Je kent het gevoel misschien wel: met vrienden heb je het beregezellig op dat festival of tijdens een weekend weg. Maar dan moet je allemaal terug naar je eigen huis. Een vriendengroep in Amsterdam besloot voortaan met z’n allen naar hetzelfde huis te gaan. Een sociaal, duurzaam en betaalbaar thuis. Ze moesten het alleen nog even zelf bouwen.  

Samenwerken, samenleven én samenwonen

Vanaf 2012 begonnen Chandar van der Zande en zijn vrienden met het organiseren van feesten, kleine festivals en culturele evenementen in Amsterdam. Om de stad levendiger en socialer te maken. Met zo’n klein mogelijke footprint, een behoefte die de vrienden gemeen hebben. KONIJN - zoals ze hun collectief noemen - hielp bij het opzetten van een duurzame broedplaats in Amsterdam Noord: De Ceuvel. En op een berg in Zuid-Portugal startten ze een permacultuurboerderij, Toca de Coelho

Het samenwerken en samenleven smaakte naar meer, de vrienden kregen behoefte aan een permanente manier van samenwonen met een groep. Want, zo vertelde Chandar in dit interview: 'Het idee dat we allemaal in ons eigen appartementje zitten, dat doet zoveel af aan de kracht van mens-zijn, een sociaal dier, een netwerk-wezen. Ik vind het iets absurds hebben, dat dat normaal is.' En zo ontstond het idee van woongemeenschap De Warren, Engels voor ‘konijnenburcht’.    

Huurder én eigenaar binnen wooncoöperatie De Warren

Een kerngroep van zo’n tien mensen ging op zoek naar een permanente plek. Toen de gemeente Amsterdam in 2017 een locatie op Centrumeiland online zette voor de eerste pilot 'wooncoöperaties', diende De Warren hun plan in.  Met succes: ze wonnen deze zogeheten tender, wat betekende dat ze dit stuk grond collectief mochten gaan bebouwen. 

De vrienden vormden een bestuur en gingen op zoek naar potentiële medebewoners. Daar ging een grondige selectie aan vooraf. Een belangrijke voorwaarde die werd gesteld was: ‘we doen dit samen of we doen het niet’. Daarnaast zou het gebouw zo duurzaam mogelijk gebouwd worden. 

Uiteindelijk vormden vijftig bewoners wooncoöperatie De Warren: allen blijven ze nauw betrokken bij het ontwerpen, bouwen en beheren van het pand. De konijnenburcht blijft altijd eigendom van De Warren. Iedereen huurt, ja ook het bestuur, van de vereniging. Zo blijft het een sociale en betaalbare plek met huurprijzen tussen de vijfhonderd en duizend euro per maand. 

Met vijftig man een gebouw ontwerpen

Ga er maar aan staan: met vijftig man een gebouw ontwerpen. Het is de groep binnen twee maanden gelukt. Ze organiseerden in totaal acht workshops, waarbij steeds de complete groep en de architect aanwezig waren. 

Om niet alleen het ontwerpproces, maar ook de bouw en het beheer van De Warren zo soepel mogelijk te laten verlopen, hebben de bewoners zich opgedeeld in verschillende teams. Bijvoorbeeld ‘duurzaamheid en bouw’, of ‘interieur’. De groep past een holacratische manier van besluitvorming toe, wat betekent dat iedere persoon zich in een besluit moet kunnen vinden. Bewoner Merel vertelt hier hoe dat precies werkt.

Gezamenlijke woonkamer, tuin én muziekstudio

In totaal komen er 36 woningen (16 sociale huur- en 20 middenhuurwoningen) verdeeld over vijf woongroepen. Het zijn kleine studio’s, starterswoningen en gezinswoningen. 

Opvallend: dertig procent van het gebouw bestaat uit gemeenschappelijke ruimtes, verspreid over alle verdiepingen. Denk bijvoorbeeld aan een co-working space, een yoga-zaalvoetbalruimte, een muziekstudio, gemeenschappelijke tuin, kas en dakterras en op iedere verdieping een woonkeuken. Veel faciliteiten worden gedeeld, zoals douches en toiletten, logeerkamers en wasruimtes. Het klapstuk: de collectieve houten woonzaal op de begane grond, waar je van beneden tot helemaal bovenin het gebouw kunt kijken.

In de collectieve woon'kamer' kijk je vanaf de begane grond tot in de nok van het pand | Beeld: Natrufied Architecture

Gebruikt hout in de hoofdrol 

De Warren wordt gebouwd met zoveel mogelijk duurzame, circulaire en natuurlijke materialen. Hout is favoriet onder de bewoners, vanwege de talloze duurzame voordelen. De belangrijkste twee: hout is een hernieuwbaar materiaal en tijdens de groei nemen bomen CO2 op uit de atmosfeer die opgeslagen blijft in het gebouw. De Warrenaren kiezen voor houtskeletbouw en CLT (kruislaaghout) voor de dragende muren. 

Bewoner Just Dengerink heeft zich op het ‘oogsten’ van gebruikt hout gestort: 'Voor onze houten buitengevel maken we gebruik van meerpalen die ooit in het water hebben gestaan. Nadat ze uit het water zijn gehaald zouden ze normaal in de verbrandingsoven belanden. Door deze palen een tweede leven te geven, hebben we er een stuk of tweehonderd gered.’

Just heeft een tip voor het oogsten van gebruikte bouwmaterialen: 'Je kan bellen met sloopbedrijven en afvalverwerkers, die krijgen veel binnen wat nog goed te gebruiken is. Daarnaast zijn er databases met circulaire bouwmaterialen, ontwikkeld door bouwbedrijven en provincies waar mensen zelf materiaal opzetten.'

Warrenaren Just en Doina stortten zich op het oogsten van gebruikte materialen. Zoals hier bij afvalverwerker GP Groot | Foto: De Warren

Het gebouw is zélfs energiepositief 

‘We zijn ambitieus en willen de energieprestatiecoëfficiënt (EPC) van ons gebouw zo laag mogelijk krijgen,’ schrijft bewoner Sarah van Ierlant in deze update van De Warren. De EPC geeft aan hoe energiezuinig een gebouw is; hoe lager, hoe zuiniger. Om de waarde flink omlaag te krijgen, wordt de energie- en warmtevraag binnen de Warren duurzaam op locatie opgewekt. Op het dak liggen bijvoorbeeld 196 zonnepanelen. 

Ook heeft het gebouw een eigen systeem voor warmte-koudeopslag: met warmtepompen en speciale energieheipalen. Via deze heipalen wordt in de zomer koude en in de winter warmte uit de bodem onttrokken. Hierdoor ontstaat energie om het gebouw te verwarmen of te verkoelen. Hoe dit precies werkt, legt Sarah hier uit. ‘Door deze en andere maatregelen is het gebouw energiepositief: we wekken méér energie op dan we gebruiken.’ De EPC van het pand zal uitkomen op -0.15.

Samenwonen met de bijen en vogels

Voor De Warren geldt: hoe meer mensen én dieren én planten, hoe meer vreugd. Het gebouw krijgt een groene gevel met verschillende soorten (klim)planten, bomen en nestkasten voor vogels. ‘We bouwen De Warren niet alleen voor de menselijke dieren, maar ook voor de dierlijke dieren, de bijen en de vliegers, vleermuizen en de vogels, die allemaal kunnen eten van de bloempjes en schuilen onder de blaadjes van onze grote groene gevel,’ schrijven de bewoners in hun ontwerp.

Regenwater wordt opgevangen en vastgehouden in deze groene gevel, maar ook in de binnentuin op de begane grond en de groentekas op het dak waar de bewoners hun eigen kruiden laten groeien. Ondergronds ligt een regenwateropslagsysteem dat in verbinding staat met een wadi (een soort vijver). 

De daktuin van De Warren | Beeld: Natrufied Architecture

Mengelmoes van financieringsbronnen

De kosten van het totale project bedragen zo’n 7,4 miljoen euro. Op hun website geven de bewoners inzicht in het kostenplaatje en hoe ze aan middelen van financiering zijn gekomen: ‘Driekwart van die kosten wordt gedekt met een hypotheek, nog een tien procent met een lening bij het Participatiefonds Duurzame Economie Noord-Holland, en dan nog een mengelmoesje van anderen bronnen.’ Doordat ze met een crowdfunding zo’n 3,5 ton hebben opgehaald, was het voor de leden niet nodig om een persoonlijke investering te doen. 

Leven, dansen en vieren in De Warren

Inmiddels zit De Warren in de laatste bouwfase. 'Eind oktober gaan we met z'n allen een maand lang klussen; alle vloeren leggen, verven en plantenbakken, kasten en een bar bouwen,' vertelt Chandar. 'Voor Sinterklaas verhuizen we.'

Warrenaar Winona Boomkens fietst regelmatig naar de bouwplaats om verslag te doen in haar bijna poëtische bouwupdates. In haar laatste verslag: ‘Wacht nog een paar maandjes, en alle ruimtes zullen omgetoverd zijn tot knusse huisjes, hoekjes, keukens en een plek waar we thuis kunnen komen. Waar we kunnen organiseren, leren, terugkeren, uitnodigen, vieren, dansen en wat meer. Dan pas gaat het écht leven in De Warren. Kunnen jullie ook niet wachten?’

Over een paar maanden leven mensen, dieren en planten samen onder het dak van De Warren | Beeld: Natrufied Architecture

5x wijsheden van de Warrenaren:

  • 'Iemand moet het financiële plan in de gaten houden en als je dat niet zelf goed kunt, dan moet je iemand ervoor inhuren. Aanrommelen is zeker op financieel gebied bijzonder stressvol en bovendien al snel erg kostbaar.' 
  • 'Voel je jezelf moedeloos worden omdat je begint te beseffen wat een megaproject het is? Houd even op met lezen en spreek af met iemand die het eerder heeft gedaan.' 
  • 'Doe het proces stap voor stap, en zoek actief hulp: collectief wonen doe je samen, en de voorbereiding dus ook.' 
  • 'Zorg dat je partners vindt die aansluiten bij jouw normen en waarden, en ga het proces samen aan. Onze partners staan op deze pagina.'
  • 'Wanneer er ruimte vrijkomt is het aan de toekomstige bewoners van de verdieping om een nieuwe medebewoner te vinden. Mocht er een open oproep gedaan worden, dan zullen we dat melden in onze nieuwsbrief. Daar kun je je hier voor inschrijven.'