Ja, ook de natuur is geld waard. Maar hoeveel eigenlijk?

Zijn natuur en economie elkaars tegenpolen? In ons economisch systeem wordt natuurbescherming nog wel eens als een kostenpost gezien. Vaak krijgt het verdienen van geld de voorrang boven natuurbescherming. Hoe komt dat eigenlijk? 

In het economische systeem dat we in Nederland hebben omarmd, is een omgekapte boom vaak meer geld waard dan een levende boom. En anderzijds is de natuur vervuilen met stikstof veel goedkoper dan het voorkomen van die vervuiling. Maar natuur is juist veel waard als het mag groeien en bloeien. En hoeveel dan precies, daar zijn methodes voor om dat te berekenen.

Natuur verliezen kost geld

Vaak wordt natuurbescherming gezien als iets dat alleen natuurliefhebbers aangaat. Maar het verslechteren van natuurgebieden en het verliezen van soorten is een economisch risico voor iedereen. Bijvoorbeeld: efficiënte landbouw en het gebruik van bestrijdingsmiddelen leveren geld op in de vorm van grotere landbouwopbrengsten, maar op de lange termijn put deze aanpak de bodem uit en verdwijnen veel insecten. Hierdoor verliest de natuur haar bestuivers, verslechtert de waterkwaliteit en komt de kwaliteit van ons voedsel in gevaar.

Bovendien zijn veel bedrijven voor hun productieprocessen afhankelijk van de natuur: van planten en dieren, van een gezonde bodem en schoon water en schone lucht. Dat kunnen voedselproducenten zijn die een gezonde bodem nodig hebben om hun gewassen op te kweken, maar ook farmaceutische en elektronicabedrijven die grondstoffen en veel schoon water nodig hebben om hun producten te maken.  

Dat de natuur achteruitgaat gaat, wordt dan ook steeds meer een financieel risico voor bedrijven, maar ook voor banken en financiële instellingen. Hoe meer natuur er verdwijnt of verslechtert door menselijke activiteit, hoe moeilijker het wordt om investeringen terug te verdienen. Vandaar dat De Nederlandsche Bank in 2020 aan de bel trok en waarschuwde voor de financiële risico’s van het verlies van biodiversiteit. 

Ook ASN Bank is zich hier van bewust. Volgens Roel Nozeman, biodiversiteitsexpert bij ASN Bank, moeten we af van het idee dat de economie en de natuur elkaars tegenpolen zijn: “De intrinsieke waarde van de natuur staat als een paal boven water, maar daarbij moeten we ons realiseren dat een gezonde economie niet bestaat zonder gezonde natuur."

De natuur doet gratis werk

Gelukkig groeit het besef dat ook de ‘diensten’ van de natuur waarde hebben. Bijvoorbeeld de dienst van bijen als bestuiver van gewassen, de dienst van bomen, die CO2 opnemen en vasthouden, en de dienst van regenwormen die bodems vruchtbaar maken en houden. Want natuur verliezen is een risico, maar je kunt het ook omdraaien: 'meer natuur' blijkt vaak een goede investering.

Natuur helpt bijvoorbeeld klimaatverandering tegengaan en beschermt vaak ook tegen de gevólgen van die klimaatverandering. Mangroves en duingebieden zorgen voor bescherming van de kust, bossen en walvissen kunnen CO2 opslaan, bevers ruimen stikstof op en meer groen in de stad helpt bij hitte en wateroverlast.

De natuur geeft ons dus vaak gratis oplossingen die, als ze verloren gaan, veel geld kosten om met technologie weer op te lossen. Of die gewoon niet vervangbaar zijn. Dus: het idee dat natuurbescherming geld kóst in plaats van oplevert, klopt meestal niet. En je kunt de waarde van ons gebruik van de natuur dus ook werkelijk uitdrukken in geld.

Natuurlijk kapitaal is geld waard

Om het belang van natuur concreet te maken kun je van planten, dieren en ecosystemen de waarde berekenen. Natuurlijk kapitaal heet dat. Zo heeft de walvis een positieve invloed op het ecosysteem: ze eten kleine vissoorten, krill en plankton waardoor er een gezonde balans blijft in de visstanden en ze scheiden voedingsrijke poep uit waar andere dieren en planten van profiteren. De walvis is bovendien goed voor het klimaat: het slaat in zijn leven namelijk zo'n 33.000 kilo CO2 op en stimuleert de groei van phytoplankton waardoor nóg meer CO2 wordt opgeslagen. Ter vergelijking: een gemiddeld huishouden stoot jaarlijks ongeveer 19.000 kilo CO2 uit.

Op basis van al deze diensten die de walvis levert, berekenden economen dat een gemiddelde volwassen walvis ruim €1,8 miljoen waard kan zijn voor de samenleving. Of dat in de praktijk ook precies zo werkt is moeilijk te zeggen, maar dat een levende walvis ‘diensten’ levert die ook economische waarde hebben, is wel duidelijk. Dat betekent dus dat het ons geld kan kosten als we natuur verliezen – of op kan leveren als we het beschermen.

Wat levert de natuur op?

Naast de waarde van individuele soorten, kun je ook de waarde van natuurgebieden berekenen. De Verenigde Naties hebben een methode ontwikkeld om waarde toe te kennen aan zogenaamde ecosysteemdiensten. Dat zijn diensten uit de natuur waar mensen van profiteren, zoals CO2-opslag, waterzuivering, cultuur en recreatie, voedselvoorziening, kustbescherming, bodemvruchtbaarheid of verkoeling in de stad.

In Nederland onderzocht het Centraal Bureau voor de Statistiek de waarde van ecosystemen. "In Nederland onderscheiden we elf verschillende ecosystemen, zoals natte gebieden, polders, duinen, bossen en heide", vertelt Cor Pierik van het CBS. "Om die gebieden in waarde uit te drukken pakken we de cijfers erbij. Als je bijvoorbeeld kijkt naar al het bos in Nederland, dan kun je kijken wat een hectare oplevert over een periode van 100 jaar. Je berekent wat recreatie en het afvangen van CO2 en fijnstof door het bos voor economische waarde heeft. Daar rolt een bedrag uit.”

Het CBS heeft de waarde van ecosystemen berekend voor de periode 2013 – 2020. In die periode is de totale waarde van die ecosystemen gestegen, oftewel: de natuur is nóg belangrijker geworden voor onze economie. Het ecoysteem 'bos' was bijvoorbeeld in 2013 in Nederland €157 miljard waard, en in 2020 €195 miljard. Dat komt bijvoorbeeld omdat mensen meer in de natuur willen recreëren en natuurtoerisme toeneemt. We vragen dus steeds meer van de natuur, maar die wordt wel steeds kwetsbaarder vanwege bijvoorbeeld droogte en te veel stikstof. Nog een reden om haar goed te beschermen.

Ook ASN Bank dook samen met de Foundation for Sustainable Development in de waarde van natuur. Onderzoekers berekenden onder meer wat de waarde is van natuurgebied De Geelders bij Boxtel. Ze concludeerden dat de toename van natuur in dit gebied ertoe zal leiden dat de luchtkwaliteit en waterhuishouding verbeteren, meer CO2 wordt vastgelegd en recreatiemogelijkheden worden versterkt. Hierdoor stijgt de economische waarde van het gebied in de toekomst van zo’n 17.500 dollar per hectare naar 31.000 dollar per hectare over 10 jaar.

Door de financiële waarde van ecosysteemdiensten in kaart te brengen, wordt dus extra duidelijk waarom we zuinig moeten zijn op de natuur. Maar dat is niet het hele verhaal, zegt ook het CBS. Want cijfers alleen dekken de lading niet: "De natuurlijke leefomgeving ondersteunt ál het leven op aarde, en het verdwijnen ervan zou ons eigen leven op aarde onmogelijk maken. De natuur heeft dus eigenlijk een oneindige waarde."

Natuur beschermen is economische noodzaak

Deze manier van rekenen met de natuur is relatief nieuw, wel is het een belangrijke stap richting een gezonde en duurzame economie. Als we meetbaar kunnen maken dat het geld kost als we de natuur verliezen, dan wordt de noodzaak van natuurbescherming hopelijk nog duidelijker. Verlies van biodiversiteit is niet alleen erg omdat natuur intrinsiek waardevol is, maar ook omdat wij er allemaal afhankelijk van zijn.

Toch moet het idee dat de natuur ook economische waarde heeft nog voet aan de grond krijgen. En je kunt de waarde van ons gebruik van ecosystemen wel berekenen, maar het gaat er vooral om wat je ermee doét.

Wat jij zelf kunt doen? Een groene stem uitbrengen op partijen die de natuur als waardevol onderdeel zien van de economie. Ook kun je lid worden van natuurorganisaties die de natuur beschermen en die dit ook bij de politiek agenderen. En je kunt zakendoen met banken, verzekeraars en andere bedrijven die bij het investeren van jouw euro’s het belang van de natuur meewegen.