Ook voor mij was januari de maand van goede voornemens. Zo besloot ik onder meer mee te doen aan de #koopniksnieuwschallenge. Ik moet eerlijk bekennen dat ik het megaspannend vind om dit avontuur aan te gaan.
In de jaren dat ik bezig ben met duurzaamheid, hoorde ik vaker over de #koopniksnieuwschallenge. Een uitdaging waarbij je met jezelf afspreekt om een jaar lang niks nieuws te kopen. En zelfs tweedehands zo weinig mogelijk. Dat dit hard hard nodig is, weten we inmiddels allemaal: door de dag waarop we bewust worden dat onze koopdrift een grote tol eist van de planeet. Iets waar we elk jaar op Earth Overshoot Day mee geconfronteerd worden.
Planeet blij, portemonnee blij
Een hartstikke goede uitdaging dus, en niet alleen voor de planeet: je portemonnee is er ook blij mee. Hoewel het hier om een heuse win-win situatie gaat, heb ik lange tijd weerstand gevoeld tegen het aangaan van deze uitdaging. Dan begon ik te piekeren over de moeilijkheden die ik zou kunnen tegenkomen.
Want wat nou als ik tijdens de challenge écht iets nieuws nodig heb? Als mijn koelkast kapot gaat bijvoorbeeld. Ok, repareren of een tweedehands exemplaar op de kop tikken dan maar. Maar weet je nog die keer dat je, onderweg om een presentatie te geven, een volle koffiebeker over jezelf heen gooide op Utrecht Centraal. Toen was het toch wel heen fijn om in een nabijgelegen Hema een nieuw shirtje te kopen. Dat kan dat niet meer, toch?!
Bijproduct van kapitalisme
Misschien voelde ik die weerstand ook wel omdat ik kleding belangrijk vind en in deze maatschappij gewend ben om continu koopprikkels te krijgen. Denk aan reclames, uitverkoop en de snel roterende modecollecties die ik tegenkom. Bovendien is het zó makkelijk om iets nieuws te kopen. Binnen een paar muisklikken en een dag wachten drukt de pakjesbezorger op mijn deurbel om mijn kledingstuk te overhandigen.
Deze luxe, een bijproduct van het kapitalisme, maakte dat ik terugdacht aan mijn verblijf in Tanzania, een aantal jaar geleden. Met een groep studenten was ik afgereisd naar een piepklein afgelegen dorpje om vrijwilligerswerk te doen. Ik herinner me dat het dorp maar een supermarkt had: een klein winkeltje om in de eerste levensbehoeften te voorzien. Ik voel nog de shock die ik kreeg toen ik daar voor het eerst naar binnenstapte. Van elk product was één merk en type, kiezen kon je niet. Dus één soort zak chips, één soort brood en een enkel verdwaald blik bonen, dat was het.
“Waarom zouden we 7 verschillende soorten chips, van 4 of 5 verschillende merken nodig hebben?”
Deelnemer #koopniksnieuwschallenge
De groenten kwamen van het land en het vlees van eigen vee. Op dit moment besefte ik hoe ontzettend verwend wezijn in het westen en schaamde ik mij diep. Want als je erover nadenkt: waarom zouden we 7 verschillende soorten chips, van 4 of 5 verschillende merken nodig hebben? Om nog maar te zwijgen van de rijen muesli, chocola en andere luxeproducten.
In eerste instantie moest ik erg wennen in deze andere wereld. Maar na een paar dagen vond ik het al gauw fijn dat ik geen keuzestress had als ik in dat kleine supermarktje stond om mijn maaltijd te kopen. Toen ik na een paar maanden weer terugkeerde in Nederland, voelde ik een enorme weerstand. Een weerstand tegen alle overbodige luxe en keuzes die ons worden aangeboden. En schaamte voor de ongelijkheid tussen het aanbod in mijn supermarkt thuis in Nederland en die in dit dorpje in Tanzania.
Waarom moest ik aan deze ervaring denken? De #koopniksnieuwschallenge daagt ons uit om tegen ‘de overbodige luxe’ van onze kapitalistische samenleving in te gaan. Om zuiniger te zijn op de spullen die we al hebben en die meer te waarderen. En zoveel heb je écht niet nodig.
Impulsaankoop
Ga je deze challenge aan dan daag je jezelf uit om - staand in een winkel of met je vinger op een bestelknop - na te denken over een potentiële aankoop. Met vragen als: heb ik dit écht nodig of is dit een impulsaankoop? Kan ik het misschien zelf maken of tweedehands kopen? Niets nieuws kopen: het zijn maar 3 woorden, maar het vereist toewijding en creativiteit. Iets dat we in de westerse wereld zijn kwijtgeraakt.
Wat mij uiteindelijk over de streep heeft getrokken, is dat steeds meer mensen deze uitdaging aangaan en een grote beweging in gang brengen. Zo telt de Facebookgroep ‘Koop niks nieuws challenge’ inmiddels meer dan 6.000 enthousiaste leden. Scrollend door de berichten in deze groep word ik geraakt door de creativiteit van sommigen. Ik vermoed dat ik door deze uitdaging de kleding en spullen om mij heen nog meer ga waarderen en creatievier ga zijn in het vinden van oplossingen voor kapotte spullen. Of zoals opruimexpert Marie Kondo het zegt: door met minder te leven ga ik meer ruimte krijgen om mens te zijn.
Tsja, en als ik dan toch ergens buitenhuis ben en koffie over mijn shirt gooi. Dan zal ik mijn best doen om de vlek te verwijderen. En als het echt niet anders kan zal ik toch waarschijnlijk weer een nieuw shirtje kopen. Maakt mij dit dan een valsspeler? Ik vind van niet. Perfect zijn is niet mijn motivatie om mee te doen. Ik doe het om mijn bewustzijn te veranderen en om mijn negatieve impact op de planeet door mijn koopgedrag te verminderen. Bewust zijn in het hier en nu. Zonder aandacht hoeven te besteden aan die constante koopprikkels, en (her)waarderen wat je al hebt. Het lijkt me heerlijk.
