Het is voor iedere Nederlander inmiddels wel duidelijk: vroeg of laat moeten we allemaal van het gas af. Hoe je dat doet en welke opties je hebt zetten we de komende tijd voor je op een rij. De warmtepomp zetten we hierbij als eerste in het zonnetje. Welke soorten warmtepompen zijn er? Welke past bij jouw huis, en wat zijn de kosten?

Toen de warmtepomp voor het eerst in beeld kwam als alternatieve manier om je huis van warmte te voorzien, zetten veel mensen hun hakken in het zand. De aanschaf van een warmtepomp loopt namelijk al snel in de duizenden tot tienduizenden euro’s. Echter, de klimaatplannen van de overheid zijn duidelijk: huizen moeten in rap tempo van het gas af en nieuwbouwwoningen worden sowieso opgeleverd zonder aansluiting op het gasnet.

Daarnaast zien steeds meer mensen dat het verduurzamen van hun woning daadwerkelijk een groot verschil kan maken voor het klimaat. Een warmtepomp zorgt namelijk voor 25%  tot 55% minder CO₂-uitstoot. Tel daarbij op dat bij velen de energierekening door het dak schiet én we niet meer afhankelijk willen zijn van Russisch gas, en het is niet zo vreemd dat mensen meer en meer warm lijken te lopen voor de warmtepomp.  

Wat is een warmtepomp? 

Maar wat is en doet een warmtepomp nu precies? Een warmtepomp is een moderne manier om je huis te verwarmen zonder aardgas. Het apparaat haalt warmte uit de lucht, het grondwater of de bodem. Dit kost veel minder stroom dan bij traditioneel verwarmen. Je zou kunnen zeggen dat een warmtepomp als een omgekeerde koelkast werkt. Een koelkast geeft warmte af om de binnenkant koud te houden. Een warmtepomp haalt juist warmte van buiten naar binnen en gebruikt dat om een woning en sanitair water te verwarmen.

Lees ook: Hoe werkt een warmtepomp?

De verschillende typen warmtepompen

Globaal wordt er onderscheid gemaakt tussen twee soorten warmtepompen: een volledig elektrische warmtepomp (all-electric) en een hybride warmtepomp. De hybride warmtepomp is altijd een lucht-water warmtepomp. De elektrische warmtepompen kennen op hun beurt verschillende variaties waarbij de water-water warmtepomp en de grond-water warmtepomp de meest gebruikelijke zijn. Laten we ze even kort nalopen.

Hybride warmtepomp

Een hybride warmtepomp - een lucht-water warmtepomp dus - is een combinatie van een HR-combiketel en een warmtepomp. Dit type pomp maakt gebruik van energie uit de buitenlucht. Je krijgt meestal een buitenunit die de warme lucht van buiten doorgeeft aan een binnenuit, die weer gekoppeld is aan de cv-ketel. De buitenunit monteer je meestal in de tuin, op een plat dak, aan de achterkant van de woning tegen de gevel of op het balkon. De buitenunit maakt wat geluid als de warmtepomp aan staat, voornamelijk in de winter, dus plaats deze waar jij en je buren er weinig last van hebben. 

De warmtepomp zorgt grotendeels voor de warmte in huis. De cv-ketel springt alleen bij als het heel koud is of voor warm kraanwater. Je hebt dan nog wel een gasaansluiting nodig in je huis. Lucht-water warmtepompen zijn goedkoper dan de water-water warmtepomp en de grond-water warmtepomp maar zijn afhankelijk van de temperatuur van de buitenlucht.    Ze nemen minder ruimte in dan de andere warmtepompen dus dat kan een voordeel zijn als je klein behuisd bent. Hybride warmtepompen leveren zo’n 25% lagere CO₂-uitstoot op en je gasverbruik kan tussen de 40 % en 60 % worden gereduceerd.

De water-water warmtepomp

Een water-water warmtepomp haalt warmte uit het grondwater. Om dit te realiseren worden er twee putten geboord. Uit de ene put haalt de pomp warmte omhoog en het afgekoelde water wordt via de andere put weer de bodem in geleid. Het boren is een dure activiteit en je hebt er een vergunning voor nodig. Het is dan ook vooral interessant voor projectontwikkelaars die in één keer een groep woningen of bedrijfspand willen neerzetten. Een water-water warmtepomp kan een tot wel 55% lagere CO₂-uitstoot realiseren. 

De grond-water warmtepomp

Met behulp van een grond-water warmtepomp gebruik je de warmte van de aarde om het cv-water te verwarmen. Er worden hiervoor collectoren in de bodem geplaatst , tussen de 1 en 2 meter diep. Hoe dieper de collectoren liggen, hoe constanter de bodemtemperatuur en des te hoger het rendement. Een grond-water warmtepomp is duurder dan een water-water warmtepomp om te realiseren , omdat de graafwerkzaamheden uitvoerig zijn en de installatie kostbaar is. Deze warmtepomp verbruikt echter ook minder energie, je bespaart meer dan met de buitenlucht als bron. Als het buiten heel koud is, blijft de temperatuur van de bodembron namelijk nagenoeg gelijk. De CO₂-uitstoot van een grond-water warmtepomp is ongeveer 45% lager. 

Hoe beter je huis is geïsoleerd, hoe minder hard je warmtepomp hoeft te werken, hoe hoger het rendement.

Welke warmtepomp is geschikt voor mijn huis? 

Welke warmtepomp bij jouw woning past hangt helemaal af van het type huis waarin je woont of gaat wonen. In algemene zin geldt dat een huis voor een warmtepomp goed geïsoleerd moet zijn. Hoe beter de isolatie is, hoe minder warmte je verliest en hoe minder hard de warmtepomp hoeft te werken. Bij onvoldoende isolatie verlies je veel warmte en moet de warmtepomp onnodig hard werken om de temperatuur in de woning te behouden. All-electric warmtepompen  (grond-water en water-water pompen dus) worden vooral toegepast bij woningen die nog gebouwd moeten worden, maar voor nieuwere, bestaande woningen kunnen ze ook geschikt zijn. Woningen die in 1995 of later gebouwd zijn, zijn meestal goed geïsoleerd. Een elektrische warmtepomp vraagt net wat meer isolatie dan een hybride warmtepomp . De units zijn bij elektrische warmtepompen groter en dus is de kans op warmteverlies bij slechte isolatie ook groter.  

Voor een all-electric warmtepomp heb je meer ruimte nodig binnenshuis dan bij een hybride variant. Er moet plek zijn voor de binnenunit, een buffervat en een boiler. Houd hier dus wel rekening mee.

Wat kost een warmtepomp? Investering, subsidie en terugverdientijd 

Nu we de verschillende warmtepompen en aandachtspunten op een rijtje hebben gezet, is het tijd voor de hamvraag: wat kost een warmtepomp? Het kostenplaatje hangt af van het type en de aanbieder. Vereniging Eigen Huis heeft berekend dat een hybride pomp een stuk goedkoper is dan de all-electric varianten, meestal tussen de €6.000 en € 8.500. Bij een all-electric luchtwarmtepomp moet je denken aan €8.000 tot €16.000 en een all-electric bodemwarmtepomp kan zelfs uiteenlopen van €10.000 tot €25.000. Met name dat laatste is een flinke investering omdat men moet boren naar het grondwater. En dat is nu eenmaal erg duur. 

Ondanks de flinke investering, kun je een deel compenseren door subsidie aan te vragen. Het subsidiebedrag dat je kunt ontvangen is afhankelijk van het type pomp dat je aanschaft. Voor een hybride warmtepomp (op buitenlucht) is tussen de € 1.950 tot €3.000 subsidie beschikbaar. Voor een volledige lucht-water-warmtepomp is dat € 1.950 tot €3.750 en voor een grond-water warmtepomp start het subsidiebedrag bij € 3.750 tot maximaal €5.100. Hier vind je meer informatie over de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE) van de Rijksoverheid. 

Als je eenmaal een warmtepomp hebt geïnstalleerd, dan zijn de voordelen ervan legio. Om te beginnen scheelt het in de energiekosten. Milieu Centraal berekent dat je tussen de 300 en 760 euro per jaar goedkoper uit kunt zijn.  Combineer je een all-electric warmtepomp met zonnepanelen dan kun je de kosten nog meer omlaag krijgen of zelfs aan de opgewekte stroom verdienen. De totale terugverdientijd van een warmtepomp wordt geschat tussen de 7 en 15 jaar, afhankelijk van het soort warmtepomp.

Combineer een warmtepomp met zonnepanelen en je energierekening schiet omlaag.

Overige voordelen en aandachtspunten 

Naaste de CO₂-besparing en de lagere enegerierekening, heeft een warmtepomp nog een aantal andere voordelen. Zo is een warmtepomp veilig (geen apparaat met gas meer in je huis), je hebt geen schoorsteen meer nodig, een warmtepomp is uitermate onderhoudsarm en kan in sommige gevallen ook dienen als koeling bij (te) hoge binnentemperaturen. Uiteraard zijn er ook nadelen: een warmtepomp kan flink wat ruimte innemen, je moet wel eerst zelf een (flinke) investering doen en de opwarming kan wat langer duren dan traditionele cv-ketels. Tenslotte moet je rekening houden met werkzaamheden die tussen de 1 a 2 dagen kunnen duren.

Daarnaast kán een warmtepomp in sommige gevallen voor (lichte) geluidsoverlast zorgen, al gelden er sinds 2021 strenge eisen aan de hoeveelheid geluid die de apparatuur mag maken. Dat geldt dan met name voor een buitenunit. Het geluid dat de ventilator in zo'n unit produceert, mag maximaal 40 dB zijn in de nacht, en 45 dB overdag. Door gebruik te maken van flexibele leidingen en (rubberen) trillingsdempers én te zorgen voor een goede plaatsing - bij voorkeur richting de openbare weg en blinde muren -  op een stabiele ondergrond met genoeg massa, voorkom je eventueel brommend geluid. Dit soort zaken kun je prima bespreken met een installateur. 

Ik ben om: ik wil een warmtepomp. Hoe nu verder? 

Het is verstandig om niet bij het eerste, beste bedrijf aan te kloppen voor een warmtepomp. Het vraagt namelijk nogal specialistische kennis om een warmtepomp te installeren. Een goed beginpunt is je energieleverancier of netbeheerder. Sommige aanbieders hebben specialisten in huis of werken met gerenommeerde bedrijven die dit voor je kunnen doen. De Consumentenbond geeft als tip om een installateur te vinden via het Centraal Register Techniek. Daarbij is het altijd verstandig om meerdere offertes aan te vragen bij verschillende bedrijven. Wanneer je oog gevallen is op een specifiek type warmtepomp kun je ook altijd contact opnemen met de fabrikant en gebruik maken van hun netwerk aan specialisten. 

Al met al komt er best wat kijken bij de overstap naar een warmtepomp, met name als je een bestaande woonsituatie wilt wijzigen. Dan moet je een grote, eenmalige investering te doen, eventueel aanvullende isolatiewerkzaamheden verrichten en verandert de manier waarop je huis wordt verwarmd totaal. Mensen nemen dan ook geen warmtepomp om snel geld te besparen, maar doen dit in de regel voor het klimaat, met de wetenschap dat ze de kosten uiteindelijk terugverdienen. Koop je een nieuwbouwwoning waar de warmtepomp al wordt bijgeleverd, dan is het allemaal veel minder ingrijpend.