Tot voor kort was bouwen met hout iets uit een andere eeuw. Want: brandgevaar en ontbossing lagen op de loer. Door technologische ontwikkelingen en verantwoorde bosbouw zijn alle redenen om níet met hout te bouwen weggenomen. Een nieuwe houten eeuw is aangebroken. En Nederland ontwikkelt volop mee!
De duurzame voordelen van houtbouw
We staan voor een grote woningbouwopgave: in 2030 moeten er 900.000 woningen zijn bijgebouwd. Tegelijk moet onze CO₂-uitstoot drastisch omlaag. Met baksteen en beton als bouwmaterialen is dat gedoemd te mislukken: die productie veroorzaakt 8% van de wereldwijde CO2-uitstoot (pdf). En daarmee komen we op het eerste grote duurzame voordeel van hout: het slaat juist CO₂ óp. De koolstofdioxide die bomen tijdens hun levensduur uit de atmosfeer halen, blijft opgeslagen zitten in het hout.
Nog meer duurzame voordelen van hout:
- Die opgeslagen CO₂ komt pas weer vrij als het hout wegrot of wordt verbrand. In de houten constructies van middeleeuwse gebouwen zit nog steeds CO₂ van honderden jaren geleden opgeslagen!
- Hout is een hernieuwbare grondstof, die vanzelf weer aangroeit. Let wel: mits afkomstig uit duurzaam beheerde bossen. Dit kun je zien aan het FSC- of PEFC-keurmerk.
- Hout is lichter dan beton. Het vervoer ervan veroorzaakt minder uitstoot. Plus: huizen kunnen grotendeels prefab (lees: sneller en efficiënter) in elkaar gezet worden.
- Hout heeft een hogere isolatiewaarde dan steen en beton.
- Dankzij kruislaaghout, in het Engels ‘Cross Laminated Timber’ (CLT), kan oersterk en snel gebouwd worden. Dit ‘nieuwe beton’ bestaat uit meerdere op elkaar gelijmde houtlagen. CLT heeft een brandvertragende werking. Bij vuur verkoolt de eerste laag; die sluit de zuurstoftoevoer naar de andere lagen af.
Hout waarin je wilt wonen
Gezien al deze duurzame voordelen zal het je vast niet verbazen dat er steeds meer mooie voorbeelden van houtbouw te vinden zijn in ons land. Amsterdam krijgt zelfs een complete woonwijk van hout. Dit giga houtbouwproject wordt naar verwachting in 2026 opgeleverd. Waar je al wél nu (of zeer binnenkort) een kijkje kunt gaan nemen, is bij de volgende parels van houten woningen.
HAUT
De ontwikkelaars van HAUT (gebouw in het midden) zijn pioniers in de Nederlandse houtbouw | Foto: Jannes Linders
De hoogste houten woontoren van Nederland staat pal aan de Amstel in Amsterdam. HAUT is 73 meter hoog en telt 21 verdiepingen. Initiatiefnemer Lingotto won in 2016 samen met haar ontwerpteam (Team V Architectuur en ARUP) een prijsvraag van de Gemeente Amsterdam om de kavel aan de Amstel te mogen ontwikkelen. Doorslaggevend: ze kozen voor houtbouw. En daarmee waren ze pioniers in die tijd.
“ Haut is ontworpen onder het credo: hout waar het kan, en andere materialen waar het moet.”
ingenieur van ARUP
De fundering en liftkern zijn van beton, zo ook de kelder, die in het grondwater staat. De verdiepingsvloeren en de (dragende) wanden zijn van Cross Laminated Timber, gemaakt van vurenhout uit duurzame bossen in Duitsland en Oostenrijk. In totaal zit er 2.800 m³ aan CLT verwerkt in HAUT. Volgens de aannemer J.P. van Eesteren wordt daarmee ruim 2.500 ton CO₂ opgeslagen (de jaarlijkse uitstoot van zo’n 400 huishoudens).
Wat je niet meteen ziet, is dat in de gevel honderd vogelnesten en zonnepanelen zitten verborgen. Daarnaast zit er super-isolerend triple glas in. Het ontwerp van HAUT ontving dan ook de hoogste kwalificatie in duurzaamheid: een BREEAM-NL Outstanding-certificaat.
De 52 woningen met een gemiddelde grootte van 160 vierkante meter (ca. €7.000 tot €11.000 per m2) zijn allemaal tijdens de bouw verkocht en sinds begin 2022 bewoond.
SAWA
SAWA bestaat bijna volledig uit kruislaaghout (CLT) | Beeld: SAWA
In 2022 start de bouw van SAWA: Rotterdams eerste houten woontoren, op de Lloydpier. Het vijftig meter hoge gebouw bestaat bijna volledig uit CLT (Cross Laminated Timber) gemaakt van Europees vurenhout. De onderdelen worden deels in de fabriek gemaakt en op de bouwplaats aan elkaar gemonteerd. Voor iedere gekapte boom laat SAWA drie nieuwe bomen terug planten.
'Climate Cleanup heeft voor ons berekend dat in SAWA zo’n 4.800 ton aan CO₂ wordt opgeslagen. Dat betekent dat één woning net zoveel CO₂ opslaat als zes keer vliegen naar Bali uitstoot!' Aldus de ontwikkelaars, Nice Developers en ERA Contour.
Aan de gevels, op de balkons en de terrassen komt 600 strekkende meter aan vaste plantenbakken met een bonte mix van bloeiende en groenblijvende planten die de biodiversiteit stimuleren. Zoals de vlinderstruik. De gemeenschappelijke binnentuin met moestuinbakken vormt het hart van SAWA. Daarnaast zorgen verschillende nestkasten en mussentorens ervoor dat vele vogelsoorten hier in een gespreid bedje terecht komen.
SAWA krijgt 39 koopwoningen (alle verkocht) en 70 huurwoningen (50 x middenhuur en 20 x vrije sector). De prijzen van de koopwoningen variëren van €372.000 tot €1.350.000. Ze worden naar verwachting in 2024 opgeleverd. Wanneer de inschrijving van de huurwoningen (verwachte huurprijs: tussen de €720 en €1.050) start, is nog niet bekend. Blijf hier op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen.
Pannenhoef-Leemerhoef
Pannenhoef-Leemerhoef (vooraan op de foto) ligt middenin een groene oase bij Eindhoven | Beeld: Trudo
Net buiten de ring van Eindhoven ligt Landgoed Eikenburg, een voormalig kloostercomplex omringd door bos. Woningcorporatie Trudo (dezelfde partij achter de Trudo Toren) nam deze groene oase in 2013 over van de Broeders van Liefde. Op de plek waar vroeger onderwijspaviljoens stonden, staat sinds de zomer van 2021 Pannenhoef – Leemerhoef.
Het is Eindhovens eerste woon-werkcomplex van meerdere verdiepingen dat is gebouwd met Cross Laminated Timber. Het skelet, de wanden en vloeren zijn van kruislaaghout, samengesteld uit duurzaam geproduceerd hout. Daarnaast is er veel gebruik gemaakt van hergebruikte bouwmaterialen. Deels afkomstig uit het gesloopte oude complex dat op deze plek stond. Zo zijn de oude stalen trappen terug in het nieuwe ontwerp geplaatst.
Pannenhoef-Leemerhoef is gebouwd in een achtvorm rond twee centrale patio’s met een wadi. Een van de lussen van de acht is gebouwd op palen, wat een open doorkijk geeft naar het groen in de omgeving. Het complex bestaat uit 28 sociale huurwoningen (kale huur: € 633,25), drie werkruimtes/ateliers en een gemeenschappelijke daktuin.
Alle woningen zijn inmiddels verhuurd. Maar het Landgoed is vrij toegankelijk, je kunt er fijn wandelen. En er wordt ieder jaar een picknick georganiseerd waarbij je een kijkje kunt komen nemen. Houd de website van Trudo in de gaten voor de nieuwste ontwikkelingen.
Strito
Eén van de losse modules van de modulaire woning van Strito Studio | Foto: Rogier Fokke fotografie
Naast deze grotere collectieve woningbouwprojecten, zijn er steeds meer aanbieders van vrijstaande houten (kleine) huizen. Strito Studio bijvoorbeeld. Hun woningen bestaan voor 85% uit biobased materialen. En dan vooral uit hout.
De gevel is bekleed met populierenhout, de kozijnen zijn van Siberisch lariks, de wandbekleding van berken en als isolatiemateriaal wordt hout- en hennepvezel gebruikt. Het skelet bestaat uit vuren of bamboebalken. Tijdens de levensduur van de bamboebalken (minimaal 25 jaar) groeit vijf keer dezelfde hoeveelheid materiaal weer aan.
Ook de modulariteit van de woningen zorgt voor een lage footprint. Iedere woning bestaat uit twee tot vier losse modules die prefab gemaakt worden. Deze units hebben ieder een eigen functie (keuken/badkamer, slaapvertrek, werkplek) en kunnen los van elkaar functioneren. Zo kan de woning mee krimpen of groeien met de gezinssamenstelling. Dit idee werd bedacht door Rotative Studio.
Van de kleinste module - die dient als werkkamer/extra slaapkamer - staat een showmodel in een bos bij Nijmegen. Deze kun je bezichtigen! Kijk hier voor meer informatie. O ja, en de streefprijs van een complete Strito-woning ligt op 140.000 euro exclusief btw.
Dieper in de wereld van houtbouw duiken? Bekijk dan de aflevering 'Houtbouwers' van VPRO Tegenlicht.
