Totdat duurzaam kweekvlees mainstream is, zal zelfs de meest gepassioneerde carnivoor in de toekomst minder dierlijke proteïnen moeten consumeren. Tenminste, als de wereldbevolking doorgroeit en we fatale opwarming van de aarde willen voorkomen. Om over vervuiling, ontbossing, oceaanverzuring en de rest van de bijwerkingen van de vlees- en zuivelindustrie nog maar te zwijgen.
Toch snijden veel vleeseters liever een sappige biefstuk aan dan dit heikele onderwerp. Hoe om te gaan met hun argumenten?
Lees ook: De ultieme vegaburger smaaktest
Een beter milieu begint bij de feiten
Iedereen die probeert de wereld op zijn of haar eigen manier een klein stukje beter te maken, kent wat ik zelf 'milieumachteloosheid' noem. Het gevoel dat je bekruipt wanneer je op de fiets langs de 10-baans A2 rijdt. Of als je met een linnen tote bag een supermarkt binnenstapt waar alles in plastic is verpakt. Zelf heb ik het af en toe in mijn barrio in Barcelona. Hier verdwijnen hele afgedankte inboedels in de publieke GFT-bak en krijgt elke appel in de supermarkt een apart plastic jasje. Uiteraard sieren eindeloze rijen hammen en worsten de etalages van de slagerijen, dat is immers traditie.
Des te meer reden om mijn omgeving af en toe te wijzen op de gevolgen van hun met vlees doorspekte dieet. Mits positief en zonder verwijten gebracht, blijft een combinatie van goede informatie en aantrekkelijke alternatieven volgens mij de sterkste aanjager van positieve verandering. Daarom deze lijst van beproefde informatie die elk type vleesexcuus gemakkelijk weerlegt. Bookmark ‘m op je telefoon, zodat je altijd even kunt spieken. Wie weet kun jij hiermee zelfs die ene aan leverworst verslaafde oom winnen voor de goede zaak?
1. Dierenleed in de vleesindustrie
Ook al heb je slechts een fractie meer empathie dan Hannibal Lecter, dit artikel van Yuval Noah Harari komt binnen als een molotovcocktail. Hij beschrijft hoe de relatie tussen mens en natuur verschillende stadia heeft gekend. De rode draad? Overal waar Homo Sapiens neerstrijkt neemt de biodiversiteit met spectaculaire percentages af en betalen milieu en dieren de prijs voor onze gewoonten. Iets dat op dit moment absurd industriële vormen heeft aangenomen.
Harari laat ook zien dat in de vleesindustrie geen enkele rekening wordt gehouden met het welzijn van slimme dieren die net als wij heftige emoties ervaren:“farm animals are sentient beings, with intricate social relations and sophisticated psychological patterns. They may not be as intelligent as us, but they certainly know pain, fear and loneliness.”
Gebruiksaanwijzing: Prima artikel voor hen die niet ontvankelijk zijn voor klimaat- en milieuargumenten, of claimen dat vlees eten nu eenmaal natuurlijk is en niet anders kan. Werkt extra goed bij mensen met huisdieren.
Varkens in de veeindustrie. Foto: World Animal Protection.
2. Doe als Rutger Bregman
De internationaal bekende klimaatrebel Rutger Bregman werd net zo geraakt door het stuk van Yuval Harari als ik. Hij beschrijft voor de Correspondent waarom en hoe het hem vegetariër maakte. Wellicht overtuigend voor mensen die eigenlijk wel anders willen gaan eten, en zich herkennen in Rutgers proces.
3. Soja verwoest de Amazone
De wereldeconomie is inmiddels volledig geglobaliseerd. Zo leerde ik onlangs dat de Amazone mede zo gevoelig is voor brand vanwege ontbossing. En die grootschalige ontbossing wordt dan weer aangejaagd door de exploderende vraag naar soja. Die soja wordt over de hele wereld gevoerd aan dieren zodat wij hén weer kunnen opeten.
Er zijn twee veelgehoorde misvattingen over dit thema: "De vraag naar soja ontstaat door zuivel en vleesvervangers" en "Nederland heeft hier niets mee te maken". Dit artikel van Trouw en de European Soy Monitor 2017 (IDH) maken korte metten met deze uitspraken.
Nederlandse bedrijven en de overheid optimaliseren en professionaliseren de logistiek achter de sojaexport vanuit Brazilië al jaren. Die soja komt grotendeels terecht bij vee, ook óns vee. De European Soy Monitor 2017 meldt dat van de 34,4 miljoen megaton in Europa gebruikte soja, 30,8 miljoen megaton aan dieren werd gevoerd. Wat we achterlaten in Zuid-Amerika? Een vernield regenwoud, afgenomen biodiversiteit en een ontheemde lokale bevolking.
Gebruiksaanwijzing: Inzetten wanneer je hoort: “Ja ho ho, dat gebeurt alleen in de VS, of Brazilië of China, toch?" Ook handig wanneer Ome Gerrie met een plak leverworst in de hand vraagt of jij wel weet hoe levensgevaarlijk jouw tofu voor de planeet is.
De verwoesting van de Amazone in beeld gebracht. Foto: Daniel Beltrá/Greenpeace
4. Duurzame vleesproductie is niet afdoende
Net als voor veel anderen was de documentaire Cowspiracy voor mij in 2014 de aanleiding om serieus over het onderwerp na te denken. De effecten van grootschalige veehouderij op waterhuishouding, milieu en biodiversiteit, het ontkenningsgedrag bij instanties, de relatie met politiek en economie; Cowspiracy heeft het allemaal. Ook de illusie dat wij voor de gehele wereldbevolking duurzaam, grasgevoed rund en zuivel kunnen produceren prikt maker Kip Andersen onderweg genadeloos door.
Gebruiksaanwijzing: Perfect voor de ware volhardende vleesconsument die alles doet om geen deel te zijn van het probleem, behalve minderen. Biologisch vlees, lokaal vlees, zelf slachten… Cowspiracy maakt duidelijk dat duurzame vleesproductie voor iedereen op aarde op dit niveau van consumptie simpelweg onmogelijk is.
5. Ook wij zijn dieren, net als zij
Het boek 'Animal Liberation' van biologisch ethicus en filosoof Peter Singer uit 1975 wordt gezien als de basis van de dierenrechtenbeweging. Niet echt een easy read, maar onthoud dat Singer aantoont dat het onderscheid tussen dier en mens volstrekt kunstmatig is. Dit wordt ook wel ‘Speciesism’ genoemd. Wij mensen hebben van oudsher geleerd moreel minder rekening te houden met dieren vanwege het verschil in intelligentie. Gelukkig zien steeds meer mensen dat dit een achterhaalde visie is en dat wij samen met alle planten en dieren deel uitmaken van één systeem.
Gebruiksaanwijzing: Hoor je iemand zeggen: “Een leeuw eet toch ook een gazelle, dat is nu eenmaal de hiërarchie in de natuur!” Verwijs dan naar deze bron en naar bronnen 1 en 4.
6. Sportief presteren zónder dierlijke proteïne
Matt Frazier is een Noord-Amerikaan van het type tandpastareclame maar hij is ook marathonloper, ultrarunner en veganist. Nou hoeft niet iedereen met hennep hardloopschoenen en een bio-katoenen rugnummer door de bossen te gaan banjeren. Maar als Matt, ook wel bekend als de no meat athlete, zonder dierlijke proteïne zulke prestaties kan leveren kan ook de gemiddelde consument veel minder vlees eten. Naast informatie over duursporten, staan er op zijn website nomeatathlete.com een hoop lekkere vegan recepten.
Gebruiksaanwijzing: Voor de ‘atleten’. Twee keer in de week het plaatselijke park doorsloffen is geen reden om elke dag kip te eten. Ook effectief tegen “Ik wil wel, maar vega-koken is moeilijk en niet lekker.”
Grote sportieve prestaties leveren kan ook prima op een vleesloos-dieet.
7. Vleesloos dieet lost wereldwijde problemen op
In dit artikel van Mimi Bekhegi, Director International Programs van dierenbeschermingsorganisatie PETA, worden de vijf belangrijkste positieve effecten genoemd van een wereldwijde switch naar een vegetarisch of veganistisch dieet. Samengevat: einde voedseltekort, meer leefruimte voor onze almaar groeiende populatie, vermijden van het leed van miljarden dieren, geen gevaar op resistentie tegen antibiotica en een oplossing voor de toenemende obesitas.
Gebruiksaanwijzing: Allround bron voor de twijfelaar die nog net dat extra zetje nodig heeft. De antibiotica- en gezondheidsargumenten lees je niet overal, maar kunnen bepaalde mensen overtuigen. Werkt goed in combinatie met bron 5.
Een vleesloos dieet heeft wereldwijde positieve effecten.
8. Kip en vis zijn ook slecht voor het milieu
En voor mensen die denken dat het eten van kip en vis dé oplossing is... Ja, kippen en vissen stoten minder CO2 uit en eten minder dan koeien. De serie Rotten van Netflix laat echter zien dat deze gedachte een industrie stimuleert die zeer ongezond is voor dier én mens. Op het eerste oog lijken deze afleveringen te gaan over individuele gevallen in de Verenigde Staten. De oplettende kijker ziet echter hoe de exploderende vraag naar (goedkoop) kippenvlees en vis industrieën creëert die grotendeels bestaan uit verliezers en dierenleed.
Mega-vleesverwerkers zoals Pilgrim uit de VS of het Braziliaanse JBS worden steeds machtiger. Wetgeving of ethische richtlijnen hebben geen vat op hen en de leefomstandigheden van de dieren zijn consequent ondergeschikt aan economisch belang. Veel fokkers gaan ten onder aan de lage prijzen en rücksichtsloze efficiëntie. Ook wordt politieke invloed gebruikt om straffeloos regenwouden te ontbossen, te vervuilen en inheemse bevolkingen te verdrijven.
Gebruiksaanwijzing: Er heerst nog altijd de overtuiging dat kip en vis niet of nauwelijks schadelijk zijn voor de planeet. Hoor je mensen dit zeggen, app hen dan direct de link naar de serie Rotten.
Ook het eten van kip en vis heeft nadelige effecten op het milieu.
9. Het effect van jouw voedingskeuzes
In dit praktische stuk van vier New York Times redacteuren wordt in heldere taal uitgelegd welke dilemma’s de moderne voedselconsument tegenkomt. En daarbij ook welk effect je voedingskeuzes hebben. Waarschijnlijk worden veel van de vragen die jij jezelf stelt in de supermarkt in dit artikel besproken.
Gebruiksaanwijzing: Door de aantrekkelijke vormgeving en de positief praktische insteek zeer geschikt voor de gevoelige vleeseter die dichtklapt bij gruwelverhalen of ingewikkelde journalistiek.
