In deze serie van groene (ver)bouwverhalen laten we zien dat een duurzaam huis hypermodern, maar óók van vervlogen (tochtige) tijden kan zijn. Zo ging het boshuis van Robin en Marjola van energielabel G naar A+ en verbouwden Laura en Jeroen hun jaren ‘30-woning tot duurzaam gezinshuis. Dit keer vertellen Anja (38) en Floris (37) hoe zij hun monumentale art nouveauwoning duurzaam verbouwen.
Het was liefde op de eerste bezichtiging. De weelderige muurschilderingen, 3,5 meter hoge plafonds met ornamenten, de glas-in-looddeur: dit art nouveauhuis in Schiedam ademde precies de klassieke en ruimtelijke sfeer die Anja en Floris zochten. Maar voordat ze samen met hun twee zoons (20 jaar en 6 maanden) comfortabel in dit huis konden leven, moesten ze flink wat tocht en vocht verdrijven.
‘Het huis is gebouwd in 1906. Wij zijn de vijfde bewoners. Al onze voorgangers hebben de klassieke art nouveaudetails zoveel mogelijk intact gelaten, heel bijzonder,’ vertelt Anja. ‘Die verantwoordelijkheid om deze woning als cultureel erfgoed te behandelen voelen wij ook,’ vult Floris aan. ‘Wij zijn ons ervan bewust dat wij dit huis in bruikleen hebben, want ook wij hebben niet het eeuwige leven. Hoe mooi zou het zijn als het er over honderd jaar nog staat? Daarom willen we het verduurzamen.’
Anja en Floris willen hun huis verduurzamen, zodat het ook bewoonbaar is voor toekomstige generaties | Foto: Minimalist Dutchie
De wind waaide in huis
Meteen nadat ze de woning eind 2019 kochten, trok het gezin erin. Zo konden ze goed zien welke renovaties noodzakelijk waren. Anja: ‘Sinds de jaren ‘80 was er geen groot onderhoud gepleegd. Het was vochtig, met schimmelplekken op de muren en had maandelijks een flinke energierekening. Als we ‘s avonds op de bank zaten, waaide de wind door mijn haren.’
Floris: ‘De ruwe bouw - zoals de fundering en dragende muren - was over het algemeen goed, maar we moesten een flinke slag slaan om het huis naar deze tijd te halen. Denk aan isolatie en ventilatie aanbrengen, de gevels restaureren, nieuwe elektra, riolering en CV aanleggen, het pleiserwerk herstellen en de boel opnieuw schilderen.’
Een gemeentelijk monument verduurzamen
De art nouveauwoning is een gemeentelijk monument én valt onder beschermd dorpsgezicht. Dit betekende dat het stel zich aan speciale regels moest houden en vergunningen moest aanvragen. Zo moesten Anja en Floris de lambrisering aan de wanden en de ornamentale plafonds gemaakt van rieten matten met kalkstuc met rust laten. Ook de originele kozijnen en ramen in de gevels moesten in de twintigste eeuw blijven hangen.
Daarnaast moesten ze zoveel mogelijk materialen gebruiken die bij de bouw van de woning in 1906 ook werden gebruikt, zoals hout, kalk, riet en stro. En omdat oude panden over het algemeen meer kieren hebben - goed voor vochtafvoer naar buiten - is het verplicht om dampopen te isoleren. Hiermee kunnen de muren blijven ‘ademen’.
De voorkamer voor de verbouwing… | Foto: Minimalist Dutchie
… en de voorkamer ná verbouwing! | Foto: Minimalist Dutchie
Duurzame isolatiematerialen
Met hulp van een adviseur in duurzame bouwmaterialen ontdekten Anja en Floris welke materialen ze wél konden gebruiken. Zo isoleerden ze de voor- en achtergevel aan de binnenkant met aerogel. Dit materiaal bestaat voor zo'n 99% uit lucht, dat in miljarden microscopisch kleine glasachtige cellen zit. Floris: ‘Je gebruikt het in de vorm van dekens van één centimeter dik die je direct op de wand kunt verlijmen en afstucen. Omdat het materiaal heel licht is en toch een hoge isolatiewaarde heeft, wordt het ook gebruikt in spaceshuttles. Bij ons zorgt de dunne laag ervoor dat de muur niet te dik wordt en voor de kozijnen uitkomt. Dit mag niet, omdat het de originele aanblik verandert. Ook is dit materiaal dampopen.’
In de zijgevels brachten ze houtvezelisolatie aan, een natuurlijk product. De vloeren van de tussenverdiepingen zijn geïsoleerd met perlietgranulaat, gemaakt van vulkanisch gesteente. Dit materiaal bevat relatief weinig vaste stof en veel lucht. Ook weer gekozen omdat het licht materiaal is met een hoge isolatiewaarde. Anja: ‘Anders komen onze monumentale plafonds van riet en kalkstuc naar beneden.’
De vloerconstructie op de begane grond is volledig voorzien van een hoog isolerende balk- en broodjesvloer. Dit is een stevige constructie gemaakt met EPS. Dit materiaal bestaat uit 98% lucht en 2% polystyreen (kunststof). Anja en Floris kozen hiervoor omdat het sterk, vochtbestendig en hoogisolerend is, zodat het lang meegaat en uiteindelijk 100% recyclebaar is tot nieuw EPS.
Een gezond binnenklimaat
De muren zijn gestuct met kalk en afgewerkt met silicaatverf, een minerale verf die vaak wordt gebruikt als natuurlijk alternatief voor latex. Floris: ‘Door het gebruik van deze natuurlijke en ademende afwerkingsmaterialen ontstaat er een natuurlijke vocht- en warmteregulering. Vocht kan via de constructie naar buiten. Het zorgt voor een gezond en prettig binnenklimaat, dat merk je echt. Een ander groot voordeel is dat we geen last meer hebben van schimmel. Kalk is van nature schimmelwerend.’
Ook in de badkamer zijn de meeste muren afgewerkt met kalkstuc, zoals deze achter de wasbakken. Bijkomend voordeel: kalk schimmelt van nature niet | Foto: Minimalist Dutchie
Monumentaal glas met (bijna) HR++-waarde
De tocht die het huis in blies, bleek vooral tussen de kieren van de kozijnen door te piepen. Sinds die met flinke tochtstrips zijn gedicht, waait de wind binnen niet meer door Anja’s haren. Een andere isolerende maatregel was het weghalen van de voorzetramen en het vervangen van het enkele glas door monumentaal glas. Anja: ‘We hebben gekozen voor het best isolerende monumentale glas, qua isolatiewaarde komt het aardig in de buurt van HR++-glas. Monumentaal glas is dubbel, maar heeft een dikte van 11 millimeter in plaats van 23, de dikte van HR++-glas. Hierdoor past het in de originele kozijnen. Tussen de glaslagen is gas gespoten, daardoor heeft het toch bijna de isolatiewaarde van HR++-glas.’
Een huis vol klassieke details
De granitovloer in de serre en de hal was op een paar scheurtjes na nog in goede staat. Ook het witte marmer op de vloer en aan de wand van de vestibule is nog origineel. Verder staan de oude schouwen nog fier overeind en is de glas-in-looddeur in de hal op een grondige schuur- en verfbeurt na nog dezelfde als 120 jaar geleden. Het messing deurbeslag op de meeste deuren in huis kon na een grondige poetsbeurt ook nog een ronde mee. En of dat alles nog niet klassiek genoeg is, worden de wanden in hal en vestibule ook nog versierd door oude wandschilderingen van bloemen. Floris: ‘Deze zijn ergens tussen 1906 en 1912 aangebracht, dat ontdekten we in een oude koopakte.’ Anja: ‘Bij het herstellen van de muren hebben we de wandschilderingen afgeplakt met folie.’
In de hal zijn delen van de originele wandschilderingen bewaard gebleven | Foto: Minimalist Dutchie
Plantaardige verf en vloerbedekking van maïs
Voor alle overige interieurdetails die Anja en Floris in huis haalden, voerden ze een streng deurbeleid. Ze wilden zo min mogelijk nieuwe spullen kopen, omdat er al zoveel moois is. Daarom scoorden ze items die tweedehands waren óf van duurzame materialen gemaakt zijn. Anja: ‘De dressoirs in de woon- en slaapkamer komen van Marktplaats. Ik heb ze opnieuw geschilderd met de plantaardige lak en primer van Fairf. Het enige wat nog aan de vorige eigenaar herinnert, is de geur van snoepjes die in één van de kastjes hangt.’ Ook de scandinavische lampen scoorden ze op Marktplaats. De gordijnen zijn gemaakt van gerecyclede petflessen en komen van het Nederlandse bedrijf A House of Happiness. De vloerbedekking in de slaapkamer van het merk SmartStrand is voor een groot deel gemaakt van maïsvezels.
Een enkel meubelstuk is nieuw gekocht. Anja: ‘De fauteuils die ik voor ogen had kon ik nergens tweedehands vinden. Die hebben we nieuw gekocht in het groen, een kleur waar we nooit op uitgekeken raken. Het is natuurlijk de bedoeling dat we daar lang plezier van gaan hebben.’
Met een lik Fairf kon dit dressoir van Markplaats weer een ronde mee | Foto: Minimalist Dutchie
Een klassiek huis modern aangestuurd
Wie denkt bij Anja en Floris thuis in de vorige eeuw te belanden, komt toch een beetje bedrogen uit. De gordijnen openen en sluiten met stembediening en ook de lampen (allemaal led) zijn stemgestuurd. In de vestibule en hal gaan de lampen met een bewegingssensor aan. En als Anja en Floris na een avondje uit weer in de buurt van hun woning komen, krijgen ze een melding op hun telefoon of het huis weer verwarmd moet worden. Hun slimme draadloze thermostaatsysteem is gekoppeld aan wifi en zorgt ervoor dat er alleen gestookt wordt in ruimtes waar iemand is.
Energiezuinig leven
Anja en Floris zijn nog niet klaar met verbouwen. Zo zijn Anja’s werkkamer en een groot deel van het dak nog niet geïsoleerd. ‘Toch hebben we door de genomen isolatiemaatregelen nu al 77% minder gas verbruikt in vergelijking met vorig jaar,’ zegt Floris. De nieuwe CV-ketel is hybride, met het plan om daar ooit een warmtepomp op aan te sluiten. Op het dak komen nog zonnepanelen. Floris: ‘Eerst weer even sparen. Maar het huis zal alleen maar energiezuiniger worden in de toekomst.’
Met een lamp van bamboe, plantaardige muurverf en vloerbedekking gemaakt met maïs slapen Anja en Floris midden in de natuur(lijke materialen) Foto: Minimalist Dutchie
Floris: ‘Het geeft een goed gevoel dat we alle renovaties duurzaam hebben aangepakt. We verbruiken niet alleen minder energie, het binnenklimaat is ook een stuk gezonder. Je leeft en slaapt erin, je kinderen groeien erin op. We zeggen vaak tegen elkaar dat we het gevoel hebben wakker te worden in een boetiekhotel.’ Anja: ‘Ik kan echt door ons huis lopen en denken: wow, ik woon hier!’
Duurzame keuzes en kosten
‘Onze ervaring is dat natuurlijke isolatie- en bouwmaterialen niet duurder hoeven te zijn dan conventionele varianten,’ zegt Floris. ‘De verf van Fairf was bijvoorbeeld niet duurder dan de niet-natuurlijke merken, hetzelfde geldt voor silicaatverf versus kwaliteitslatex. En monumentaal dubbelglas versus HR++-glas. Een groene renovatie kost wel veel meer tijd, omdat veel keuzes niet gangbaar zijn. Zo is het aanbod aan natuurlijke materialen in de reguliere bouwmarkt heel beperkt en vaak onnodig duur. En je moet bouwers vinden met goede kennis van die materialen.’ Tip van Floris en Anja om geld te besparen: ‘Doe het sloop- en schilderwerk zelf. Dit scheelde bij ons zo'n €20.000.’
Tips voor het duurzaam verbouwen van een oud huis
- ‘Verbouw je een monumentaal pand? Leg meteen contact met de monumentenzorg van jouw gemeente en vraag naar de restricties. Vraag vergunningen op tijd aan, soms duurt het wel zeven maanden voordat je aan de slag kunt.’
- ‘Wij kochten onze natuurlijke bouwmaterialen bij BouwGezond. Ook klopten we bij deze partij aan voor een stukje bouwbegeleiding en vakmensen. De meeste conventionele aannemers werken namelijk veel met chemische materialen (denk aan PUR en PIR) en/of hebben beperkte kennis over (het werken met) natuurlijke isolatie- en bouwmaterialen.’
- ‘Het verduurzamen van een oud huis kost tijd, stel je daar op in om frustraties te voorkomen. Pak het grondig aan, dan heb je een resultaat dat nog generaties lang meegaat.’
Op de hoogte blijven van deze duurzame verbouwing? Op haar blog deelt Anja de nieuwste klus-updates én heel veel tips voor het duurzaam renoveren en inrichten van je huis.