Loop een kledingwinkel in een grote winkelstraat binnen en de kans is groot dat de duurzame termen je om de oren vliegen. Van een conscious collectie tot circulaire jeans… In de kledingindustrie duiken overal labels op voor duurzame materialen en kleding. Maar hoe wat zeggen deze kledingkeurmerken nou eigenlijk écht? Wij laten zien waar je op kunt letten als je verantwoorde kleding wil kopen.
We zouden willen dat we je een handig overzicht van kenmerken voor duurzame en niet-duurzame kleding konden laten zien. Maar helaas gaat dat niet zo makkelijk. Er is namelijk géén algemene definitie voor ‘duurzame kleding’.
Denk er maar eens over na: de kleding die je al in je kast hebt hangen dragen is superduurzaam, óók als het niet van het meest verantwoorde materiaal gemaakt is. Kun je deze kleding dan als ‘niet duurzaam’ bestempelen? Nee. Door deze kleding te blijven dragen voorkom je namelijk dat er nieuwe grondstoffen (en transport, en energie, en.. you name it) nodig zijn om nieuwe kledingitems te produceren. Hetzelfde geldt voor tweedehands of geruilde kleding.
De belangrijkste vragen die je jezelf kunt stellen als je op zoek bent naar een nieuwe duurzame trui of broek zijn dus: ‘Heb ik dit wel nodig?’ en ‘Moet ik dit nieuw kopen?’.
Natuurlijk is het antwoord op die vragen soms ja. Af en toe heb je gewoon een nieuw item nodig. Het oude item is kapot en kan niet meer gerepareerd, je levensstijl verandert, je hebt een nieuwe maat… allemaal geldige redenen om tóch (tweedehands) te gaan shoppen. Gelukkig kun je jezelf een aantal vragen stellen om er zeker van te zijn dat je duurzaam met een nieuw kledingstuk omgaat.
Stel jezelf tijdens het winkelen de volgende vragen:
Die laatste vraag brengt ons meteen bij een lastige kwestie: ‘Een keurmerk geeft niet altijd een goed beeld van de hele situatie’, vertelt Kirsten Kossen. Kirsten is Senior adviseur Mensenrechten en houdt zich in haar werk bezig met de menselijke kant van een duurzaam kledingstuk. Een kledingstuk is méér dan het materiaal waar het van gemaakt is. ‘Je kunt wel duurzaam katoen hebben, maar als je het laat maken door iemand die niet goed wordt betaald is het alsnog niet duurzaam’, vertelt Kirsten. Het keurmerk ‘biokatoen’ zegt dus niet zo veel over de arbeidsomstandigheden. En andersom is dit ook het geval: een t-shirt met het ‘fair pay’ label kan gemaakt zijn van een materiaal dat afvalwater vervuilt, voor uitstoot zorgt of waar veel pesticiden voor zijn gebruikt.
“‘Je kunt wel duurzaam katoen hebben, maar als je het laat maken door iemand die niet goed wordt betaald is het alsnog niet duurzaam’”
Sr. Adviseur Mensenrechten, ASN Bank
De termen ‘duurzamer materiaal’ of ‘eerlijke kleding’ gaan je dus niet veel verder helpen. Hoe zit het dan met bestaande keurmerken?
T-shirt met label
Naast deze officiële keurmerken kom je als consument ook vaak andere termen tegen. Dat zijn labels of termen die iedereen zomaar kan gebruiken. Woorden als ‘conscious’, ‘ethical’ of ‘better planet’, die je óók bij fast-fashion ketens op de labels ziet, zijn eigenlijk loze termen. ‘Bij mainstream kledingmerken zijn 98% van de items onduurzaam, terwijl producten wel vaak als duurzaam gepresenteerd worden’, licht Kirsten toe. Er is aan deze termen alleen geen onderzoeks- of monitoringsproces aan verbonden, en dus kan iedereen deze labels gebruiken. Zo’n onderzoeksproces kan bovendien eigenlijk alleen opgezet worden door een klein duurzaam merk met een vaste leverancier of eigen fabriek. ’Een grote keten als H&M groeit niet haar eigen (bio)katoen en betaalt niet zelf het salaris van de kledingarbeiders‘, legt Kirsten uit. Zo’n hele keten monitoren is ongelooflijk moeilijk. Daarom gebruiken merken vaak ‘vage termen’, waar geen eisen aan verbonden zitten.
Verder zie je vaak ‘recyclebaar’ op het label van een kledingstuk staan. Zeker bij spijkerbroeken is dit een populaire marketingstrategie. Maar het is ontzettend moeilijk om een spijkerbroek te recyclen, omdat deze vaak uit een mix van verschillende materialen (bijvoorbeeld katoen, polyester en elastaan) bestaat. Wil je een recyclebaar kledingstuk dat ook écht gerecycled kan worden? Kies dan voor kleding die uit één materiaal bestaat. Én check of het materiaal is behandeld met bijvoorbeeld chloor, brandvertragende stoffen of verf. Dat zorgt ook voor moeilijkere recycling.
Hierbij verdient kleding van gerecyclede plastic flessen nog even wat extra aandacht. Het is natuurlijk best omslachtig om van een (gebruikte) fles een kledingstuk te maken. En al die plastic kledingstukken dragen bij iedere wasbeurt bij aan microplastics en vervuiling van ons water. Waarom maken we van plastic flessen een regenjas in plaats van gewoon een nieuwe fles?
Een hippere manier om een kledingstuk ‘recyclebaar’ te noemen is door de term ‘circulair’ te gebruiken. Dit zie je steeds vaker. Maar dat iets in theorie circulair is, betekent niet dat jouw product ook continu wordt hergebruikt. Daar is namelijk een logistiek proces voor nodig (inzamelen, transport, versnipperen, nieuw garen spinnen etc.) dat in theorie bijna nooit bestaat. Bij een écht circulair product is bij het ontwerp al rekening gehouden met de kwaliteit (zo lang mogelijk mee laten gaan), is het materiaal vóór en na gebruik even waardevol en is nagedacht over een systeem van direct hergebruik, in plaats van recycling.
“Met Europese wetgeving kunnen we op een veel grotere schaal impact maken”
Sr. Adviseur Mensenrechten ASN Bank
Dat betekent natuurlijk niet dat zo’n groot bedrijf dan maar niets hoeft te doen. ‘H&M kan voor goede inkooppraktijken zorgen, orders op tijd betalen, orders niet op het laatst annuleren, de leveranciers trainen, met vakbonden onderhandelen, samenwerken met stakeholders et cetera’, somt Kirsten op. Met het Platform Living Wage Financials proberen 19 financiële instellingen, waaronder ASN Bank, dit soort zaken te verbeteren. ‘Wij willen dat H&M in dialoog is met zo’n fabriek’.
Een leefbaar loon moet verdiend kunnen worden in een normale werkweek (niet meer dan 48 uur) en moet een arbeider in staat stellen om voedsel voor zichzelf en zijn familie te kopen, om de huur te betalen, om gezondheidszorg te betalen, en om kleding, vervoer en onderwijs toegankelijk te maken. Tevens moet deze arbeider in staat zijn om een klein bedrag te kunnen sparen voor onverwachte en onvoorziene omstandigheden.
Al met al is er dus héél veel om op te letten als je duurzame kleding koopt. Het allerbelangrijkste? Bedenk, voordat je verleid wordt door een shirtje met ‘conscious & circular’ op het label, of je het kledingstuk wel écht nodig hebt.
