Meer asfalt is als krabben aan een muggenbeet

'In den beginne schiep God de hemel en de aarde, behalve Nederland, want dat deden de Nederlanders zelf.' Het is waarschijnlijk de eerste Nederlandse zin die ik aan de Rijksuniversiteit Groningen leerde. Ik belandde er zo’n tien jaar geleden, in het kader van een uitwisselingsprogramma, en leerde er hoe Nederlanders over ruimtelijke planning denken. 

Tour de force 

In Groningen heb ik geleerd hoe de Nederlanders door de eeuwen heen land hebben teruggewonnen. Het is indrukwekkend hoe jullie voorouders uit niets iets hebben gecreëerd. Deze tour de force wordt echter overschaduwd door de manier waarop die vierkante meters tegenwoordig worden gebruikt. Nederland staat volgeplempt met auto's en wegen.

In 2023 kwamen er 180.000 auto’s bij las ik in een nieuw rapport van brancheorganisatie Bovag. Bij elkaar zijn er nu 9,4 miljoen personenauto's in Nederland. Meer auto’s, betekent meer files: de ‘filezwaarte’ (lengte file x tijdsduur file) verslechterde in 2023 met maar liefst 17%. Hoe probeert de Nederlandse regering dit probleem op te lossen? Door jaarlijks € 2 tot € 3 miljard te investeren in het aanleggen en verbeteren van wegen.

Het zal niet werken. Meer wegen aanleggen om het verkeer te ontlasten is als krabben aan een muggenbeet; het biedt tijdelijke verlichting, maar maakt het probleem uiteindelijk alleen maar erger. Dit fenomeen, waarbij een grotere wegcapaciteit leidt tot meer auto's en meer files, is al tientallen jaren goed gedocumenteerd.

Waarom negeert de regering deze basislogica dan? Ik denk dat politici gevangen zitten in een vicieuze cirkel. Ze zoeken naar snelle oplossingen, dus bouwen ze meer wegen en investeren ze niet genoeg in het openbaar vervoer. Hierdoor raken de treinen voller en stappen mensen toch weer in de auto, waardoor de wegen vol raken. Het ongenoegen over toenemende files leidt weer tot meer burgers die oplossingen eisen, vooral snelle oplossingen. De pragmatische en kortzichtige politicus biedt maar één oplossing: meer wegen bouwen. En zo herhaalt het probleem zich.

Maar zelfs de meest getalenteerde politicus kan de wetten van de fysica niet veranderen. Nederland heeft geen ruimte meer. We hebben meer huizen nodig, beter openbaar vervoer, groene gebieden en loopvriendelijke steden. In plaats daarvan verspillen we ruimte en middelen aan wegen en parkeerplaatsen. Naar schatting heeft Nederland 19 miljoen parkeerplaatsen, die 237,5 vierkante kilometer beslaan. Dat oppervlak is groter dan dat van de gemeente Amsterdam, dat maar 219 vierkante kilometer groot is.

Goed tegen files: meer intercity’s 

Automobilisten moeten er dus bij de overheid op aandringen om te stoppen met de aanleg van wegen. Ja, deze zin heb je goed gelezen. Als je een hekel hebt aan files, zou je moeten aandringen op aanzienlijke investeringen in het openbaar vervoer. Elke intercitytrein kan honderden mensen vervoeren, waardoor de wegen vrij blijven van extra bestuurders. Automobilisten zouden ook moeten pleiten voor meer woningen in steden. Hierdoor zouden meer mensen naar hun werk kunnen lopen of fietsen, waardoor de wegen minder dichtslibben.

Maar hoe kunnen we zo'n belangrijke verschuiving in prioriteiten verwachten? In een land dat steeds meer gefixeerd raakt op autorijden, geleid door politici die gefocust zijn op snelle oplossingen? Is er een wonder nodig voor zo’n verandering? 

Nee, dat denk ik niet. De vervoerscrisis in Nederland is door mensen veroorzaakt, en daarom kunnen wij deze ook oplossen. In plaats van filezwaarte te zien als een onvermijdelijk lot,  moeten we beseffen we dat Haagse beslissingen het probleem alleen maar verergeren. Ik hoop dat we in de toekomst onze kinderen een andere wijsheid kunnen meegeven: 'De auto veroorzaakte files, maar wij Nederlanders wisten deze files op te lossen.'