Op vakantie met de trein? Met deze tips wordt het een succes!
Zo heb je in Luxemburg geen kaartje meer nodig om op trein, bus of tram te stappen. Je hoeft geen inwoner van het hertogdom te zijn om gratis te kunnen reizen dus ook toeristen profiteren ervan.
En gratis is het niet, maar in Duitsland kon je in de zomer van 2022 voor € 9 per maand met bus en trein reizen. De regering wilde in deze tijden van inflatie haar burgers helpen om wat geld te besparen. De regeling was enorm populair maar werd nier verlengd. Anno 2025 kun je een ticket van € 58 kopen waarmee je een maand lang onbeperkt kan reizen met het regionale ov.
Goedkoop Klimaticket in Oostenrijk
In Oostenrijk is reizen met de trein niet gratis, maar het is wel veel goedkoper dan een rit met de auto. Eind 2021 lanceerde de overheid het Klimaticket, een van de middelen waarmee de regering de klimaatdoelen wil halen. Voor € 1.095 per jaar reizen volwassenen met alle gewenste openbare vervoermiddelen, een familieticket kost € 1.205. Meer dan honderdduizend mensen kochten het ticket. Ook zijn er regionale Klimatickets voor pakweg € 365.
Kort na de introductie stelde Faissal Boulakjar, Tweede Kamerlid voor D66, vragen over het Klimaticket aan toenmalig staatssecretaris Steven Van Weyenberg (Infrastructuur en Waterstaat): 'Wat vindt u ervan dat reizigers in Oostenrijk voor € 3 per dag onbeperkt door het land kunnen reizen?' Van Weyenberg sprak over een interessant besluit, en was benieuwd wat dit gaat betekenen voor het ov-gebruik in Oostenrijk.
Op die vraag is inmiddels antwoord. Volgens onderzoek van econoom Hannes Wallimann steeg het ov-gebruik in Oostenrijk nauwelijks. Om mensen uit de auto te krijgen zijn meer maatregelen nodig, zoals reductie van het aantal parkeerplaatsen en het duurder maken van autobezit, concludeert de wetenschapper.
Gratis ov in Nederland?
Ook Bert van Wee, hoogleraar Transportbeleid bij de TU Delft is geen voorstander van gratis ov in Nederland. 'Tot minder files leidt gratis of goedkoper ov nauwelijks. Het wordt er juist drukker mee op de weg. Mensen die nu nog regelmatig fietsen, nemen dan de bus. Er zijn dan meer bussen nodig, dus de files nemen toe. En ook voor het milieu kan het averechts werken, omdat het extra energiegebruik van meer ov hoger kan zijn dat de energiebesparing door overstappers van de auto op het ov.'
Het ov in Nederland wordt ieder jaar duurder. Volgens Van Wee komt dat door de manier van subsidiëren. In andere landen steekt de regering meer geld in het ov. De ov-reiziger in Nederland moet een groter deel van de kosten zelf betalen. Gratis ov is een veel te grof middel om mensen met een (zeer) laag inkomen te helpen, aldus de hoogleraar. 'Je kunt dan beter alleen het ov voor specifieke groepen gratis of goedkoper maken. Of kies voor kortingen buiten de spits. Overigens zou je geen korting moeten geven op basis van leeftijd, veel ouderen hebben prima pensioenen.'
Welkom op Vanaf Hier
Op dit inspiratieplatform vind je tips om groener te wonen, te winkelen en te leven. Met inspirerende verhalen, nieuws en mogelijkheden om meteen actie te ondernemen. Neem een kijkje op de homepage en abonneer je op de tweewekelijkse nieuwsbrief!
Korting in de provincie Utrecht
In september 2022 startte de provincie Utrecht een proef met gratis ov voor ouderen met een krappe beurs. Wie toen 120% van de bijstandsnorm verdiende kon een beroep doen op gratis stads- en streekvervoer buiten de spits, na 9 uur. Er werden maar liefst 498.000 ritten mee gemaakt. Een succes dus, maar toch koos de provincie ervoor om te stoppen met het gratis vervoer voor de 66-plussers. Daar kwam een andere regeling voor in de plaats, waarbij mensen met een laag inkomen in de provincie Utrecht met 50% korting kunnen reizen.
Individuele gemeentes uit de provincie Utrecht kunnen ervoor kiezen om de regeling 'aan te vullen', zoals de gemeente Amersfoort doet. Inwoners van deze stad met een laag inkomen (leeftijdsafhankelijk) kunnen in de daluren nog wel gratis reizen. Voor 2025 is er € 600.000 beschikbaar gesteld om het gratis ov te betalen, zegt een woordvoerder van de gemeente. Sinds de start op 1 april hebben 2.850 huishoudens zich gemeld en zijn er 3.500 jaarabonnementen verstrekt. Op is op, maar er is financiële ruimte tot maximaal 4.600 jaarabonnementen. De gemeente is van plan om het gratis ov volgend jaar ook aan te bieden. 'We verwachten dat gratis ov de zelfredzaamheid en mobiliteit vergroot en sociale inclusie bevordert. Ook ondersteunt het bestaanszekerheid', verwacht de gemeente.
Kids voor niks
Terwijl er in de provincie Utrecht wordt gefocust op senioren, concentreren Den Haag, Amsterdam en Rotterdam zich ook op kinderen. Een uitje met het gezin kost immers een hoop geld als je ook tramkaartjes, metrokaartjes of buskaartjes voor je kinderen moet kopen. De gemeente Rotterdam startte op 1 januari 2022 een proef waarbij kinderen van 4 tot 12 jaar een jaar lang gratis konden reizen met het openbaar vervoer in heel Rotterdam. De proef was succesvol en ook nu nog reizen de kinderen nog gratis. Wel moeten ze samen met een volwassene reizen.
In Amsterdam kunnen kinderen tot begin 2027 gratis met het lokale openbaar vervoer. Het kost de gemeente € 5 miljoen voor 1,5 jaar gratis ov maar dat is het volgens de gemeente waard. 41% van de Amsterdamse ouders zegt dat hun kinderen minder vaak per auto reizen vanwege het gratis ov. In Rotterdam stelt 62% van de ouders minder vaak de auto te pakken.
In Den Haag kunnen kinderen van 4 t/m 11 jaar onder het motto 'Kids voor Niks' sinds maart 2025 gratis met alle trams en bussen van HTM. Bijna de helft van alle Haagse kinderen heeft al een ov-kaart aangevraagd, aldus de gemeente. Daarmee is het doel (30%) ver overtroffen. De gemeente betaalt de HTM maximaal 2,1 miljoen euro per jaar. Als de daadwerkelijke reiskosten boven dit bedrag uitkomen, zijn de extra kosten voor rekening van HTM.
Gratis openbaar vervoer wordt dus steeds populairder bij onze wethouders en provinciebestuurders. En hoewel duidelijk is dat er meer ov-ritten worden gemaakt, is onduidelijk of het mensen uit de auto haalt. Of nemen nu vooral mensen de bus die eerder de fiets pakten of die wandelden?
Een kind checkt in in de tram in Den Haag. Foto: HTM
Amper effecten bij gratis ov in hoofdstad Estland
Dat laatste verwacht Oded Cats, die aan de TU Delft leiding geeft aan het Smart Public Transport Lab. De transportdeskundige werd eerder ingehuurd om een experiment met gratis ov in de Estse hoofdstad Talinn te evalueren. Talinn was de eerste hoofdstad die in 2013 gratis openbaar vervoer introduceerde nadat de bevolking daar in een referendum massaal voor stemde.
'Er waren amper effecten', zegt Cats. Het gebruik van bus en tram steeg met 14%, maar het autogebruik daalde niet. Er kozen met name meer voormalig wandelaars voor het ov, die eerder een kaartje niet konden of wilden betalen. Ook Cats pleit ervoor alleen de mensen met een laag inkomen gratis te laten reizen. 'Als je andere inkomensgroepen wilt bereiken, is de introductie van hoge parkeertarieven veel beter. Dat heeft meer effect dan het introduceren van gratis openbaar vervoer', vindt hij.
Verlaging van de ov-tarieven is geen effectieve maatregel om mensen vaker het ov te laten nemen in plaats van de auto, concludeerden onderzoekers van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) eind 2022. Er vindt slechts een beperkte verschuiving plaats van auto- naar ov-gebruik. Omdat het autogebruik in Nederland veel groter is dan het ov-gebruik, zijn de effecten van prijsverlaging in het ov op het autogebruik relatief veel kleiner. Als het ov-gebruik met 1% toeneemt door verlaging van de tarieven, dan neemt het autogebruik met slechts 0,03% af, aldus het KiM.
Ook deze onderzoekers pleiten voor hogere parkeertarieven, om mensen uit de auto te krijgen, gecombineerd met het aantrekkelijker maken van het ov. 'Voor een verschuiving van auto- naar ov-gebruik is een combinatie van maatregelen effectiever dan enkel het verlagen van de tarieven in het ov.'
