Het collecteseizoen is weer begonnen. De Nierstichting, het KWF, Amnesty: allemaal staan ze bij ons aan de deur. Betalen kan tegenwoordig via een QR-code. Het schijnt dat we daardoor meer zijn gaan geven. Deed ik eerst een graai in de muntenpot op de vensterbank, nu is mijn QR-gift minimaal €5,-.
Het is even wennen, zo’n digitale gift aan de deur, maar het werkt. Even voel ik mij een filantroop: een mensen- en dierenvriend die met zijn geld liefdadigheid verricht. Ik heb het niet onderzocht, maar ik vermoed dat in bijna elke cultuur en godsdienst geven zonder iets terug te verwachten een deugd is. Een deugd die breed gedragen wordt. Hoe groter je rijkdom, hoe meer wordt verwacht dat je je geld belangeloos deelt met mensen of doelen die het goed kunnen gebruiken.
Maar hoe groter die rijkdom, hoe meer die deugd gaat schuren. Geld geven aan goede doelen gaat steeds meer samen met belastingontwijking. Dat zet die deugd toch in een ander licht.
“Geld geven aan goede doelen gaat steeds meer samen met belastingontwijking. Dat zet die deugd toch in een ander licht.”
Duurzaamheidsexpert ASN Bank
Het is niet geheel toevallig dat juist ondernemingen of families met een hoop geld constructies bedenken om zo weinig mogelijk belastinggeld te betalen. Constructies die legaal zijn overigens: sluiproutes zijn altijd wel te vinden, al zijn ze door de wetgever niet met opzet gecreëerd. Alleen dat wil niet zeggen dat het ok is. De vraag is of het moreel te rechtvaardigen is om er gebruik van te maken. Belastingbetalers die zulke constructies níet inzetten, zullen daardoor méér belasting moeten gaan betalen om het tekort voor onderwijs, gezondheidszorg en politie aan te vullen.
Die ondernemingen en families voelen natuurlijk ook wel dat dit niet helemaal deugt, dus lijkt het wel of ze zoeken naar een vorm van compensatie waarmee ze alsnog in een goed daglicht komen te staan. Filantropie is voor hen daarvoor dé win-win-oplossing. Met de constructies zijn ze minder belastinggeld kwijt maar door te geven aan goede doelen krijgen ze alsnog lof voor hun steun aan kunst, internationale hulp en gezondheidszorg. Sectoren die het zwaar hebben omdat de overheid onvoldoende middelen heeft deze voldoende te ondersteunen.
Belastingontwijking en filantropie gaan naar mijn idee niet samen. Wat ook niet samengaat zijn basisvoorzieningen en filantropie. Basisvoorzieningen zoals armoedebestrijding, onderwijs en zorg zouden door ons allen betaald en beheerd moeten worden, niet via rijke ondernemingen of families. Daar hoort democratisch over besloten te worden en niet op basis van toevallige voorkeuren van de filantroop.
Filantropie heeft zeker een plek in de samenleving. Het biedt ruimte aan ons allemaal om ook individueel te bepalen welk maatschappelijk doel we graag willen steunen. Van het redden van de pandabeer tot een speeltuin in de wijk. Alleen het blijft gek dat zelfs onze gezondheid mede afhankelijk is van giften zoals aan het KWF. Dat er niet genoeg belastinginkomsten zijn om als samenleving als geheel de doelen van het KWF te kunnen steunen.
“Het blijft gek dat zelfs onze gezondheid mede afhankelijk is van giften.”
Duurzaamheidsexpert ASN Bank
Rutger Bregman riep een aantal jaar geleden op tot het netjes betalen van belasting (tax tax tax!) en pleitte voor het stoppen met ‘stupid filantrophy schemes’. Ik zou willen pleiten voor ‘sensible filanthrophy schemes’.
De enige echte ‘sensible’ filantroop is namelijk de filantroop die gewoon zijn belasting betaalt zonder tricks en trucs, die niet op zoek is naar positieve beeldvorming en die zich richt op maatschappelijke thema’s waar te weinig geld voor is. Het is de filantroop die, net zoals de meeste mensen al doen, gewoon anoniem en in stilte doneert via een QR-code.
