Zo scoor je (bijna) gratis planten voor je moestuin

Eten uit eigen moestuin is verser en smaakvoller, en je kunt er nog geld mee besparen ook. Zo rekende Jelle Medema van Makkelijke Moestuin uit dat een moestuinbak van 120 bij 120 centimeter per jaar zo’n €200 aan biologisch eten oplevert. En de kosten? Met een beetje creativiteit kunnen die minimaal zijn. Wist je bijvoorbeeld dat er plekken zijn waar je stekjes kunt ruilen? Of speciale bibliotheken waar je zaden kunt lenen? In deze gids leiden we je langs plekken waar je voor weinig of zelfs gratis zaden, stekjes en planten kunt scoren voor jouw moestuin(bak).  

Hier scoor je (bijna) gratis planten en zaden:

• Groente kweken uit je gft-afval

Dagelijks schuiven we een schat aan zaden de gft-bak in. Denk aan de zaadjes in een paprika, rode peper en tomaat. Terwijl je hieruit gemakkelijk tientallen plantjes op kunt kweken. Ook de pitten uit een pompoen zijn zonde om weg te gooien. Even wassen die pitten of zaden, laten drogen op keukenpapier en je kunt ze voorzaaien in een beetje vochtige potgrond. De - biologisch afbreekbare - bakjes die je daarvoor gebruikt, hoeven niks te kosten. Een wc-rol waarvan je de onderkant dichtvouwt of eierdoosje volstaan.

En we zijn nog niet uitgegraaid in de gft-bak. Uit de ‘kontjes’ van veel groente kun je nieuwe planten laten hergroeien. Vooral prei, lente-ui, paksoi, sla, venkel en bleekselderij zijn goed te porren voor een nieuwe ronde. Bewaar de laatste vijf centimeter - dat stukje dat je normaal weggooit - en zet dat in een glas met een laagje water dat je regelmatig ververst. Als de scheutjes nieuwe wortels hebben gekregen, kunnen ze de grond in.

• Online zaden en stekjes ruilen (of krijgen)

Van aardperen tot zonnebloemen: je kunt het zo gek niet bedenken of het wordt online uitgewisseld tussen moestuinierders. Zo wordt er enthousiast geruild in zaden en stekjes in de Facebookgroep ‘Moestuin Weggeefhoek’. Ook mensen die iets te fanatiek hebben voorgezaaid, zetten hun teveel aan plantjes in deze groep. Een andere Facebookgroep waar je groente-, kruiden- en/of fruitzaden kunt krijgen, ruilen of weggeven is de groep ‘Zaden ruilen’. Beide groepen tellen een paar duizend leden, dus de keuze is reuze.

Op moestuinforum.nl worden niet alleen tuiniertips en -tricks uitgewisseld, maar ook zaden, planten en andere moestuinbenodigdheden. Van biologische appels tot zaden van ‘de lekkerste tomaat van Spanje’ die de aanbieder in ‘een ernstige vlaag van tomatenkoorts’ te veel heeft gekocht.

‘Hey! Stekje ruilen?’ staat er op de homepagina van ‘Stek’, een marktplaats voor het ruilen en weggegeven van plantenstekjes. Hier ruil of krijg je makkelijke (beginners)gewassen zoals sla, radijs en wortel, maar ook unieke exemplaren als oesterzwambroed, honingbes of een kerrieplant.

• Zaden ‘lenen’ bij de zadenbibliotheek

In deze bieb gelden geen uitleentermijn en boetes: de zadenbibliotheek werkt op basis van vertrouwen. Hier ‘leen’ je gratis zaden van lokale groenten, kruiden en bloemen. Van de mooiste plant die opkomt verzamel je het zaad, waarvan je een deel na het drogen terugbrengt naar de zadenbieb. Er zitten 70 zadenbibliotheken door heel Nederland (vele daarvan zitten in een echte bibliotheek). Stichting Zadenbibliotheek Nederland wil biologische en gifvrije zaden voor iedereen gratis beschikbaar maken. Én: hoe meer soorten zaden er verspreid worden, hoe meer biodiversiteit er komt.

• Stekjes ruilen in een stekjesbieb

Je vindt er in (bijna) elke stad wel minstens één: een planten- of stekjesbieb. In deze ruilkastjes op straat (of in iemands voortuin of carport) worden planten en stekjes te ruil aangeboden. Ook in plantenasiels poppen in het prille voorjaar de eerste moestuinstekjes op. Heb je niks te ruilen? Dan kun je een vrijwillige bijdrage achterlaten. Zelfbenoemd ‘stekkiegekkie’ Wietske heeft een stekjesbieb in Woerden: ‘Het is een beetje uit de hand gelopen, maar het is zó leuk om te doen! Het gaat ook als een tierelier.’ Het openen van een stekjesbieb werkt aanstekelijk; er zijn inmiddels honderden kastjes door het hele land. Je vindt ze allemaal met de handige kaart van verzamelplatform ‘Stekjesroute’.

• (Fruit)boompjes spitten uit een bomenhub

Zit je te denken aan iets groters voor in je moestuin? Dan kun je ook kiezen voor inheemse struiken en bomen die noten en fruit geven. Zo leef je ook in de koudere maanden (deels) zelfvoorzienend. Die walnoten en zelfgemaakte pruimenjam blijven wel even goed. Fruit- en notenbomen vind je in een bomenhub. Dat is een soort opslagplaats voor jonge boompjes, die gratis worden uitgedeeld.

‘Meer Bomen Nu’ oogst ongewenste zaailingen (jonge boompjes die zich uitzaaien) uit natuurgebieden en geeft ze vervolgens weg aan boeren en burgers. De tussenstations waar de boompjes worden gestald totdat hun nieuwe baasje ze komt uitspitten, heten bomenhubs. Zelfoogsttuinen, boomkwekerijen en zelfs bedrijventerreinen maken vrijwillig plaats voor geulen waarin de jonge boompjes kunnen worden ingegraven. Zo vind je een bomenhub in het plantenasiel ‘Plant voor Plant’ in Maarssen en in de zelfoogsttuin van Wij-Gaarde in Terwolde (Gelderland) zijn een paar moestuinbedden omgedoopt tot bomenhub. Zoek een bomenhub bij jou in de buurt en hou die in de gaten voor uitdeeldagen in het voorjaar.

• Struikroven in jouw buurt

Wordt er binnenkort een woonwijk bij jou in de buurt gesloopt of gerenoveerd? Dikke kans dat hier struikrovers in actie komen. Stichting Struikroven redt planten, struiken en bomen uit voor- en achtertuinen van woonwijken die op de schop gaan. Dit weerloze groen kan namelijk nog prima een tweede leven tegemoet. De allereerste struikroofactie leverde initiatiefnemer Bernice Kamphuis een tuin vol groen op, 100% van de planten overleefde de verhuizing.

De acties vinden plaats in opdracht van woningcorporaties, projectontwikkelaars of gemeenten. De mensen die mee gaan struikroven? Dat zijn de omwonenden van een sloopgebied. Doe je mee aan een struikroofactie, dan staat alles voor je klaar: kruiwagens, schoppen, hesjes, snoeischaren én een groenexpert. Wie weet staat jouw toekomstige vlier- of bessenstruik al in een tuin bij jou om de hoek op je te wachten!

• Shop goedkope zaden

Met deze tip spelen we een beetje vals (want: niet gratis), maar je kunt er wel geld mee besparen. Bij verschillende (online) winkels koop je goede zaden voor fijne prijsjes. Helemaal tijdens de uitverkoop.

• Dille & Kamille verkoopt verschillende biologische groente- en kruidenzaden voor €1,95 per zakje, zoals wortels, radijs, zonnebloem en koriander. Ook haal je hier handige pakketten, denk aan: een zaaipakket voor keukenkruiden of snackgroenten.
• Bij de Makkelijke Moestuin scoor je zadenzakjes voor €1,69 (meiraap, spinazie, andijvie, rode biet) en kun je complete pakketten bestellen. Bijvoorbeeld met de lekkerste groenten voor aan een klimrek of ‘specials’ met bijzondere soorten zoals gestreepte biet. Alle zaden komen van kwekers die puur natuur en zonder gifstoffen werken.
• Tuindreef heeft veel keuze aan zaden van makkelijke, maar ook bijzondere biologische groente, fruit, bloemen en kruiden. Deze webshop heeft regelmatig leuke aanbiedingen, zoals watermeloen voor €1,84 of aubergine voor €1,74 per zakje.

Extra tip: kies voor biologisch zaai- en pootgoed

Mocht je de keuze hebben, kies dan voor zaai- en pootgoed dat niet chemisch behandeld is en bij voorkeur biologisch gekweekt. Zo komen er namelijk geen schadelijke stoffen in de grond of jouw maag terecht. Maar ook insecten hebben daar baat bij, want die prikken alvast een vorkje mee voordat de oogst op jouw bord belandt. Ten tweede: door voor inheemse soorten te kiezen (soorten van hier) kun je met jouw tuin de biodiversiteit een boost geven.

Zaaien en verpotten maar!

Heb je al het zaai- en pootgoed van jouw favoriete groente of fruit binnengeharkt? Dan is het tijd om je handen vies te maken. Twijfel je over wat je wanneer moet zaaien of kun je wel wat hulp gebruiken bij het beginnen met een moestuin? Eerder schreven we over hoe je een moestuin begint en gaven we een handleiding in hoe je een vensterbanktuin creëert. Daarnaast heeft IVN Natuureducatie handige downloads om je op weg te helpen. Zoals een zaaikalender en handleidingen bij verpotten en het maken van een moestuinplan.

Wat er allemaal gaat opkomen, is natuurlijk altijd een verrassing. Maar één ding is dit seizoen zeker: op zwart zaad zitten is geen reden meer om niet te oogsten.