Als het aan de Nederlandse overheid ligt zijn we in 2050 niet meer afhankelijk van nieuwe grondstoffen, maar draait onze hele economie circulair. Dat betekent maximaal hergebruik van materialen. Deze ambitie werd in 2016 uitgesproken en in werking gezet door toenmalig staatssecretaris Sharon Dijksma.

Maar deze tranisitie van wegwerp- naar hergebruikmaatschappij gaat trager dan verwacht. Dat blijkt uit de Integrale Circulaire Economie Rapportage (ICER 2021), uitgevoerd door verschillende instanties in samenwerking met het Planbureau voor de leefomgeving (PBL). We hebben de afgelopen vier jaar niet minder grondstoffen gebruikt en hebben zelfs méér huishoudelijk afval geproduceerd (en dus gestort en verbrand) volgens de rapportage.

Ook in de bouwsector, de grootste afvalproducent met een kwart van alle vrijgekomen materialen aan afval, gaat het niet voorspoedig. Hoewel deze sector het meest gebruik maakt van gerecyclede materialen (38%), is dat in de afgelopen vier jaar niet toegenomen. En met alle bouwplannen op stapel, zoals het groot aantal te bouwen woningen, ziet het PBL dat er ‘drang en dwang’ nodig is om überhaupt voor 2030 de helft minder grondstoffen te gebruiken. Regels om met hergebruikte materialen te bouwen dus, en dat geldt niet alleen voor bedrijven, maar ook voor particulieren.

Circulair bouwen in Utrecht

Steeds meer amateur-klussers realiseren zich dat duurzaam klussen ook betekent dat je zo min mogelijk grondstoffen gebruikt. Houten balken voor je veranda die oorspronkelijk uit een oude fabriekshal komen? Of je pui bekleden met oude isolatie-panelen? Creatief én duurzaam, maar het gebeurt nog niet veel in Nederland.

Dat komt mede door de moeilijke verkrijgbaarheid van tweedehands materialen, althans als je niet wilt wachten tot je alles via Marktplaats hebt gevonden. Gelukkig zijn er wel plekken waar je voor je hergebruikte (circulaire) bouwmaterialen terecht kan, zoals bij Buurman Utrecht.

Buurman Utrecht is onderdeel van Het Hof van Cartesius, een creatieve broedplaats voor kleinere ondernemers die helemaal circulair gebouwd is. De broedplaats is opgetrokken uit onder meer oude spoorrails, kozijnen en schuifpuien uit oude woningen en kabelgoten en elektrakasten uit slooppanden. Het Hof zelf is weer onderdeel van het creatief circulair gebied Werkspoorkwartier waar met name circulaire werkplaatsen en start-ups een plek krijgen.

Na de bouw van het Hof kregen de makers veel vragen over hergebruik van bouwmaterialen. Daardoor ontstond al snel het plan voor een circulaire bouwmarkt. Toen de initiatiefnemers vlak daarna per toeval in gesprek raakten met de mensen van Buurman Rotterdam, evolueerde het plan naar een project.

Waar komt tweedehands bouwmateriaal vandaan?

Simone Tenda (oorspronkelijk escape room bouwer) is een van de initiators van de circulaire broedplaats. Hoe komt Buurman aan haar bouwmaterialen? Kun je bijvoorbeeld als particulier ook weer materialen inleveren?

Simone, een van de initiatiefnemers van Buurman Utrecht, is zelf een doorgewinterde klusser.

Simone: “We krijgen onze materialen van particulieren maar vooral ook van bouwbedrijven, bijvoorbeeld na de sloop van een pand. Uiteraard bekijken we eerst of het materiaal -eventueel na grondige reiniging- nog bruikbaar is. Daarnaast krijgen we veel materiaal van organisaties als de Jaarbeurs en RAUM Utrecht na afloop van hun evenementen of exposities. Onze specialiteit is hout, maar we verkopen ook deuren en kozijnen, sanitair, verlichting, ijzerwaren en tegels.”

Waarom vindt Buurman het belangrijk een circulair alternatief te bieden voor de ‘gewone’ bouwmarkt? Simone: “Bij de bouw van Het Hof wilden we dat het hele project duurzaam was. Dus naast oplossingen als zonne-energie en ons eigen water opvangen, betekende dat we ook duurzaam wilden bouwen. Het gebruik van circulair bouwmateriaal was voor ons daarbij een logische stap, want de manier waarop bouwafval nu verwerkt wordt, past niet meer in deze tijd. Grondstofschaarste, het tegengaan van afvalstromen en reductie van CO2-uitstoot spelen daarbij een belangrijke rol. En waarom zou je goede producten niet hergebruiken? Daarbij vinden we ook het lokale aspect belangrijk: hergebruik met materialen uit Utrecht.”

Openbare werkplaats voor klussers

Omdat Buurman niet alleen het materiaal, maar ook de kennis en inspiratie van het circulair bouwen wil delen, is ze naast bouwmarkt ook een circulaire hub voor aanverwante bouwzaken. Simone: “We hebben een openbare werkplaats met gereedschap waar mensen hun project kunnen realiseren en advies kunnen vragen. Ze kunnen, zonder dat ze eerst een cursus moeten volgen, gebruik maken van het gereedschap.

Buurman heeft een eigen werkplaats waar je zelfstandig kunt werken of een cursus kunt volgen. Foto: Buurman Utrecht

Daarnaast geven we workshops en cursussen op het gebied van meubelmaken en houtbewerken. Zo kun je bijvoorbeeld leren om een eigen boekenkast of stoel bij ons te maken. Heb je écht twee linkerhanden, dan kan ons team van Buurmannen jouw ontwerp voor je maken. En voor bedrijven organiseren we teambuilding-events waarbij ze in teams zeepkisten bouwen en een race houden of meubels gaan maken.”

Coronaleed: afhalen op bestelling en gesloten werkplaats

Ook Buurman kreeg te maken met de maatregelen rondom corona. Simone: “Het was en is nog steeds een lastige tijd. De winkel is tot 9 februari dicht, maar mensen kunnen op bestelling afhalen. De werkplaats is dicht en cursussen zijn verplaatst.

"We hebben in de zomer nog wel een buitenwerkplaats gebouwd, zodat mensen op een eigen werkbank, op afstand van elkaar toch aan de slag konden, maar daar is het nu te koud voor. We hebben afgelopen jaar wel bouwpakketten voor thuis gemaakt met daarin het materiaal en de handleiding om zelf een Rietveldstoel in elkaar te zetten. Die waren heel populair. Maar teambuilding-bijeenkomsten hebben we al bijna een jaar niet meer kunnen organiseren.”

Vraag naar circulaire bouwmaterialen groeit

Ondanks het zware jaar zien ze bij Buurman dat de vraag naar circulaire bouwmaterialen toeneemt. Daarom zal er de komende jaren uitgebreid worden. “De bouw van Het Hof van Cartesius heeft veel mensen geïnspireerd om zelf ook te verbouwen met gebruikte materialen. En we merken dat wanneer mensen bij Buurman zijn geweest, ze terugkomen. Daarom bouwen we op dit moment aan een grotere locatie op Het Hof waardoor we van 100 naar 500 vierkante meter gaan."

Het team van Buurman Utrecht

"Met die extra ruimte kunnen we ook binnen weer corona-proof cursussen en workshops aanbieden. Daar is veel behoefte aan, want de wachtlijsten staan op springen. Daarnaast hebben we ruimte voor meer materialen, er kan dus meer ingeleverd en verkocht worden!”

Buurman Utrecht, Vlampijpstraat 94. Tijdelijk gesloten, maar kijk voor informatie op hun website: buurmanutrecht.nl.