Van het gas af: wat nu?
De overstromingen in Zuid-Limburg in 2021 en de hoosbui in de zomer van 2024 in Enschede waarbij tientallen huizen onbewoonbaar werden, maken pijnlijk duidelijk: klimaatverandering is nu aan de hand, én het gaat ons allemaal aan. ‘We kunnen er niet meer omheen dat extreem weer ons begint te raken', zegt schrijver en journalist Christel Don. Ze schreef het boek Klimaatgetto’s. Hoe klimaatverandering onze huizen binnendringt waarin ze beschrijft wat er op ons afkomt en hoe we onze huizen en onszelf hiertegen kunnen beschermen.
Schade aan je huis
Rivieren die buiten hun oevers treden, hoosbuien die riolen doen overlopen, funderingen die scheefzakken: klimaatverandering wordt een steeds groter risico voor onze huizen. Ook natuurbranden die in Nederland vaker voorkomen en langdurige hittegolven hebben invloed op hoe we gezond en veilig kunnen wonen. En daar kan iedereen mee te maken krijgen: in de stad en op het platteland, met een koop- of huurhuis. Christel: ‘Je ziet nu al dat overal in het land mensen met overlast en bijbehorende schade te maken krijgen. Waar en hoe verschilt per regio, maar de kans dat extreem weer steeds meer huizen zal raken wordt steeds groter.'
Christel verhuisde zelf van Amsterdam naar Zutphen, bewust naar een huis dat 9 meter boven NAP ligt. ‘Voor ons voelde het logisch om het klimaat mee te nemen in de keuze waar we wilden wonen,’ vertelt ze. ‘Maar veel mensen om me heen moesten daaraan wennen. Toch is het nodig dat we ermee aan de slag gaan,’ vertelt Christel.
Christel Don (Foto: Keke Keukelaar)
Ongelijkheid
In haar boek beschrijft Christel ook hoe klimaatverandering verschillen tussen mensen groter maakt. 'Er begint een tweedeling te ontstaan', zegt ze. 'Tussen mensen die maatregelen kunnen betalen of nog kunnen verhuizen, en mensen die vast komen zitten in risicovolle omstandigheden.'
Want juist in wijken waar bewoners al financiële zorgen hebben, zie je ook vaker verzakkingen, oververhitte woningen of andere gebreken. En die bewoners kunnen niet altijd zomaar verhuizen. ‘Arme wijken zijn vaak ook warme wijken,’ legt Christel uit: ‘Er is weinig groen en veel steen. Het temperatuurverschil met groene buurten kan oplopen tot wel 15 graden. Dat beïnvloedt je gezondheid, je energierekening en je woongenot.’
Verzekerbaar, bewoonbaar, betaalbaar?
Maar ook voor wie er beter bij zit is klimaatverandering een risico. Toch voelen veel Nederlanders dat nog niet als iets wat hén raakt, ziet Christel: ‘De meeste informatie over klimaatrisico’s is nog niet goed zichtbaar. Ik heb bijvoorbeeld op Funda gezocht naar huizen in een wijk waar bodemdaling speelt. Ik zag ronkende advertenties van goed geïsoleerde huizen met warmtepompen, maar niets over bodemdaling of funderingsproblemen. Dat maakt zo’n huis een tikkende tijdbom. Mensen kopen zo’n huis, zonder te weten dat hun fundering misschien binnen 10 jaar problemen oplevert. Zelfs een bouwkundige keuring kijkt daar vaak niet specifiek naar.’
Dat gaat gelukkig wel veranderen. Er komen steeds meer tools waarmee je zelf kunt checken hoe klimaatbestendig een woning is, zoals de Klimaateffectatlas of de funderingskaart van je gemeente. ‘Het is te verwachten dat je straks op postcode of zelfs huisnummerniveau kan zien wat de risico’s zijn’, zegt Christel. ‘Dat kan even schrikken zijn, maar als je het nu te weten komt kun je er tenminste iets mee.’
Informeer jezelf
Om mensen meer bewust te maken van klimaatrisico’s is betrouwbare informatie dus belangrijk. Wie een huis koopt of huurt, kijkt nu vaak naar dingen als isolatie en energieverbruik. Maar daarmee ben je er nog niet, vindt Christel: ‘Een goed geïsoleerd huis in een kwetsbare polder is niet per se een veilige investering.’
Ze vindt daarom dat je de belangrijkste klimaatrisico’s in gedachten moet houden bij de zoektocht naar een huis, ook je adviseur. ‘Kaart het aan bij je adviseur zodat die bijvoorbeeld met je kan meedenken over hoe je woning zowel energiezuiniger als klimaatbestendiger kan worden,’ zegt Christel. ‘Denk aan maatregelen zoals een groen dak of regenopvang: goed voor de biodiversiteit én het houdt je huis koeler.’
Huur je een huis? Dan is het niet altijd makkelijk om actie te ondernemen. ‘Ook verhuurders en woningcorporaties moeten aangemoedigd worden om meer te doen,’ vindt Christel. ‘In sommige wijken worden huizen alleen maar opgeknapt met een likje verf, terwijl er structurele problemen zijn door verzakking, hitte of wateroverlast bij hevige hoosbuien.’
Dit kun je zelf doen
Gelukkig kun je zelf nu al stappen zetten om jouw huis weerbaarder te maken tegen klimaatverandering. Heb je een laaggelegen huis, dan kun je kiezen voor tegelvloer in plaats van hout dat direct kromtrekt bij wateroverlast. Je kunt zonwering aanbrengen om je huis koeler te houden als je veel ramen op het zuiden hebt, of vergroenen rondom je huis. En check hoe het zit met jouw fundering.
Zo maak je jouw huis (en buurt) weerbaarder:
- Check de risico’s: via klimaateffectatlas.nl zie je of je huis risico loopt op overstroming, hitte of verzakking.
- Check de fundering: vooral bij oudere woningen op klei of veen. Je gemeente of het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblemen kan meer informatie geven.
- Groen verkoelt: vervang tegels door planten of een groen dak. Dat helpt tegen hitte en wateroverlast.
- Wees een goede buur: help elkaar bij noodsituaties, deel kennis en bouw samen aan lokale weerbaarheid.
- Check ook eens je verzekering: dekt je inboedel- en opstalverzekering nog alles?
Overheid moet meedoen
Maar dat is niet het enige. Volgens Christel mag klimaat bovenaan op de politieke agenda. ‘We praten eindeloos over de gevaren van migratie, terwijl het klimaat onze grootste zorg zou moeten zijn, dat raakt namelijk alle thema’s, van onze veiligheid tot huizenprijzen,’ zegt ze. 'Er ligt overweldigend bewijs van wat er op ons afkomt, maar het debat gaat zelden over hoe we samen weerbaar worden.’ Ondertussen stijgen de Europese schadecijfers razendsnel, als gevolg van het toenemend aantal extreme weerssituaties in landen om ons heen. ‘Het is belangrijk dat de overheid in samenwerking met burgers tot goede oplossingen gaat komen om onze huizen de komende decennia bewoonbaar, betaalbaar en verzekerbaar te houden.’
Samen sterker
Toch vraagt klimaatverandering niet alleen om technische oplossingen, zegt Christel: ‘We hebben het nog te weinig over sociale maatregelen.’ Zelf woont Christel in een woonproject met 50 huizen. ‘We hebben afspraken gemaakt voor noodgevallen: wat doen we bij een hittegolf, wie heeft een koele ruimte, wie helpt wie? Het is sowieso goed om met elkaar na te denken over zaken als: wat doen we als de stroom uitvalt, of als wegen onbegaan worden? Het is fijn om een plan te hebben.’
Christel is daarom voor een “collectieve realitycheck”. Niet omdat we alle risico's kunnen wegnemen, maar wel om meer grip te krijgen: ‘Het is ook gewoon leuk om met elkaar aan klimaatbestendigheid te werken,' zegt ze. ‘Als je samenwerkt aan oplossingen in je buurt, leer je elkaar beter kennen, deel je zorgen én ideeën. Dat maakt het leven lichter.’
Want hoewel klimaatverandering bedreigend lijkt, liggen er ook kansen: om onze huizen groener, onze buurten hechter en onze samenleving weerbaarder te maken. ‘We weten dat wijken die goed door crises komen, wijken zijn waarin mensen bovengemiddeld solidair zijn met elkaar. Alleen samen komen we er doorheen.' Een initiatief in jouw buurt starten? Begin een Klimaatschap.
