Van burgers tot bioplastic: de eindeloze mogelijkheden van zeewier

De duurzame voordelen van zeewierteelt

Zeewier is niet alleen een veelzijdige grondstof, de teelt ervan kent ook grote duurzame voordelen. Ten eerste: zeewieren groeien in zout water. Op een aardbol die voor meer dan zeventig procent uit zeeën en oceanen bestaat, is het natuurlijk gunstig dat zeewier geen grond en zoet water nodig heeft. 

Zeewieren groeien tot meerdere centimeters per dag en behoren tot de snelst groeiende gewassen op aarde. Voor die groei hebben ze naast zonlicht ook koolstofdioxide nodig. Daarmee komen we op één van de grootste klimaatvoordelen: zeewier neemt CO2 op. Bovendien zijn er geen meststoffen nodig om het groene goud te kweken.

Zeewieren barsten van de voedingsstoffen

Van oudsher wordt zeewier door de mens vooral gebruikt als voedsel. Er zijn zo’n 500 eetbare soorten. Je hebt bruinwieren (bijvoorbeeld kombu/kelp en wakame), roodwieren (dulse, ook wel palmwier genoemd) en groenwieren (zoals zeesla). Zeewier is rijk aan vitamines, mineralen en vezels en bevat (afhankelijk van de soort) 5 tot 30% eiwit. Omdat er naast eiwitten ook ijzer en vitamine B1 in zeewier zit, is deze zeegroente een goed alternatief voor vlees. Ook bevat zeewier de gezonde vetzuren EPA en DHA, die bekend staan als visvetten. Maar wist je dat de meeste vissen deze vetten niet zelf aanmaken, maar binnenkrijgen via wieren en algen?

Dat zeewier supergezond is, zagen aanvankelijk alleen de Japanners in. Archeologen hebben aangetoond dat in Japan al minstens 10.000 jaar zeewier wordt gegeten. Daarbuiten werd zeewier alleen verorberd in tijden van hongersnood. Tijdens de Eerste Wereldoorlog voerden Nederlanders hun wieren zelfs massaal aan hun koeien en varkens. Pas vanaf 1995 sijpelde zeewier - mondjesmaat - ook het voedingspatroon van de Nederlanders binnen toen Zeeuwse chefkoks zeesla op het menu zetten. Maar van een echte doorbraak was toen nog geen sprake.

De doorbraak van zeewier in Europa

De toenemende klimaatproblemen (en de behoefte aan hernieuwbare biogrondstoffen) hebben ervoor gezorgd dat de bijzondere duurzaamheids- en gezondheidsvoordelen van zeewier steeds meer bekendheid krijgen. De afgelopen jaren was zeewier het snelst groeiende voedingsproduct ter wereld. Volgens de FAO, de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties verdrievoudigden de volumes tussen 2000 en 2018, tot wereldwijd 32,4 miljoen ton. 

Nog altijd lopen de Aziatische landen voorop als het om de productie gaat: 96% van de wereldwijde zeewierproductie komt uit Azië. Maar Europa is aan een inhaalslag begonnen en richt nu ook de pijlen op de zeewierindustrie. In het rapport ‘Seaweed for Europe: hidden champion of the ocean’ staat dat de huidige Europese productie van 300.000 ton opgeschroefd kan worden tot 8 miljoen ton in 2030.

Zeewierboerderijen in Nederland 

Een van de leden van Seaweed for Europe is het Nederlandse bedrijf The Seaweed Company, dat zeewierboerderijen heeft in Ierland, Marokko, India en uiteraard: Nederland. In april nam het zeewierbedrijf de oudste zeewierboerderij van Nederland over: Zeewaar, dat sinds 2013 in de Jacobahaven van de Oosterschelde ligt.  

In diezelfde Oosterschelde ligt de zeewierboerderij van tien hectare van de Dutch Seaweed Group. Het bedrijf wil de productie de komende jaren flink uitbreiden: van 150 ton naar zo’n 1.000 ton per jaar. 

North Sea Farmers, de organisatie die alle spelers in de Europese zeewiersector met elkaar wil verbinden, bouwt samen met onder andere The Seaweed Company aan de eerste commerciële zeewierboerderij op de Noordzee. Bijzonder: deze North Sea Farm komt in een bestaand windmolenpark op zee. Het zeewier wordt rond de windturbines gekweekt. Zo wordt er geen extra ruimte op zee ingenomen. 

Onderzoek naar zeewier

Er worden flinke slagen gemaakt om de productie van het Nederlandse (en daarmee Europese) zeewier op te schroeven. Ook onderzoekers van Wageningen University & Research geven hier een flinke impuls aan. Zij doen al jaren onderzoek naar zeewier en maken nu deel uit van een onderzoeksteam dat zojuist een subsidie van 9 miljoen euro heeft binnengehaald voor het opschalen van de productie en markttoepassingen van zeewier in heel Europa. Die toepassingen zijn ontzettend veelzijdig. Wij lichten er een paar uit:

De vele toepassingen van zeewier

1. Zeewier op je bord. Zeewierburgers, zeewierpasta, zeewierchips; met zeewier kun je bijna alles kopen of maken. De smaak is zilt en umami. Ook op menukaarten van succesvolle restaurants woelt het van de wieren. Een bekende verschijning in de horeca, maar inmiddels ook in de supermarktschappen, is The Dutch Weed Burger. Een plantaardige burger op basis van duurzaam geteelde kombu, zeesla en chlorella (allemaal wieren) uit de Oosterschelde. Naast vleesvervangers, worden er ook veel visvervangers gemaakt op basis van zeewier. Zoals veganistische kaviaar op basis van kelp (jep, dit is een zeewiersoort). 
2. Wandplaten van wier. Wandplaten voor in het interieur gemaakt van zeewieren, dat is SeaWood. Het idee voor deze houtachtige wierwandplaten komt van industrieel ontwerper Marjanne Cuypers toen zij les gaf in duurzame grondstoffen op de Haagse Hogeschool. Inmiddels werkt zij fulltime aan haar bedrijf BlueBlocks. Het provinciehuis van Zuid-Holland heeft al een complete wand van wierplaten. Marjanne wil de bouwplaten op grote schaal gaan produceren, in samenwerking met de toekomstige North Sea Farm. 

3. Bioplastic verpakkingen van zeewier. Zeewier is prima geschikt als grondstof om bioplastic van te maken. Bij de productie is minder zoet water nodig dan bij bioplastics gemaakt van landplanten zoals suikerriet en maïs. Ook breekt bioplastic van wier sneller af in de natuur. Sinds het verbod binnen de EU op plastic wegwerpproductenzoals bestek en rietjes, moeten lidstaten duurzame alternatieven - zoals zeewier - voor hergebruik en recycling aanmoedigen. Thuisbezorgd.nl is al om: binnenkort krijg je jouw maaltijden bezorgd in een bakje gemaakt van pulp van bomen en grassen, met een coating van zeewier.

4. Textiel(verf) gemaakt van zeewier. De Nederlandse ontwerper Nienke Hoogvliet onderzoekt al ruim zeven jaar hoe zij op circulaire wijze (van reststromen) garen en textielverf kan maken uit zeewier. Met succes: samen met een team richtte ze Seaweed Yarn (garen) en Zeefier (verf) op. ‘Onze textielgaren en textielverf zijn geschikt om kleding van te maken, maar ook om te verwerken in meubels of zelfs in autobekleding. Ons doel is dat over tien jaar iedereen textiel van en geverfd met zeewier in huis heeft en draagt!’ vertelt ze aan Rotterdam Circulair. 

In deze video vertelt Nienke over haar zeeprojecten 

5. Algen-alternatief voor zonnepanelen. De Mexicaanse startup Greenfluidics ontwikkelt doorzichtige ramen waartussen algen groeien. Algen (microscopisch klein zeewier) groeien door zonlicht en CO2 te absorberen. De warmte die daarbij vrijkomt, wordt uit de algenramen afgetapt en direct omgezet in stroom. Eerder schreven we al hoe de startup Swedish Algae Factory materiaal uit algen ontwikkelt dat zonnepanelen tot wel 10% efficiënter kan maken. 

6. Zeewier wellnessproducten. Wandelend langs de vloedlijn kregen Caroline Buijsse-Cammaert en Carla van de Vijver het idee om wellnessproducten van zeewier te maken. Hun lijn ZJÍ - Zeeuws-Vlaams voor ‘zee’ - bevat gels, oliën en scrubs voor haar en lichaam gemaakt van bijvoorbeeld knotswier, blaaswier of vingerwier. Deze wieren zitten boordevol vitaminen en mineralen die onder andere een hydraterende en verzachtende werking hebben op onze huid.  

Dit is nog maar het begin! Zeewier wordt voor steeds meer producten ingezet, zoals voor biobrandstof, medicijnen tegen alzheimer (nog in onderzoeksfase), biostimulanten (stoffen die een positief effect hebben op de groei en weerstand van planten) voor gewassen en nog veel meer.  

Tip: ga op zeewier-excursie

Zelf zeewier zien, voelen, ruiken en proeven? Ga op pad met een zeewierkenner. Bijvoorbeeld met De Zeewierman, Toine Wilke. Of sluit aan bij een van de wierenwandelingen van WildWier. Een bewierenswaardige ervaring gegarandeerd.