In deze serie spreken we bewoners van verschillende soorten ‘groene huizen’, van een tiny villa tot een energieleverend huis. Deze week gaan we op bezoek bij Sjef Langedijk (32), die een appartement huurt in het circulaire woon-werkhuis Palais Récup in de Amsterdamse wijk Buiksloterham.

Ooit zag televisieregisseur Frank Alsema (o.a. Sesamstraat, Pinkpop) een kleine zeilboot met een immense pianovleugel in de kajuit. Zo groot, dat het instrument onmogelijk door het deurtje zou hebben gepast. Wat bleek: de boot was om de vleugel heen gebouwd. Het inspireerde Alsema om gebruikte materialen te verzamelen en een architect te vragen om daarmee een huis te ontwerpen. 

Andersom ontworpen huis

Het resultaat is een verhalenbundel in huisvorm; de leistenen op de gevel lagen ooit op het dak van een kerk; het hek voor de voordeur komt uit een ziekenhuis en overleefde - getuige het gat in het ijzerwerk - ternauwernood een granaataanslag. Het middelpunt van de woning is de wenteltrap die uit een oude autogarage komt.

De grootte van de trap verraadt dat dit pand andersom is ontworpen: hij past onmogelijk door de voordeur.

Alles in dit huis is circulair

Bijna alles aan Palais Récup, zoals het huis heet, is circulair. ‘Récup’ komt van het Franse woord ‘récuperation’ en staat voor hergebruik, maar ook voor opladen. In het Vlaams is een ‘recupdag’ een dag om te herstellen.

Niet alleen de bouwmaterialen, maar ook de bewoners dragen bij aan de circulaire ambitie van het huis en geven iets terug om hier te wonen. Zo spelen ze een rol bij de programmering van de ‘vrije ruimte’ - de hal van het voorhuis en de kas op het dak -, waar ruimte is voor kunst en cultuur, maar ook voor fotoshoots of een pop-upshop.  

Bewoner Sjef experimenteert in Palais Récup continu met (nieuwe) duurzame technieken

Aan de achterkant van het huis zijn drie zelfstandige huurappartementen van zo’n veertig vierkante meter. Op de begane grond woont Sjef Langedijk. Toen hij een jaar geleden zijn studie Veiligheidskunde afrondde, moest hij zijn studentenwoning verlaten. Ook in financieel opzicht kreeg hij een uitdaging voor de kiezen: het ticketplatform voor festivals dat hij had ontwikkeld, kon door corona niet worden gelanceerd.

Als zzp'er stortte hij zich op het ombouwen van busjes tot campers en bootreparaties. Zo leerde hij Alsema kennen, bij het klussen aan zijn boot. Hij bood Sjef woonruimte in Palais Récup aan, in ruil voor hulp bij het afbouwen van het huis. De maandelijkse woonlasten (zo’n 1.300 euro) en arbeidskosten (zo’n veertig uur) strepen hij en Alsema tegen elkaar weg.

Sjefs appartement is superduurzaam en toch van alle gemakken voorzien

Een zelfvoorzienend huis bouwen

Toen Sjef in Palais Récup aankwam, was de fase van afbouwen aangebroken. En dan met name het aanleggen van de slimme energievoorzieningen. ‘Het huis is een laboratorium, we experimenteren continu met nieuwe technieken,’ zegt Sjef enthousiast.

Het is duidelijk dat hij hier niet routineus klusjes afhandelt, maar onderdeel is van het circulaire gedachtegoed. ‘Alles moet in harmonie met elkaar samenkomen, het idee is om uiteindelijk volledig zelfvoorzienend te worden in energie.’ 

In wat Sjef ‘de machinekamer’ noemt, staat een grote warmtepompinstallatie, aangesloten op een pelletkachel en ‘heat pipes’ op het dak (glazen vacuümbuizen waarin een mechanisme zit dat zonnewarmte naar de warmtepomp overbrengt). Daarnaast zit er een warmteterugwininstallatie op de douche. De temperatuur in het huis is bijna het hele jaar door stabiel, op koude winterdagen kan er bijgestookt worden met de houtkachel in het voorhuis. Op de schoorsteen zit een fijnstoffilter. 

De zonnepanelen zijn deels ‘overstek’ geplaatst, zodat ze ook dienst doen als zonneluifel

Op het dak van de appartementen liggen zevenentwintig zonnepanelen, goed voor 7500 kilowattuur per jaar. Ze zijn deels ‘overstek’ geplaatst en fungeren zo als zonneluifel. Zo schijnt de zon in de zomer niet rechtstreeks op de ramen, maar komen de laagstaande zonnestralen ‘s winters wel binnen.

Het huis wekt nu nog niet genoeg energie op voor allevier de huishoudens (de drie appartementen plus Alsema zelf). Uiteindelijk moet een speciale redox-flow-accu ervoor zorgen dat zonne-energie opgeslagen kan worden en de bewoners ook in de donkere uren energie uit het huis kunnen tappen. 

Voor drinkwater is het huis nog op het net aangesloten. Sjef: ‘Het is wel een spel om zo min mogelijk gebruik te maken van de nutsvoorzieningen. Daarom hebben we een grote zak onder de vloer die zesduizend liter regenwater opvangt, waarmee we vervolgens de wc’s doorspoelen, de wasmachine draaien en de planten op het dak bewateren.’

Onder de planten zit een ingenieus systeem van bakken die zelfs tijdens hevige regenbuien het overtollige water opvangen; dit heet ook wel een blauw dak.

Gesloten ecosystemen

Tussen het voor- en achterhuis klinkt het vredige geluid van stromend water. ‘We hebben net de vijver aangelegd. Het is een gesloten ecosysteem waarin we de uitwerpselen van de vissen opvangen om de planten in de kas ernaast mee te voeden. Andersom zuiveren de wortels van de planten en de aanwezige bacterieculturen het water voor de vissen.’ In de kas worden uiteindelijk groenten gekweekt voor de huishoudens. 

De vissen in de vijver en de planten in de kas houden elkaar in leven

Sjef: ‘Alles krijgt hier een tweede leven. We onttrekken zelfs CO2 uit de appartementen dat via een pijp in de kas wordt geblazen. Wat wij uitademen, voedt de planten.’  

Klimaatbestendig wonen

'Deze experimenten roepen nu misschien nog hippieachtige associaties op,’ zegt Sjef, ‘maar de technieken waarmee we hier op kleine schaal experimenteren, hebben veel potentie voor grootstedelijke bouw. We zullen ons uiteindelijk allemaal moeten aanpassen aan veranderende omstandigheden, zoals wateroverschotten en droogte.’

Uiteindelijk wil Sjef zijn eigen toekomstbestendige woning bouwen. ‘Het fijne van hier wonen en werken is dat ik Frank (Alsema, red.) als sparringpartner heb. Hij heeft een neus voor het uitzoeken van plekken met grote potentie. Toen hij dit kavel in 2013 kocht, was het een grote betonvlakte, niemand wilde hier wonen. Nu is het een bloeiende woon-werkwijk.’ 

Tussen het klussen door praten de twee momenteel veel over wonen op het water. Sjef: ‘Water hebben we genoeg in Nederland, laten we er alsjeblieft met z’n allen op gaan wonen. Die woningen vragen om slimme systemen waarmee ze zelfvoorzienend zijn en volledig off-the-grid kunnen. Mijn droom is om uiteindelijk een drijvend tiny housedorp te ontwikkelen.' 

De kas op het dak kun je afhuren voor bijvoorbeeld een miniconcert of brainstorm

Word onderdeel van de circulaire wijk 

  • Zie jij jezelf al onderdeel zijn van dit ecopaleis? Binnenkort komen er twee huurappartementen in Palais Récup vrij. Lees hier meer over de mogelijkheden.
  • Heb je ideeën voor invulling van de vrije ruimte? De hal in het voorhuis en de kas op het dak zijn te huur, per dagdeel, week of zelfs per maand. Organiseer je eigen proeverij, tentoonstelling, radio-uitzending of open een tijdelijke pop-upshop.
  • Neem een kijkje in de circulaire woon-werkwijk Buiksloterham. Buiksloterham Circulair verzorgt regelmatig rondleidingen. Ook Frank Alsema is actief voor dit stadslab en deelt graag zijn expertise op het gebied van circulair bouwen en ondernemen.