak (gekleurde) blikjes en lege glazen drinkflessen, die een glas-in-loodeffect geven als de zon erdoorheen schijnt. 

Volledig off-the-grid wonen

Een earthship is ontworpen om volledig off-the-grid te zijn. Dit betekent dat het niet is aangesloten op de nutsvoorzieningen en zelfvoorzienend is in warmte, water, voedsel, energie en sanitaire voorzieningen. 

Aan de zonnige kant (het zuiden in het noordelijk halfrond, het noorden in het zuidelijk halfrond) bevindt zich een broeikas. Hier wordt zoveel mogelijk zonlicht en warmte binnengelaten. De autobandenmuur aan de achterzijde neemt door zijn thermische massa overdag warmte op en straalt ‘s nachts warmte uit. Hierdoor is de binnentemperatuur bijna het hele jaar door comfortabel. In Nederland zijn er een stuk minder zonuren dan in New Mexico, waar het earthshipconcept bedacht is. Daarom wordt ‘s winters in Nederlandse earthships bijgestookt met een tegel- of steenkachel, die warmte relatief lang vasthoudt.

Earthships halen hun eigen water uit de lucht of de bodem. Via simpele opvangsystemen op het dak, een soort gootjes, wordt regenwater in een reservoir opgeslagen en gefilterd door aarde of grind. In Nederland wordt ook wel grondwater opgepompt. Het gewonnen water wordt gezuiverd tot drinkwater met een zuiveringssysteem, vaak een helofytenfilter. De wortels van de helofyten (moerasplanten) en bacteriën zorgen voor de zuiverende werking. 

Gebruikt drink-, douche- en afwaswater loopt door het filter naar de broeikas en bewatert de eetbare planten die hier groeien. Op hun beurt filteren de wortels van de planten dit water tot schoon oppervlaktewater dat voor begroeiing buiten wordt gebruikt of afvloeit naar een vijver of sloot. 

Zonnepanelen en windmolens - die op of rond het huis staan -  leveren stroom. Er zijn aardehuizen in Nederland die toch op het net zijn aangesloten, omdat ze nog geen warmte kunnen opvangen in een batterij die stroom uitwisselt binnen de wijk. Bij zonnig weer leveren ze stroom aan het net, op donkere dagen krijgen ze groene stroom terug. 

En wat het kleinste kamertje betreft? De meeste bewoners hebben een composttoilet, ook wel een droogtoilet genoemd. Om onaangename luchtjes te voorkomen, wordt ieder toiletbezoek afgesloten met een schep zaagsel. De urine en compost bevatten belangrijke voedingsstoffen - zoals stikstof, fosfor en kalium - en worden verspreid over het land.

Earthships in Nederland

In Nederland ben je verplicht om je woonhuis aan te sluiten op de nutsvoorzieningen voor je riolering, water en elektra. Maar: er worden hier en daar vrijstellingen gegeven, waardoor er óók in Nederland earthships zijn gebouwd. De eerste werd in 2009 uit de grond gestampt in park de Nooterhof in Zwolle. Michael Reynolds vloog over om het te helpen bouwen. In het gebouw - dat dienst doet als theehuis - zijn 7000 lege wijn- en bierflessen, 6000 blikjes en zo'n 1000 autobanden verwerkt. 

In 2015 voltooide een groep idealisten een woonwijk vol met aardehuizen, zoals zij hun Nederlandse varianten van de earthships doopten, in Olst (vlakbij Deventer). Drie van de 23 woningen zijn huurwoningen. Benieuwd hoe dat woont, in zo’n aardehuis? Wij spraken met bewoonster Miriam Zijp. 

Zo werkt het bouwen van een earthship in Nederland

De aarde in Europa is vochtiger dan de droge Zuid-Amerikaanse aarde. Dit maakt het lastiger om op te bouwen. In Nederland moet de grond vaak eerst worden opgehoogd, voordat er een earthship op gebouwd kan worden. In Olst hebben de bewoners moeten heien om de zware constructies met autobanden in het Nederlandse kleilandschap te kunnen plaatsen.

Het goede nieuws is dat het concept van zongerichte woningen met veel glas aan de voorzijde óók in Nederland supergoed werkt. De bewoners van de aardehuizen in Olst zeggen minimaal bij te hoeven stoken. 

Het kostenplaatje

De kosten van het bouwen van je eigen aardehuis lopen sterk uiteen, vooral afhankelijk van de grootte en de mate waarin je zelf bouwt. Het kleinste aardehuis in Olst kost - zonder afbouw en techniek -  150.000 euro, de grootste ruim drie ton. Een van de bewoners van een earthship in Canada vertelde tegen de media dat zijn woning van 280 vierkante meter hem omgerekend ongeveer 65.000 euro kostte om te bouwen. Let wel: dit is exclusief arbeidsuren en de grond om op te bouwen. Daartegenover staat dat bewoners van earthships één kopzorg minder hebben: de maandelijkse energierekening.

The Greater World Earthship Community in New Mexico

Op tien minuten rijden van Taos in New Mexico waan je je op een post-apocalyptische filmset. Op een weidse droge vlakte van 640 hectare schieten hagedissen tussen huizen door die met de aarde vergroeid lijken. Het is de geboorteplaats van de earthships: The Greater World Earthship Community. De plek waar Michael Reynolds begon. Op dit moment staan er zo’n zestig earthships, uiteindelijk is er plaats voor 130 woningen. De bewoners bezitten percelen van 0,75 tot drie hectare. Wie nu ijverig aan het rekenen slaat: jep, dan blijft meer dan de helft van de totale grond onbebouwd. En dat zal altijd zo blijven. Op deze gemeenschappelijke grond mag moeder natuur haar gang gaan. 

Het bijzondere is: je kunt dit epicentrum van de earthships bezoeken. Boek bijvoorbeeld een rondleiding of dompel je onder in de off-the-grid-lifestyle en blijf slapen in een van de earthships. Bijvoorbeeld in The Phoenix, waar je met je hele familie kunt logeren vanaf 420 dollar per nacht. Zie jezelf al ontwaken tussen de torenhoge bananenbomen, druivenranken, vogels en schildpadden?

Ironbank in Australië

Klein, maar oooh zo fijn: deze parel van een earthship ligt in Ironbank, vlakbij Adelaide in Australië. Ook hier zette Michael Reynolds voet aan wal en inspireerde het echtpaar Zoe en Martin Freney om hun eigen earthship te bouwen, met hulp van meer dan honderd vrijwilligers. Sinds 2016 is het gebouw klaar om gasten van over de hele wereld te ontvangen: het is een bed & breakfast van zeventig vierkante meter, ontworpen voor twee personen. Je komt binnen in de kas waar de bananenbomen zelfs in de winter zo’n honderd bananen geven. In de badkamer staat een bad zo groot dat je er met z’n tweeën in past. Is het warme water op? Dan moet je wachten tot de zon en de houtkachel hun werk hebben gedaan. De kosten? Vanaf 250 Australische dollar (ca. 160 euro) per nacht.

Earthship Brighton in Engeland

In het Stanmer Park in Brighton werd in 2006 het eerste earthship van Engeland voltooid. Het donkerrode gebouw is eigendom van een non-profitorganisatie, de Low Carbon Trust, en doet dienst als milieu-educatiecentrum en als locatie voor cursussen 'groen bouwen'. Wie deelneemt aan de cursus 'Zelf bouwen aan een earthship' krijgt ongetwijfeld invloeden mee van Reynolds zelf, aangezien de mensen van de Low Carbon Trust door hem werden getraind. 

Casa Llanta in Nicaragua

In Nicaragua leeft een groot deel van de bevolking al verplicht off-the-grid. Dat komt onder andere doordat energiebedrijven geen hoogspanningslijnen aan willen leggen naar de geïsoleerde, landelijke gebieden waar veel mensen wonen en werken. Energie is erg duur en wie wel op het net is aangesloten, heeft vaak met stroomstoringen te maken.

Redenen genoeg voor de Amerikaanse vastgoedontwikkelaar Tim Kelly om 550 hectare grond te kopen aan de rand van een berg bij de stad El Carrizal en hier een earthship te bouwen samen met de lokale bevolking. In 2009 stond daar Casa Llanta: grote trots van de gemeenschap. Het 1800 vierkante meter grote gebouw dient dan ook als educatiecentrum.

In de minidocumentaire Casa Llanta, gemaakt door regisseur Debbie Formosa, geven bewoners en bouwers uit het dorp een kijkje in dit bijzondere earthship - en hoor je de haan van het huis kraaien.  

Earthship Mima in Japan

In de Japanse provincie Tokushima bleef 800 oude banden, 4.000 flessen en 13.000 lege blikken een lot op de afvalberg bespaard en vormen ze de basis van het eerste earthship van Japan: Mima. Tomoko Kurashina haalde een deel van de 40 miljoen yen (ruim drie ton in euro's) die het kostte om het huis te bouwen op via crowdfunding en nam contact op met Michael Reynolds, die ook hier met liefde zijn kennis en kunde kwam delen. In de zomer van 2019 herrees het charmante Mima uit de bergen van de stad Mima. Voor zo'n 30.000 yen (iets meer dan 200 euro) per nacht kun je hier overnachten. 

Zelf aan de slag?

Denk je nu: allemaal leuk en aardig, dat overnachten, maar ik wil mijn eigen earthship bouwen? Dat kan!

• Michael Reynolds heeft zijn eigen academie, waar je op locatie, maar ook online, cursussen kunt volgen. 
• Hier zijn de nodige DIY-tools te verkrijgen: plattegronden, bouwinstructies en handleidingen. 
• Initiatiefnemer van de aardehuizen in Olst, Paul Hendriksen, is adviseur voor wie zijn eigen eco-dorp wil bouwen.

Start maar alvast met het sparen van blikjes en flessen...