Lachen om het klimaat? Jazeker! Humor helpt

Wanneer kwam het onderwerp klimaatverandering bij jou écht binnen?

‘Gek genoeg was klimaatverandering altijd een beetje langs me heen gegaan. Ik was het prototype wegkijker: ik vond het thema te complex en te heftig en ik overzag het probleem niet. Totdat ik ging daten met een klimaatactivist. Ik wilde toch wel weten wat haar bezighield. ‘s Nachts googelde ik ‘klimaatverandering’ en schrok me de plemp bij het lezen van conclusies uit rapporten.’

Wat zorgde ervoor dat je nu níet wegkeek? 

‘Het inzicht dat wegkijken en actief informatie mijden ook veel energie kost. Dat kan júist somber stemmen. Mijn geliefde deed voor haar scriptie onderzoek naar de invloed van klimaatproblemen op ons gemoed. Ze ontdekte dat je je uiteindelijk beter voelt wanneer je het probleem in de ogen kijkt en aangaat.’

Hoe deed jij dat, de klimaatproblematiek in de ogen kijken? 

‘Ik maakte er een voorstelling over: ‘Hoogtij’. Over hoe de mens worstelt met klimaatverandering en over de vraag wanneer wij mensen eindelijk in actie komen. Maatschappelijke thema’s die me bezighouden waren altijd al het startpunt voor mijn werk. Ze zeggen vaak: ‘Comedy is de mens in de problemen’. Ik geloof ook dat daar veel herkenning en humor in zit.’

Nu zijn we benieuwd: welke worstelingen pikte je eruit?

‘Hoe mensen allerlei drogredenen verzinnen tegen het veranderen van hun leven. Zo speel ik ‘de wegkijker’ die stopt met vlees eten, maar toch stiekem leverworst inslaat. Dan word ik natuurlijk betrapt als ik daar heimelijk van eet… dat soort scènes. Toekomstscenario's vind ik ook heel geestig. ‘Hoogtij’ ontstond uit het idee dat Nederland verdwijnt onder de stijgende zeespiegel en we met 17 miljoen klimaatvluchtelingen naar Duitsland moeten uitwijken.’ 

Wat kan lachen om het klimaat ons brengen?

‘Humor ontwapent. Veel mensen in het publiek herkennen zich in die underdog die het niet per se allemaal goed doet. Ze krijgen een keer niet die preek te horen over wat ze allemaal zouden móeten doen, maar kunnen samen lachen om hun eigen imperfecties. Dat verbindt. Het is een veilige manier van het aankijken van problemen, in het theater neem ik mensen aan de hand langs verschillende emoties.’

In je tweede klimaatvoorstelling, ‘Overvloed’, sta je samen met fysisch oceanograaf Sjoerd Groeskamp op de planken. Waarom die combinatie?

‘Er zijn bepaalde klimaatfeiten die ik mensen als basale kennis wil meegeven, maar het is niet aan mij als cabaretier om die te vertellen. Zo kwam ik een verontrustende grafiek tegen die laat zien hoe onze CO₂-uitstoot de afgelopen 150 jaar door het dak is gegaan. Daarbij vroeg ik me af: weten mensen eigenlijk wel hoe we ervoor staan? Een wetenschapper moet deze feiten vertellen. ‘Overvloed’ is een theatrale lezing waarin we humor gebruiken om de feiten te noemen.’

Hoe zorg je dat mensen niet zwaarmoedig en ontredderd die zaal uit lopen?

‘Daar hebben we goed over nagedacht: we doseren de feiten, wisselen af met grappen en bouwen momenten van opluchting in. Zo verwijt ik Sjoerd op het podium dat hij als wetenschapper nog steeds vliegt. Mensen vinden het heel grappig en herkenbaar als ik de schuld op een ander afschuif. Uiteindelijk willen we mensen vooral een leuke avond bezorgen, maar we hopen ons publiek óók aan te moedigen niet langer weg te kijken. Mensen mogen best enigszins verontrust de deur uitgaan, maar niet moedeloos.’ 

Bied je ook handelingsperspectief?

‘Zeker. We noemen websites en instanties waarbij mensen terecht kunnen voor meer verdieping of om actie te ondernemen. Na iedere voorstelling nemen we live op het podium een podcast op over klimaatverandering met verschillende gasten. Stuk voor stuk personen die alle verontrustende kennis hebben en toch blijven doorgaan en zich vol energie inzetten voor een duurzame toekomst. Uiteindelijk gaat het om een andere mindset: het besef dat de overvloed waarin we leven ook veel kost, brengt vanzelf de motivatie om ander gedrag te vertegenwoordigen. En geloof me: bedrijven die het fout doen krijgen er in de voorstelling ook van langs.’

Heb je tips voor hoe je een luchtig gesprek over klimaatproblemen aangaat?

'Leg uit wat voor jou waardevol is en waarom je bepaalde dingen doet, in plaats van dat je de ander de maat gaat nemen. Betweterigheid is gewoon heel erg irritant. Als mensen ineens van alles moeten en veel dingen niet meer mogen, snap ik wel dat ze geen trek in dit onderwerp hebben. Als jij vanuit je eigen ervaringen vertelt wat je hebt meegemaakt, dan moet de ander wel luisteren, anders is het nogal onbeleefd. In de podcastuitzending met Jeanine Pothuizen van Stichting KlimaatGesprekken komen ook veel tips voorbij.’ 

Is jouw gedrag ten opzichte van klimaatverandering veranderd?

‘Ja, zonder enige twijfel. Ik vlieg niet meer, eet geen vlees, dat soort dingen. Maar ik wil daar niet mee koketteren. Sinds ik op het platteland woon, reis ik veel meer met de auto. En ik heb nog steeds geen elektrische, want die kan ik niet betalen. Dat is ook gewoon de realiteit. Ik heb compassie voor mensen die op momenten in oude patronen vervallen. Omdat er denk ik vooral een systeemverandering nodig is. Je kunt niet van een individu verwachten om een soort morele heilige te worden. Ik denk dat ik hard wil zijn voor het systeem en zacht voor de mensen.’

Ook eens lachen om klimaatproblemen? Check wanneer Patrick ‘Hoogtij’ en ‘Overvloed’ speelt via www.patricknederkoorn.nl en www.klimaatvoorstelling.nl.