Een blik op statiegeld in Nederland
Na jaren gepraat en gelobby was het in april 2023 zo ver: statiegeld op blikjes en kleine plastic flesjes. De maatregel moest een einde maken aan rondslingerend afval. Lior maakt de balans op van ruim een jaar ‘yes we can’, het inzamelen van blik en plastic.
Ik weet nog dat ik direct na de invoering van het blikjesstatiegeld vol verwachting naar de supermarkt liep, in mijn hand een plastic tas gevuld met lege bierblikjes. Onderweg viel het me op dat twee prullenbakken kapot waren en dat er overal afval op de grond lag. In de supermarkt sloot ik aan in de rij voor de flessenautomaat. Twee mannen haalden lege blikjes uit grote vuilniszakken en stopten ze in de flessenautomaat. Het leek er sterk op dat ze de blikjes op straat hadden ingezameld.
“Mijn opgeruimde gevoel verdween in de maanden die volgden”
Blikjeswegwerper
Toen ik op de terugweg naar huis de blikjescasus nog eens overdacht, was mijn conclusie nog positief: mensen met een krappe portemonnee verdienen wat geld bij door blikjes in te leveren en onze samenleving recyclet meer blik en plastic. Het leek een win-winsituatie. Toch verdween mijn opgeruimde gevoel in de maanden die volgden.
Toename afval
Ik las dat in de grote steden het zwerfafval was toegenomen. In mijn stad Rotterdam kwamen er in juni 2023 5.629 klachten binnen, tegenover 3.204 in het jaar ervoor. Je hebt het waarschijnlijk ook wel eens gezien. Mensen die flessen en blikjes bij elkaar scharrelen en geen moeite hebben om de binnenkant van een vuilnisbak te onderzoeken. Tijdens hun zoektocht belandt ander afval op straat, waar ratten en meeuwen zich vervolgens aan tegoed doen. Deze vriendelijke dieren scheuren zakken open en creëren een nog grotere chaos.
Hoe heeft zo'n positieve actie dan tot zo'n chaos kunnen leiden? Statiegeld invoeren is een van de meest efficiënte manieren om plastic- en blikjesafval te verminderen. Maar zo’n goedbedoelde maatregel kan negatieve bijeffecten hebben op het dagelijks leven van mensen. Deze casus laat zien waarom het zo'n uitdaging is om in de maatschappij een duurzame verandering te creëren. Als we onze aarde echt willen redden van een klimaatcatastrofe, moeten we leren hier beter rekening mee te houden. En verder denken dan plastic.
“Binnen 5 minuten was mijn lege blikje weg ”
Planoloog & oprichter Humankind
Vorige week liep ik in Amsterdam met een blikje cola in mijn hand. Ik had gelezen dat ze in de binnenstad zogenaamde doneerringen hebben geïntroduceerd. Plaatsen waar mensen hun flessen en blikjes kunnen achterlaten, zodat anderen ze kunnen ophalen zonder door prullenbakken te hoeven rommelen. Ik zag zo’n verzamelplek en liet het lege blikje in de ring achter. Een meter of twintig verderop besloot ik even te gaan zitten. Wat zou er met mijn blikje gebeuren? Binnen 5 minuten was mijn lege blikje weg. Zo groot is de armoede in Nederland.
Het lijkt soms alsof we een stap vooruit zetten en tegelijk twee stappen terug. De schoonheid van een goed idee wordt vaak bezoedeld door de realiteit van de uitvoering. Wat in theorie logisch lijkt, blijkt in de praktijk vol obstakels. Maar dat is de aard van vooruitgang: het is zelden een rechte lijn. Als we onze idealen willen waarmaken, moeten we bereid zijn om telkens opnieuw te evalueren, aan te passen en bij te sturen.
Echt duurzaam is…
Een echt duurzaam Nederland is niet alleen een plek waar alle plastic flessen worden ingeleverd bij de supermarkt, maar ook een plek waar mensen niet door afval hoeven te graven voor een paar centen. Het is een plek waar mensen waardig worden behandeld, en niet afhankelijk zijn van de rotzooi van anderen.
De introductie van statiegeld is een begin, maar het is slechts een kleine stap op een veel langere weg naar een echt duurzame en rechtvaardige samenleving. Goed klimaatbeleid en goed sociaal beleid kunnen niet zonder elkaar. Alleen met dit besef kunnen we stappen als statiegeld echt vieren zonder wakker te worden in een puinhoop.
