Wie 's avonds laat een rondje door de stad fietst ziet vaak lichten branden in lege kantoorpanden, sierverlichting in uitgestorven winkelstraten en felverlichte reclamezuilen. Kan dat niet wat minder? Met de huidige klimaat- en energiecrisis worden veel mensen kritischer op hun eigen energieverbruik. Maar het kan behoorlijk demotiverend zijn als je thuis netjes de verwarming laag zet en de lichten uitdoet, terwijl er ’s nachts lege kantoorpanden blakend in het licht staan. Waarom doen die bedrijven ’s nachts het licht niet uit? En hoe krijgen we Nederland weer donker?
Doordat energie lange tijd zo goedkoop was zijn we er te makkelijk mee omgesprongen. Uit onderzoek van de Natuur- en Milieufederaties (2020) bleek blijkt dat ruim 71% van de bedrijven 's nachts het licht aan laat. Daarnaast brandt er vaak ook nog licht in overheidsgebouwen, musea en op monumenten. “Mensen storen zich daaraan”, vertelt Lineke Keizer van de Natuur- en Milieufederaties en projectleider van ‘De nacht van de nacht’.
“Veel mensen doen thuis hun best om zuinig met energie om te gaan, maar zien dat er buiten overal licht brandt. Dan kan de bereidheid om zelf te besparen afnemen.” Daarom werkt Minister Jetten van Klimaat & Energie momenteel aan een initiatief om onnodige lichten vaker uit te doen: dat kunnen overheidsgebouwen zijn maar ook straat- en sierverlichting. Het laaghangend fruit dus, lampen die niet per se een doel dienen.
Waarom brandt het licht ’s nachts?
Eén van de redenen waarom ondernemers nachtverlichting laten branden is vanwege de veiligheid. Ze willen bijvoorbeeld een showroom of etalage laten verlichten. Of ze denken dat een donker bedrijventerrein ongure types aantrekt. Maar meer licht is niet altijd veiliger, weet Lineke: “Juist als het donker is en er bij beweging ineens een lamp aanschiet, maakt je het onaantrekkelijk voor inbrekers.”
Een andere reden waarom er vaak onnodig licht brandt is simpelweg onwetendheid en gemak. Het lijkt vaak best een gedoe om een goed plan in elkaar te zetten om ’s nachts alle knoppen om te zetten Lineke: “Eigenaren en beheerders hebben vaak geen idee hoe de verlichting 's nachts eigenlijk geregeld is. Daarom is het belangrijk lichthinder te melden en het gesprek aan te gaan met beheerders.”
Nederland laat 's nachts veel licht branden, zeker in de Randstad. | Foto: NASA
Licht uitdoen betekent CO₂-besparen
Al die onnodige nachtverlichting kost bovendien ook bakken met energie. Het nationale instituut voor energie-innovatie (ECN), heeft uitgerekend dat er 536 miljoen kWh elektriciteit kan worden bespaard als winkels en kantoren de lampen na sluitingstijd uitdoen. Dit levert dan een energiebesparing op ter grootte van het verbruik van 150.000 huishoudens. Deze berekening is gebaseerd op cijfers uit 2012, maar volgens klimaatorganisatie Urgenda is er sindsdien nog weinig veranderd. De organisatie heeft uitgerekend dat als alle onnodige nachtverlichting uitgaat er in Nederland 0,36 megaton CO₂ per jaar bespaard kan worden. Dat staat ongeveer gelijk aan 75.000 retourvluchten naar Bali.
Het totale aantal CO₂ dat je kunt besparen is wel minder dan je bijvoorbeeld met gasverbruik kunt besparen, toch is het volgens een woordvoerder van het Ministerie van Klimaat & Energie wel nodig om lichten uit te doen: “We moeten ons houden aan een Europees besparingsdoel van 10% We zitten nu op 5 á 6 procent. Er is nog veel sfeer- en sierverlichting die eigenlijk niet echt nodig is, door die uit te doen komt het besparingsdoel dichterbij.”
Het probleem van lichtvervuiling
Een bijkomend probleem van al die lampen is de lichtvervuiling. Want al dat kunstlicht is eigenlijk helemaal niet gezond. Trekvogels, zoogdieren maar ook kleine dieren raken door kunstlicht verstoord in hun natuurlijke gedrag. Door te veel verlichting kan zelfs de biodiversiteit afnemen. Maar ook voor de mens zelf is te veel licht ongezond: het zorgt weer voor slaaptekorten, stress en gezondheidsproblemen. UNESCO vind een duistere nacht zelfs een 'basisvoorwaarde voor een goed leven'. Nog meer reden dus om die lampen ’s nachts uit te doen!
Lege winkelstraat in Zwolle met felverlichte etalages.
Gaat op de Zuidas het licht uit?
Daarom moet je ook samen optrekken, vinden de 65 bedrijven die samen de Green Business Club Amsterdam Zuidas vormen. Zij hebben het initiatief Zuidas doet het licht uit gelanceerd waarin ze oproepen om lichten ’s nachts te doven. Het is onderdeel van een grotere ambitie om te verduurzamen, vertelt Nina van den Berg van Green Business Club Zuidas: "We doen de lichten uit als eerste stap richting een klimaatneutrale bedrijfsvoering op de Zuidas. Het lijkt heel logisch om ‘gewoon’ de lampen uit te doen, maar in de praktijk blijkt het echter vaak best ingewikkeld.”
Op het kantoor van ASN Bank in Den Haag is het elke nacht donker, dankzij sensoren die het licht automatisch uitschakelen. Maar in bedrijfsverzamelgebouwen zijn vaak verschillende huurders, met eigen facilitaire partners en beveiligingsbedrijven. Er is een beheerder en een eigenaar. Nina: “Je moet eerst weten wie er precies verantwoordelijk is en hoe technisch alles geregeld is. En iedereen moet meedoen als je die toren donker wil krijgen."
De Vrije Universiteit van Amsterdam heeft in navolging van ‘Zuidas doet het licht uit’ een groot lichtplan opgesteld. Alle universiteitsgebouwen zijn van binnen én buiten inmiddels elke nacht helemaal donker. "Wij zien dat dit initiatief aanstekelijk werkt en dat organisaties elkaar gaan kopiëren," zegt Nina. Inmiddels zijn ook andere Green Business Clubs in het land hard bezig om hun kantoorgebouwen donker te krijgen.
Wat doet de overheid tegen overbodige verlichting?
Meer energie besparen op verlichting is een wens van minister Jetten. Dat begint bij de eigen overheidsgebouwen. Het is inmiddels ’s nachts al donker bij een aantal ministeries en ook steeds meer buitenverlichting van kantoren en monumenten gaan in Den Haag uit. Minister Jetten heeft verder een oproep gedaan aan gemeenten en ondernemersverenigingen om hier ook mee aan de slag te gaan, en dat slaat aan. Door heel het land poppen besparingsinitiatieven op. Zoals het Stadhuis in Dordrecht en Gouda die niet of minder vaak verlicht worden. Of Leiden waar sierverlichting en etalagelichten vaker uitgaan
Sierverlichting aan de gracht in Leiden
Zelf in actie komen
Om al die overbodige lichten te doven kan iedereen meehelpen. Lineke van de Natuur- en Milieuorganisaties ziet dat melden loont: " Wie ergens storende lichtelementen tegenkomt, kan dat aan ons doorgeven bij ons meldpunt. We brengen zo in kaart waar er onnodig energie wordt verbruikt voor verlichting en we nemen contact op met de eigenaar of beheerder van het pand.”
En volgens Nina van den Berg is het ook belangrijk om te kijken hoe het in je eigen omgeving geregeld is: “Kijk bijvoorbeeld hoe het bij jou op je werk geregeld is, en praat erover met je werkgever,” zegt Nina: "Vaak weten beheerders of eigenaren helemaal niet dat er lichtverspilling is. Maak gewoon een foto van de lichtbron en stuur dat op naar de eigenaar. Vaak denken ze dat zo’n foto om negen uur ’s avonds is genomen, maar dan was het in werkelijkheid om half vijf ‘s nachts."
