Wist je dat de herfst ook wel ‘het vergeten tuinseizoen’ wordt genoemd? Het is een prima tijd om nieuw groen in de grond te stoppen. Waarom is het goed om te tuinieren wanneer de bladeren vallen? En hoe pak je dat aan? Dat lees je in dit artikel.
Kom je in het voorjaar wel eens in een tuincentrum? Dan is je waarschijnlijk opgevallen dat allerlei tuinplanten in bloei staan. Maar eigenlijk is dit niet natuurlijk. Tot zo'n dertig jaar geleden was niet het voorjaar, maar het najaar hét plantseizoen. Dat lijken we massaal te zijn vergeten.
Suzanne van Straaten, mede-oprichter van de biologische plantenwebshop Sprinklr, frist graag ons geheugen op: “Met de industrialisering en de vondst van de Nederlandse gasbel en daarmee de komst van goedkoop gas ontstonden decennia geleden veel sierteeltkassen. Mensen zijn steeds meer in gaan grijpen in het proces van planten telen. Ook met kunstmest en pesticiden stuwen we de groei van planten vooruit, vóórdat het hun natuurlijke tijd is om te groeien. Terwijl planten juist langer de tijd nodig hebben om sterke wortels te ontwikkelen die voor jarenlange groei en bloei zorgen.”
Suzanne (rechts) en Liedewij van Sprinklr hopen dat iedereen het najaar omarmt om te tuinieren | Foto: Sprinklr
Zo verminder je verhuisstress bij je planten
Als we de natuur haar natuurlijke gang laten gaan, krijgen we daar planten voor terug die steviger in de aarde staan én langer mee gaan. “De belangrijkste wens van planten is een gezonde wortelkluit”, vertelt Suzanne. “Om jaar na jaar gezond te kunnen groeien en bloeien, hebben planten ruimte nodig. Als hun wortels lekker diep en wijd de grond in kunnen groeien, kan de plant beter bij water en voedingsstoffen.” Dat stevig wortelen heeft niet alleen ruimte, maar ook tijd nodig. Dat is een belangrijke reden om planten in het najaar in de volle grond te zetten, zodat ze een voorsprong hebben.
Maar er is nog een reden waarom het najaar het meest logische plantseizoen is. Suzanne: “Planten komen het liefst met hun wortels in warme en vochtige grond terecht. In het najaar is de grond nog warm van de zomer en vaak ook vochtig.” Wie in het vroege voorjaar gaat tuinieren, bezorgt planten een shock door ze in bodem te zetten die nog koud is van de winter. Bovendien zijn de lentes en zomers steeds droger, waardoor planten meteen extreme omstandigheden voor hun kiezen krijgen.
Niet alleen mensen, maar ook planten hebben last van verhuisstress. “Als je planten in het voorjaar verhuist, moeten ze eerst de verhuizing te boven komen. Terwijl planten die al sinds het najaar hebben kunnen wennen aan hun nieuwe omgeving, in het voorjaar meteen de energie hebben om de hoogte in te groeien”, zegt Suzanne. Met deze voorsprong krijgt jouw tuin een stuk sneller kleur in het vroege voorjaar. Hoeveel sneller, dat hangt sterk af van het weer. Maar één ding is zeker: “Geef planten de tijd om te wortelen en je zult zien dat ze veel voller groeien”, aldus Suzanne.
Voer voor vroege vogels
Dat vroege groen brengt niet alleen vroeg in het voorjaar kleur in je tuin, maar ook voedsel voor dieren. Na de winter zijn veel insecten en vogels hongerig op zoek naar iets te eten. “Vooral vroeg bloeiende voorjaarsbollen hebben een belangrijke functie”, zegt Suzanne. “Biologische bloembollen als krokussen, sneeuwroem en botanische tulpen kunnen vanaf februari al bloeien. De eerste bijen die ontwaken halen hier hun energie uit om verder te vliegen.’
Bloembollen zijn bij uitstek in het najaar te planten. Net als heesters en bomen. Die plant je het liefst half november, dan zijn de sapstromen tot rust gekomen. Kies bij voorkeur voor bessendragende heesters, zo hebben de vogels wat te snoepen. Suzanne: “De gele kornoelje is een van de vroegst bloeiende heesters, soms verschijnen er in februari al gele bloemen op de kale takken. Daarna komen er rode vruchten aan, die eetbaar zijn voor vogels.” Andere vroege bloeiers (april) zijn het gebroken hartje, vergeet-mij-nietje en nagelkruid.
Nog een tip van Suzanne om dieren in je tuin zo goed mogelijk te dienen: “Zorg voor een zo breed mogelijke bloeiboog, dat betekent dat je op ieder moment in het jaar iets in je tuin hebt staan dat voedsel geeft aan insecten en ander gespuis.”
De gele kornoelje bloeit extra vroeg: hongerige bijen smullen ervan | Foto: Sprinklr
Winterharde planten
Leuk dat tuinieren in het najaar, maar je wilt natuurlijk wel dat je kersverse planten de winter overleven. Daarom is het goed om te kijken welke soorten je plant. Suzanne: “Alle vaste planten zijn winterhard en kunnen in het najaar de volle grond in. Let wel op: er is een schaal van winterhard. We merken bijvoorbeeld dat dropplanten en zonnehoed het soms moeilijker hebben in de winter. Maar dat zijn uitzonderingen, de planten die we in het najaar in het assortiment hebben, gaan jaar na jaar mee.”
Een paar voorbeelden:
- Wilde akelei: deze inheemse bosplant weerstaat met gemak strenge vorst. In het voorjaar krijgt de plant sierlijk groen blad waar paarse bloemetjes bovenuit steken.
- Dubbelloofvaren: een inheemse varen die ideaal is voor schaduwtuinen, maar ook nog blij wordt van wat zon. Voordeel is dat deze winterharde plant het hele jaar door groen blijft.
- Trilgras: dit inheemse gras begint bij een klein briesje al te trillen. Het gras bloeit al vanaf mei en vormt dan mooie pollen waar veel vlinders en bijen op af komen. In de winter kleurt deze plant mooi groen-geel-bruin.
Trilgras staat ook in de winter mooi in je tuin | Foto: Sprinklr
Een gezonde start
Zitten de bollen en planten in de grond? Dan kun je een paar dingen doen om ze een vliegende start te geven:
Voeding: “Een gezond bodemleven is het allerbelangrijkst voor een gezonde groei van planten”, zegt Suzanne. “Of de bodem in jouw tuin gezond is, kun je aflezen aan het leven wat je erin ziet. Hoe meer leven, zoals wormen, hoe beter. Gebeurt er weinig onder de grond? Dan kun je wat bijsturen voor een gezonde start. Bijvoorbeeld door een laagje mulch aan te brengen, dat is het bedekken van de aarde met plantaardige resten. De voedingsstoffen uit de mulch worden in de bodem opgenomen en het laagje zorgt ervoor dat de aarde minder snel uitdroogt. De ideale manier om te mulchen? Gevallen herfstbladeren rondom je planten vegen!”
Water: mocht er in het najaar weinig regen vallen, dan is het goed om je planten de eerste weken na aanplant water te geven. Suzanne: “Zeker bij hun start hebben ze een vochtige bodem nodig. Of de aarde vochtig genoeg is, kun je heel gemakkelijk voelen door een vinger erin te steken.”
Hoe meer leven (wormen!), hoe gezonder de bodem | Foto: Sprinklr
Het seizoen van de luie tuinier
Na deze minimale inspanningen zit jouw werk erop. Het najaar is het dan ook hét seizoen voor de luie tuinier. Sterker nog, bovengronds valt er verder weinig te tuinieren en ondergronds wil de natuur liever niet gestoord worden: wortels zijn zich aan het ontwikkelen en gaan een relatie aan met het bodemleven. Daar moet je niet tussen willen komen.
Heesters en bomen die al in je tuin stonden, kun je in het najaar eventueel wat terugsnoeien. Van najaarsbloeiers kun je de knoppen af halen, zodat ze hun energie steken in meer bloei in plaats van zaad ontwikkelen. Ook bollen hoef je niet te verzorgen als ze eenmaal zijn opgekomen: laat ze lekker afsterven en in de grond zitten. Je zult zien dat ze in het voorjaar gewoon weer opkomen.
“Ik hou van het mooie winterbeeld van mijn tuin”, zegt Suzanne. “Uitgebloeide grassen vind ik bijvoorbeeld prachtig, die laat ik lekker staan. En hoe meer dode bladeren en takjes ik laat liggen, hoe meer plekjes dieren hebben om zich te verschuilen.”
Laat je tuin vooral verrommelen, daar zijn dieren dol op | Foto: Piotr Laskawski via Unsplash
