Op 15 maart mogen we weer naar de stembus voor de waterschapsverkiezingen. Maar wat doen die waterschappen eigenlijk voor jou, en hoe kun je een groene, duurzame stem uitbrengen?

Nederland is verdeeld in 21 waterschappen die zorgen voor bescherming tegen hoog water, ze slaan water op in periodes van droogte of pompen het juist weg bij wateroverlast. Ook moeten waterschappen ervoor zorgen dat meren en rivieren schoon zijn, door vervuilende stoffen uit het water te houden en rioolwater te zuiveren. Omdat het klimaat verandert, merken we steeds meer van de waterschappen.  

Waar stemmen we voor bij de waterschapsverkiezingen?

Gemalen, dijken en watergangen: erg sexy klinkt het misschien niet. Toch drukt het waterschap een grote stempel op jouw omgeving. Als je aan een dijk, kade of rivier woont, als je weleens met een bootje vaart of als er op jouw grond een sloot loopt dan heb je sowieso rechtstreeks te maken met de regels en beslissingen van je waterschap. Maar zelfs als je niet in de buurt van water woont heeft het waterschap invloed op je leven. Zo is de belangrijkste taak van de waterschappen om ervoor te zorgen dat we met z'n allen droge voeten houden en zoveel mogelijk beschermd zijn tegen oprukkend water. Een taak die dankzij het stijgen van de zeespiegel steeds belangrijker wordt.

Klimaatverandering zorgt steeds vaker voor wateroverlast

Daarnaast zorgt klimaatverandering steeds vaker voor wateroverlast. Bijvoorbeeld tijdens de overstromingen in Limburg in de zomer van 2021. Maar ook watertekort komt steeds meer voor. Bij hitte en droogte kan het loeiheet worden in steden en krimpt de grond waardoor miljoenen huizen dreigen te verzakken

De waterschappen kunnen hier maatregelen nemen om water op te vangen in tijden van regen en af te geven als het lang droog is. Bijvoorbeeld door de aanleg van  waterbuffers, wadi's, meer bomen en groen. 

Overigens geven steeds meer waterschappen ook subsidie voor het vergroenen van je dak of voor de aanschaf van een regenton. Dat helpt niet alleen in tijden van droogte, maar minder regenwater in het riool zorgt er ook voor dat de waterschappen het afvalwater makkelijker kunnen reinigen. 

Schoon water wordt steeds schaarser

Wat minder zichtbaar maar wél heel belangrijk is, zijn de grondwaterstanden in Nederland. Ook daar is het waterschap verantwoordelijk voor. Verdroging zorgt voor allerlei problemen. Niet alleen voor de natuur en boeren, maar ook voor de kwaliteit van het water in sloten, rivieren en plassen– en die is in Nederland helaas steeds slechterUit ons jaarlijkse onderzoek Vang de Watermonsters met Natuur & Milieu blijkt dat onze waterkwaliteit een dikke onvoldoende scoort.

Dat is niet alleen slecht nieuws voor de planten en dieren die in en rond het water leven, maar ook voor onszelf. Want het wordt zo steeds moeilijker om drinkwater te winnen, terwijl de vraag naar schoon, zoet water steeds groter wordt. In de zomer van 2022 had Nederland zelfs officieel een tekort aan water. De waterschappen spelen een belangrijke rol in het vasthouden van dat water.

De waterkwaliteit van het Nederlandse water holt achteruit dankzij verdroging, vervuiling en medicijnresten

Waarom is mijn stem belangrijk? 

Alle verkiesbare partijen zeggen dat ze Nederland schoon en veilig willen houden. “Toch valt er veel te kiezen over de koers van het waterschap”, zegt Hans Vollaard, waterschapexpert bij de Universiteit Utrecht. Hij schreef onlangs een boek over hoe de waterschappen werken. "Vier op de vijf mensen weten niet eens de naam van 'hun' waterschap. Ze snappen wel dat schoon water belangrijk is en dat we de dijken goed moeten onderhouden, maar ze weten vaak niet goed welke politieke keuzes je daar in kunt maken."

Ook geen idee in welk waterschap je woont? Check het hier

“Maar juist met jouw stem kun je het verschil maken”, legt Hans uit: "Je kunt de partijen grofweg onderverdelen in twee kampen: sociaal-groen en ondernemend-zuinig. Ondernemend-zuinige partijen zoals CDA, VVD en BBB vinden dat we de plicht hebben om Nederland veilig te houden en het water schoon, maar ze willen óók de waterschapsbelastingen zo laag mogelijk houden. Ook vinden ze dat boeren en bedrijven genoeg ruimte moeten krijgen om te ondernemen. Zij vinden klimaatkwesties ook wel belangrijk, maar willen daar minder geld aan uitgeven of minder snel die transities doorvoeren." 

"Daar tegenover staan sociaal-groene partijen zoals WaterNatuurlijk, PvdA en Partij voor de Dieren", vertelt Hans. "Zij vinden dat mensen met een lager inkomen minder waterschapsbelasting moeten betalen en bedrijven juist meer. En zij willen vooral stevig inzetten op de aanpak van klimaatproblematiek en biodiversiteit. Zij willen juist extra investeren om de wateren in Nederland sneller schoon te krijgen, zij willen vispassages creëren en extra natuurwaarde ontwikkelen. En ja, dat kost wel meer geld op de korte termijn.” 

Het lijkt dus vooral een strijd tussen twee kampen, alhoewel het ook weer niet zo zwart-wit is, vindt Hans: "Onder de bedrijven en boeren zitten natuurlijk ook biologische boeren en bijvoorbeeld bedrijven die met circulariteit bezig zijn. Ook voor belangrijke klimaatopgaves heb je hun expertise nodig." Bovendien zijn er binnen de twee stromingen ook wel verschillen: "Bij de sociaal-groene partijen kun je bijvoorbeeld weer kiezen voor een partijen die vooral voor eerlijk en sociaal beleid zijn, of juist voor partijen die klimaat het belangrijkst vinden. "

“Hoeveel ruimte geef je aan ondernemers en boeren en hoe belangrijk vind je de natuur? Daar kun je met je stem invloed op uitoefenen.”

Hans Vollaard

Waterschapexpert Universiteit Utrecht.

Groen stemmen tijdens de waterschapsverkiezingen

Je stem bepaalt dus waar het waterschap meer geld, prioriteit en snelheid naartoe gaat brengen. En ja, dan zijn er weleens tegenstrijdige belangen tussen 'sociaal-groen' en 'zuinig-rechts', vertelt Hans: "Veel boeren willen bijvoorbeeld in het vroege voorjaar de waterstanden wat lager hebben, want dan kun je makkelijker met grote machines het land op. En in periodes van droogte willen zij graag met grondwater of vanuit sloten hun gewassen kunnen beregenen. 

Sociaal-groene partijen willen dat water juist bewaren voor de natuur, en zo zorgen dat er genoeg water in beken en sloten staat. Maar als je daarvoor kiest, laat je dan de boeren hun oogst verliezen? Dat zijn allemaal politieke keuzes. Dus hoeveel ruimte geef je aan ondernemers en boeren, hoe belangrijk vind je de natuur, hoe groot wil je de macht van de overheid hebben? En hoeveel mag dat allemaal kosten? Daar kun je met je stem invloed op uitoefenen."

 

Klimaatverandering en het laag houden van de waterstanden zorgt dat beken en sloten droogvallen

En alles wat waterschappen doen kost natuurlijk geld, maar zuinig zijn nú kan de kosten op lange termijn ook afwentelen op volgende generaties. Hans: "Vanwege klimaatverandering verdrogen veenweidegebieden, zoals in delen van Friesland. Dat is niet alleen slecht voor de natuurkwaliteit en biodiversiteit, ook krimpt de grond in waardoor er broeikasgassen vrij komen - wat weer slecht is voor het klimaat. Sociaal-groene partijen willen daarom het grondwaterpeil hoog houden. Ondernemend-zuinige partijen willen en willen niet veel en te snel van dat soort 'groene' maatregelen omdat bedrijven daar last van kunnen hebben. Dan is de vraag: wat is eerlijk? Dat staat allemaal op het spel bij de Waterschapsverkiezingen."

Op wie kun je stemmen?

Je kunt stemmen op de 'gewone' politieke partijen die je kent zoals PvdD of VVD, maar vaak ook op lokale waterschapslijsten zoals WaterNatuurlijk die o.a. aanbevolen wordt door GroenLinks en D66. Via de website van het Waterschap in jouw regio kun je kijken welke partijen er meedoen. Vaak vind je op de website van de partij ook een verkiezingsprogramma en de standpunten. Natuur & Milieu deelt handige tips waar je op kunt letten als je zo’n programma leest. Ook kun je de Stemhulp voor de waterschapsverkiezingen invullen.

Hans Vollaard hoopt in elk geval dat veel mensen gaan stemmen. En daarvoor hoef je echt geen verstand te hebben van dijken of waterstanden: "De experts in de waterschappen weten daar alles van. Maar wij burgers moeten hen wel een opdracht geven voor de komende jaren. Daarom is het belangrijk dat inwoners weten welke keuzes er zijn. Met de klimaatverandering, overstromingen, en droogte wordt het werk van de waterschappen alleen maar belangrijker.. Ik hoop dat steeds meer mensen zien dat daar belangrijke politieke keuzes te maken zijn. Daar hebben we jouw stem bij nodig."