Een vloer vol plastic bekers, energieslurpende lichtshows, bezoekers die in grote getalen de auto pakken om erbij te zijn… Wie aan concerten en festivals denkt, denkt misschien niet meteen aan duurzaamheid. Maar gelukkig gebeurt er al veel op dat gebied. En de potentie voor verdere verduurzaming is levensgroot. Dansen we in de toekomst CO2-neutraal op de muziek van onze favoriete artiesten?
Coldplay-fans konden afgelopen juli hun hart ophalen, want de Britse rockband trad maar liefst vier keer op in de Johan Cruyff ArenA. Ook voor liefhebbers van duurzaamheid was de concertreeks een interessante. Coldplay doet al jaren veel op het gebied van duurzaamheid, rapporteert daar gedegen over en maakt mooie stappen. De huidige tour van de band, Music of the Spheres, stoot bijvoorbeeld 47% minder CO2 uit dan hun vorig tour in 2016 en 2017. Daarnaast wordt 66% van het afval al gerecycled en voor elke verkochte ticket (5 miljoen in totaal) plant de band een boom.
Elke show wekt ook nog eens 15 kilowattuur aan schone energie op. Onder andere door zonnepanelen, maar ook bezoekers dragen hun steentje bij. Dankzij een kinetische dansvloer wekken zij energie op met hun dansbewegingen.
Duurzame energie en herbruikbaar servies op DGTL
In festivalland is het Nederlandse DGTL een absolute koploper op het gebied van duurzaamheid. Zo draait het dancefestival volledig op hernieuwbare energie en is het al het eten er plantaardig. Je krijg je eten geserveerd op afwasbaar (en dus herbruikbaar) servies en DGTL recyclet zelfs de ontlasting van bezoekers tot schoon water, meststoffen en compost.
Mitchell van Dooijeweerd, duurzaamheidsmanager bij DGTL: “We willen een broedplaats zijn voor innovatie. Tijdens elk festival testen we daarom duurzame oplossingen die misschien nog niet helemaal klaar zijn voor de markt. We experimenteren nu bijvoorbeeld met waterstof-aggregaten, als aanvulling op onze energievoorziening. Door er gewoon mee aan de slag te gaan, help je dat soort innovaties verder.”
Plastic wegwerpbekers zijn vanaf 2024 niet meer welkom op festivals
Kleine groep koplopers
Er gebeurt dus veel, zowel bij concerten als festivals. Tegelijkertijd is er nog veel winst te behalen, zegt Lyke Poortvliet, mededirecteur van Green Events. “Er is momenteel een kleine groep pioniers. Zij doen prachtige dingen en laten zien hoe het ook kan. Maar er is ook nog een hele grote groep die weinig tot niets aan duurzaamheid doet. Zelfs nu er veel mogelijkheden zijn.”
Dat is ergens ook wel begrijpelijk, nuanceert ze: “De coronapandemie had grote gevolgen voor de evenementensector. Organisaties krompen, prijzen gingen fors omhoog, evenementen raken niet uitverkocht… Wanneer je financieel uitgekleed bent, valt duurzaamheid helaas als eerste af.”
Circulaire evenementen
Mitchell beaamt dat. Desondanks ziet hij wel degelijk een trend richting duurzaamheid. Zo zorgen beleid en regelgeving de laatste tijd voor versnelling. “Het verbod op wegwerpbekers en -bestek (vanaf 2024, red.) zorgde bijvoorbeeld voor actie. Door de invoering van herbruikbare bekers zijn vloeren vol met vertrapte wegwerpbekers nu echt verleden tijd. Daarnaast verwachten bezoekers steeds meer dat concerten en festivals rekening houden met hun milieu-impact én gaan steeds meer organisaties vanuit intrinsieke motivatie met duurzaamheid aan de slag.”
Tekst gaat verder onder het kader.
Verplicht recyclen of hergebruiken
Festivals moeten vanaf 1 januari 2024 ten minste 70% van plastic bekers en servies hergebruiken en/of recyclen. In 2027 moet dat zelfs 90% zijn. Nieuwe initiatieven op dat gebied werden de afgelopen jaren dan ook volop uitgerold. Bijvoorbeeld via Plastic Promise, een samenwerkingsverband van de evenementenindustrie om het gebruik van wegwerpplastic terug te dringen en recycling te promotoren. Op veel festivals krijgen bezoekers tegenwoordig bijvoorbeeld een muntje, waarmee ze hun eerste beker ‘kopen’. Bij een volgende bestelling leveren ze de lege beker weer in, voor een ander drankje of zo’n recycle-munt (als ze even niets willen drinken). Mojo experimenteerde op meerdere evenementen met het systeem. En met succes. Volgens de festivalorganisator scheelde het per evenement zo’n 100.000 bekers op de grond.
Artiesten invliegen op duurzame brandstof
Maar de uitdagingen zijn groot. En er zijn talloze zaken waar je als concert- of festivalorganisator op in kan zetten. DGTL ontwikkelde bijvoorbeeld een nieuw reisconcept voor internationale artiesten. Als zij met de trein komen, betaalt DGTL de reiskosten. Pakken ze het vliegtuig? Dan kunnen ze 2% van hun tarief inleveren voor de aanschaf van Sustainable Aviation Fuel (kortweg SAF: een duurzamere vliegtuigbrandstof, gemaakt van bijvoorbeeld landbouwafval of oud frituurvet). “Dat werkt goed”, aldus Mitchell. “Steeds meer artiesten pakken de trein en 60 tot 70% van degenen die op het vliegtuig stappen, vliegen al op SAF.”
Op die manier verduurzaamt DGTL de kilometers die artiesten afleggen al, maar dat is vaak maar een klein aandeel van de totale ecologische voetafdruk van concerten en festivals. Waar is de meeste winst dan wel te behalen? Lyke: “Er zijn natuurlijk talloze uitdagingen waar je als organisator mee aan de slag kan gaan, maar de drie grootste zijn transport & mobiliteit, eten & drinken en energie.” Berekeningen van Mojo Concerts, AFAS Live en Ziggo Dome (zie kader) onderstrepen dat. Bij de drie bedrijven zijn de kilometers die de crew, toeleveranciers en vooral bezoekers afleggen goed voor 77% van de totale CO2-uitstoot. Eten en drinken zorgt voor 19% van de totale CO2-uitstoot. Hoe kunnen zij die uitstoot omlaag krijgen?
Tekst gaat verder onder het kader.
Een groot deel van de uitstoot van concerten en festivals komt van het vervoer van bezoekers.
Mojo Concerts, AFAS Live en Ziggo Dome gaan fors verduurzamen
MOJO, AFAS Live en Ziggo Dome trekken gezamenlijk ruim 4 miljoen bezoekers per jaar. Ze brachten eerder dit jaar de CO2-impact van verschillende evenementen die zij organiseren in kaart en presenteerden plannen om hun uitstoot in de komende zeven jaar drastisch terug te dringen. In 2030 moeten alle evenementen van de bedrijven zowel klimaatneutraal als circulair zijn. Dat betekent dat ze geen CO2-uitstoot meer veroorzaken (als dat niet lukt, wordt de overgebleven CO2-uitstoot gecompenseerd) en geen restafval meer opleveren. Een flinke klus. Mojo gebruikt jaarlijks bijvoorbeeld nog 400.000 liter diesel voor buitenconcerten. En de bezoekers van AFAS Live, Ziggo Dome en evenementen van Mojo gooien gezamenlijk zo’n 1,2 miljoen kilo afval per jaar weg.
Hoe kunnen festivals en concerten verduurzamen?
1. Duurzamer reizen
Op nummer één staat dus vervoer. En dan vooral de autokilometers van ons als bezoekers. Dat is best lastig te veranderen. Bij een festival of concert in de stad komt een groot deel van de bezoekers automatisch al met de fiets of het ov. Maar in buitengebied is dat moeilijker, zegt Lyke: “Evenementen zijn meestal rond elf uur afgelopen, met de vetste artiesten, nummers en lichtshows aan het einde. Als je op dat tijdstip nog naar huis moet, ben je buiten de steden al snel aangewezen op de auto.”
Into the Great Wide Open introduceerde een mooie manier om ander reisgedrag te stimuleren, vindt ze. Het festival hanteert een Goede Reistoeslag, een toeslag die in de ticketprijs zit inbegrepen. Als je aantoonbaar groen naar het festival reist (bijvoorbeeld door het tonen van een treinkaartje), krijg je de toeslag terug in de vorm van een Goede Reis-munt, goed voor €5 korting aan de bar. Kan je echt niet anders dan met een benzine- of dieselauto komen? Dan steekt Into the Great Wide Open die €5 in projecten die CO2-uitstoot compenseren.
Een mooi initiatief, maar er is nog veel meer mogelijk op dit gebied, benadrukt Lyke. Ze ziet bijvoorbeeld een belangrijke rol weggelegd voor de NS: “Het zou fantastisch zijn als de kosten van een treinticket voortaan verwerkt zitten in de prijs voor een concert of festival. Dan wordt je toegangskaartje dus ook je treinkaartje. Dat zou een enorme stap in de juiste richting zijn.”
2. Duurzamer eten
Het eten en drinken bij concerten en festivals vormt ook een belangrijk aandeel van de totale voetafdruk. Máár… Daar is een simpele oplossing voor. Vlees en zuivel zijn namelijk verreweg de grootste boosdoeners. Mojo, AFAS Live en Ziggo Dome willen gerechten met veel vlees en/of zuivel in de aankomende tijd dan ook stapsgewijs vervangen voor plantaardige opties. Anders organisatoren zijn daar al wat verder in. Zo is technofestival Awakenings sinds vorig jaar volledig vleesloos. Hetzelfde geldt voor Milkshake, Amsterdam Open Air, Lente Kabinet, Dekmantel, Wonderfeel en Eurosonic Noorderslag. En op DGTL koop je tegenwoordig alleen nog veganistische gerechten.
Volgens Lyke is een volledig vegetarisch of (beter nog) veganistisch aanbod de way to go. “Een voedselaanbod dat voor 95% vegetarisch is, klinkt misschien mooi. Maar als bezoekers massaal voor de overige 5% gaan, schiet je er weinig mee op. Sommige organisatoren vinden het lastig om die keuze voor hun publiek te maken, maar daar maken ze wel de meeste impact mee.”
3. Van dieselaggregaten naar…
Een derde belangrijke stap: het verduurzamen van energieverbruik, al is dat vooral voor festivals een ingewikkelde uitdaging. Concertgebouwen zitten vaak in de stad en hebben een goede aansluiting op het elektriciteitsnet. Groene stroom inkopen is dan ook een relatief simpele en haalbare oplossing om in één klap fors te verduurzamen. Ziggo Dome en AFAS Live zijn zelfs al een stap verder: de gebouwen zijn gasloos en beschikken over het hoogst haalbare energielabel.
Ook DGTL draait tegenwoordig uitsluitend op groene stroom. Het festival vindt plaats in de stad, heeft een goede aansluiting op het elektriciteitsnet en kan daardoor veel groene stroom inkopen. Dit vult DGTL aan met grote batterijen, die overdag stroom leveren en ’s nachts weer opgeladen kunnen worden. Daardoor draait het festival volledig op hernieuwbare energie. Maar voor festivals buiten de stad is de uitdaging stukken groter, zegt Mitchell: “Die hebben soms bijna geen toegang tot het elektriciteitsnet. Dan ben je dus aangewezen op dieselaggregaten.”
Het festival Georgie's Wuntergarden draaide deels op elektriciteit uit de mobiele batterijen van het bedrijf Greener | Foto: Greener
Voor deze festivals is overstappen op (een combinatie van) batterijen en biodiesel een goede optie. Biodiesel op basis van oud frituurvet stoot bijvoorbeeld maar 11% van de CO2 uit die ‘gewone’ diesel uitstoot. Meerdere festivals experimenteren dan ook al jaren met batterijen en biodiesel. Lowlands gaat nog een stapje verder en realiseerde samen met Novar (toen nog Solar Fields) een parkeerterrein met 90.000 zonnepanelen, dat gedurende het jaar genoeg energie opwekt voor 100 Lowlands-weekenden. Mysteryland maakte onlangs een nog indrukwekkendere stap: op het festivalterrein werd een elektriciteitsnet aangelegd, waardoor Mysterland voortaan op enorme schaal gebruik kan maken van groene stroom. Waar het festival voorheen ongeveer 60.000 liter diesel gebruikte, gaat het nu om 135.000 kilowattuur groene stroom. De CO2-besparing die dat oplevert: 195 ton, gelijk aan de uitstoot van 1 miljoen kilometers in een fossiele auto.
Maar een duurzame energievoorziening is zeker nog geen gemeengoed bij festivals. En dat terwijl het ook financieel gezien interessant kan zijn, zegt Lyke: “Energieverbruik is bij uitstek een thema waarbij verduurzaming tot besparing kan leiden. Biodiesel is weliswaar duurder dan fossiele diesel, maar door eerst in te zetten op energiebesparing en -efficiëntie, kan je onder de streep een stuk goedkoper uit zijn.”
CO2-neutraal dansen?
Uitdagingen genoeg dus. Is een CO2-neutraal concert of festival dan wel mogelijk? Met behulp van CO2-compensatie zeker, zegt Lyke. “Maar wat je wilt, is dat je eerst alle mogelijkheden voor CO2-reductie optimaal benut worden. Zo ver is het nog lang niet. Een veganistisch menu is bijvoorbeeld prachtig, maar de vervolgstap is volledig biologisch en de stap dáárna is dat je uitsluitend producten uit de regeneratieve landbouw serveert. Dat kan nu nog niet, maar in stapjes kunnen we daar wel uitkomen. Tot die tijd zijn er in ieder geval genoeg mogelijkheden om te blijven innoveren en verduurzamen.”
Ook bezoekers hebben een belangrijk aandeel in het slagen van die missie, besluit Mitchell: “Als je naar een festival komt, denk dan bewust na over je eigen gedrag. Kom met de trein, gooi je peuken en plastic bekers niet op de grond, laat je tentje niet achter bij een meerdaags festivals… Bezoekers kunnen echt het verschil maken.”
