Op 14 juli 2021 presenteerde klimaatcomissaris Frans Timmermans het meeste ambitieuze pakket aan Europese klimaatwetten ooit. In een 12.000 pagina’s tellend document staan een heleboel regels en maatregelen om Europa te verduurzamen. Het uiteindelijke doel: de CO₂-uitstoot in 2030 met 55 procent verminderen, ten opzichte van het niveau in 1990. Vandaar de naam van het plan: “Fit-for-55”.
In dit artikel geven we je een kort overzicht van de 3 belangrijkste voorstellen en vertellen we je over de impact van Fit-for-55 op Nederland. Iedereen moet straks wat gaan inleveren, en de vervuiler moet flink meer gaan betalen, als het plan ten minste de eindstreep haalt.
1. Vanaf 2035 alle nieuwe auto’s en bestelwagens emissievrij
Een van de belangrijkste voorstellen uit het Fit-for-55-pakket zijn de strengere CO₂-normen voor het wegvervoer: een verbod op de verkoop van nieuwe benzine- en dieselauto’s vanaf 2035 én veel meer laadpalen.
Volgens het wetsvoorstel moeten nieuwe personenauto's na 2030 55 procent minder CO₂ uitstoten ten opzichte van 2021 (tegenover de huidige eis van 37,5 procent minder) en vanaf 2035 moeten ze helemaal emissievrij zijn. Ook bestelwagens moeten duurzamer worden: tegen 2035 mogen geen bestelbussen meer worden verkocht met een verbrandingsmotor.
Brussel benadrukt in het rapport dat het gaat om de verkoop van nieuwe wagens. Benzine- en dieselauto’s die vóór 2035 zijn geproduceerd kunnen gewoon blijven rijden, afhankelijk van hun emissieniveau. Ook vermeldt het document dat de regels zullen gelden voor alle autofabrikanten die in de EU produceren. Goed nieuws dus voor producenten van auto’s op alternatieve brandstoffen, zoals het Nederlandse Lightyear dat begin dit jaar de eerste zonnewagen wil afleveren.
Daarnaast gaat Europa ook flink investeren in de infrastructuur voor alternatieve brandstoffen. Er moet immers voldoende oplaadcapaciteit zijn om de grote stroom aan emissievrije auto’s aan te kunnen.
Zo moet er om de 60 kilometer een oplaadstation voor elektrische voertuigen zijn. In totaal worden er in de komende 8 jaar 3,5 miljoen nieuwe elektrische laadpunten bijgebouwd. Eind 2050 moeten er uiteindelijk 16,3 miljoen laadpunten in Europa werkzaam zijn.
Tegen 2035 wordt de verkoop van diesel- en brandstofauto’s verboden. Ook worden er miljoenen nieuwe laadpalen gebouwd. | Foto: CHUTTERSNAP via Unsplash
2. Hogere belastingen op brandstof: de vervuiler betaalt
De meeste controversiële maatregel uit het Fit-for-55-pakket is de verhoging van de Europese brandstof- en energiebelasting.
De huidige tarieven stammen uit 2003, maar deze zijn flink verouderd en passen niet meer bij de duurzame ambities van de EU. Daarom wil de Commissie nu het oude systeem op de schop nemen en het ‘Vervuiler betaalt’-principe invoeren: hoe vervuilender de brandstof, hoe hoger de belasting.
Zo zullen bedrijven in de lucht- en scheepvaart die kerosine en zware olie gebruiken straks het meeste gaan betalen. Tot nu toe waren deze twee sectoren vrijgesteld van brandstofbelastingen. Daar komt dus nu een einde aan, als het aan Brussel ligt.
Het voorstel stuit op veel verzet van luchtvaartmaatschappijen en rederijen, omdat het voorstel een directe kostenverhoging betekent. Naar alle waarschijnlijkheid zullen deze bedrijven daarom een gedeelte van de belastingen gaan afwentelen op de consument: denk hierbij aan een prijsverhoging van vliegtickets en cruises. Ook is het aannemelijk dat diesel en benzine aan de pomp in de komende jaren duurder zal worden.
Als de plannen doorgaan, wordt het straks nóg verleidelijker om in eigen land op vakantie te gaan en voor korte afstanden de trein te nemen.
Tip van de redactie: duurzame vakantie inspo nodig? Bekijk eens de 7 mooiste Europese treinreizen of 8x duurzame strandhuisjes aan de Nederlandse kust.
Luchtvaartmaatschappijen zullen een verhoging van de voorgestelde kerosinetaks gaan doorrekenen aan de consument: duurdere vliegtickets dus. | Foto: Torsten Dettlaff via Pexels
3. Handel in Europese uitstoot wordt duurder
Een derde, belangrijke maatregel is de aanscherping van het Europese emmissiehandelsysteem (ETS) uit 2005.
Het ETS is een Europese markt waarop emissierechten worden verhandeld door bedrijven. Een emissierecht is een certificaat dat een onderneming het recht geeft om één ton (1.000 kilogram) CO₂ uit te stoten. Deze rechten kunnen worden gekocht en verkocht. Stel dat een bedrijf meer wil uitstoten dan waar het recht op heeft, dan moet het een certificaat kopen via het ETS. De Europese industrie betaalt dus geld voor de hoeveelheid CO₂ die zij uitstoot.
Deze vorm van koolstofbeprijzing is een van de meest kosteneffectieve en efficiënte manieren om CO₂-uitstoot te verminderen. Maar, het huidige systeem kampt met een groot probleem: momenteel zijn er te veel emissierechten op de markt, waardoor de prijs laag blijft en er weinig prikkels zijn om te investeren in groene technologieën.
Daarom wil de Europese Commissie nu de hoeveelheid emissierechten die bedrijven elk jaar krijgen stapsgewijs verminderen. Brussel wil uiteindelijk in 2057 helemaal geen emissierechten meer uitgeven, zodat Europese bedrijven zijn gedwongen om hun uitstoot tot nul terug te brengen.
Verder wil de Commissie ook aluminium- en staalbedrijven gaan verplichten om zich aan de emissierechten te houden. Tot nu toe waren deze sectoren vrijgesteld van deelname, terwijl ze een groot aandeel in de totale Europese uitstoot hebben (5.7% van het totaal in 2020).
Als het Fit-for-55-pakket wordt goedgekeurd, dan zorgt het vooruitzicht van duurdere emissierechten in de nabije toekomst een belangrijke, financiële stimulans voor bedrijven om nu te gaan investeren in milieuvriendelijke alternatieven.
Steeds meer bedrijven krijgen straks minder emissierechten gratis en moeten meer gaan betalen op de markt. | Foto: veeterzy via Unsplash
Wat betekent Fit-for-55 voor Nederland?
De grote vraag is natuurlijk wat het Fit-for-55-pakket kan gaan betekenen voor Nederland. Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) hebben de voorstellen vergaande gevolgen voor het Nederlandse klimaat- en energiebeleid.
“Voor een deel sluiten de voorstellen aan bij het lopende Nederlandse beleid, maar voor een deel vragen ze ook om een koerswijziging, én in alle gevallen betekenen ze een forse extra inspanning,” staat op de website van het PBL als reactie op het Fit-for-55-pakket.
Belangrijk om te noemen is dat Nederland met het Klimaatakkoord uit 2019 destijds veel verder ging dan het Europese beleid. Denk hierbij aan de CO₂-belasting en subsidies voor verduurzaming van de industrie, een verbod op kolencentrales en subsidies voor elektrische voertuigen. Door het aanscherpen van het ETS en het uitbreiden van emissienormen voor voertuigen, komt Nederland op een gelijker speelveld met de rest van Europa.
Aan de andere kant betekent het inperken van emissierechten en een duurdere prijs dat met name Schiphol en de Rotterdamse haven hogere kosten zullen maken. Dit zou hun internationale concurrentiepositie onder druk kunnen zetten.
Ten slotte moet Den Haag aan de oproep van Brussel gehoor geven en een sociaal fonds oprichten om energie-armoede te bestrijden. Er moet geld beschikbaar worden gesteld om Nederlanders te ondersteunen die willen verduurzamen, maar het niet kunnen betalen. Denk bijvoorbeeld aan de tienduizenden huurders die hun energierekening zien stijgen, maar geen middelen hebben om bijvoorbeeld zonnepanelen te installeren.
Den Haag moet aan de slag om de Nederlandse klimaatplannen op één lijn te krijgen met die uit het Fit-for-55-pakket. | Foto: Error 420 via Unsplash
Europese wetgevingsmolen
Er is nog veel onzeker over hoe het Fit-for-55-pakket er uiteindelijk uit gaat zien. De voorstellen moeten namelijk nog door de hele Europese wetgevingsmolen. Momenteel ligt het document nu bij de Europese Raad, maar om het huidige plan aan te nemen is unanimiteit nodig.
De EC is hoopvol dat er niet al te veel aan de maatregelen zal worden veranderd, maar de kans is klein dat het document ongeschonden door de Raad komt.
Wat in elk geval wettelijk vaststaat, is dat voor het einde van 2030 de CO₂-uitstoot met 55 procent moet zijn teruggebracht. De vraag is alleen hoe. De tijd dringt om dit doel daadwerkelijk te gaan halen.
