Op 6 juni zijn de Europese verkiezingen. Maar wat doet de Europese Unie eigenlijk voor jou? Wat merken we in ons dagelijks leven van de afspraken uit 'Brussel', en hoe kun je een groene, duurzame stem uitbrengen?
De Europese Unie voelt voor veel mensen ver weg. “De opkomst bij de verkiezingen is vaak dramatisch laag, rond de 40%", vertelt Pauline Phoa, onderzoeker Europees Recht van de Universiteit Utrecht. "En dat is zonde, want in de EU wordt veel besloten wat ons direct aangaat. Dat we overal in de EU geen roamingtarieven meer betalen, komt door Europese wetgeving. Het verbod op wegwerpplastics, waardoor plastic bordjes, rietjes en wattenstaafjes niet meer in de winkel liggen, komt van de EU. En we nemen het bijna voor lief, maar in Europa worden voedsel en medicijnen heel goed gecontroleerd. Bijvoorbeeld op het gebruik van additieven en pesticiden, of wat fabrikanten op de verpakking moeten zetten. Buiten Europa zijn die regels veel minder strikt. In Amerika mag iets al 'chocola' heten als er een minibeetje cacao in zit.”
Waar stem je voor?
Op 6 juni mag je in de stembus een hokje rood kleuren van een Nederlandse kandidaat voor het Europees Parlement: de volksvertegenwoordiging van de Europese Unie. “Zij hebben een heel belangrijke rol," vertelt Pauline. “Het Europees Parlement benoemt en controleert de Europese Commissie die het beleid van de EU uitvoert, maar ze kunnen zelf ook wetten maken.” Dat het belangrijk is om te gaan stemmen, staat volgens haar buiten kijf: "Jouw stem doet ertoe. Ook voor toekomstige generaties: zij kunnen nog niet stemmen maar merken wel de gevolgen van bijvoorbeeld klimaatverandering. Wat er in de EU wordt besloten heeft direct impact op het leven van ons allemaal.”
“Vaak wordt gedacht dat 'Brussel' ons allerlei wetgeving oplegt. Maar dat klopt niet. ”
Nederland bepaalt mee
“Vaak wordt gedacht dat 'Brussel' ons allerlei wetgeving oplegt”, zegt Pauline. “Maar dat klopt niet. We sturen vanuit Nederland onderhandelaars om mee te praten over wetgeving. Alles wat er besloten wordt, daar staat 'onze' handtekening onder.” En dat wij samen met andere lidstaten Europese wetgeving maken, is maar goed ook, vindt Pauline: “De EU is bezig met grote vraagstukken. Hoe moet de transitie naar een duurzaam voedselsysteem eruitzien? Hoe kunnen we de rechten van dieren of de natuur beschermen?”
Het recht op reparatie
De Europese Unie gaat over veel vraagstukken waar jij iets van merkt in het dagelijks leven. Zo is de EU vooral bezig met de interne markt: de economische activiteit binnen en tussen lidstaten. En daar hangen veel andere thema's als de energietransitie, natuur en circulariteit mee samen. “Er gebeurt veel op dat gebied”, vertelt Sybe de Vries, hoogleraar economisch publieksrecht. “Dit jaar is bijvoorbeeld de richtlijn 'het recht op reparatie' aangenomen. Alle lidstaten moeten gaan regelen dat consumenten hun producten zoals wasmachines, stofzuigers en smartphones kunnen laten repareren bij de fabrikant.” Dit soort maatregelen helpen om minder nieuwe spullen te maken, afval te voorkomen en minder CO2 uit te stoten. En je kunt zelf langer met je producten doen, omdat het makkelijker wordt om ze te laten repareren. Dus hoef je minder snel nieuwe spullen te kopen.
Gelukkig heb je dankzij EU-wetgeving nog maar één oplader nodig
Duurzaam produceren
Ook komen er strenge regels die bepalen dat producten duurzamer geproduceerd moeten worden, vertelt Sybe: “De verordening ecologisch ontwerp bepaalt dat producten aan bepaalde eisen moeten voldoen. Bijvoorbeeld dat ze milieuvriendelijk geproduceerd zijn en recyclebaar moeten zijn.” Dat is fijn, want als consument is het bijna onmogelijk om zelf helemaal te checken waar en hoe een product precies gemaakt wordt. Daarbij komt bovendien een verbod op de vernietiging van bepaalde niet-verkochte goederen, zoals schoenen en kleding. Sybe: “Je hebt misschien weleens gehoord dat retour gestuurde kleding gewoon maar vernietigd wordt. Dat mag straks gelukkig niet meer.”
Verder heb je misschien gehoord dat sinds dit jaar alle oplaadbare apparaten een usbc-aansluiting moeten hebben. Dat scheelt een hoop ergernis én een hoop afval: je kunt gewoon dezelfde oplader pakken voor al je apparaten. Een handige Europese regel dus, waar je elke dag plezier van hebt.
Verbod op greenwashing
'Natuurlijke ingrediënten', 'eco-friendly', 'planet-proof'... weet jij wat het precies betekent? Het zijn claims die weinig zeggen. Als consument is het heel moeilijk om zo een oprechte duurzame keuze te maken. De Europese Unie steekt daar een stokje voor met een richtlijn om greenwashing tegen te gaan. Sybe: “Fabrikanten die beweren duurzaam te zijn, moeten straks ook concreet onderbouwen waar dat op is gebaseerd.” De richtlijn is al goedgekeurd door het Europees Parlement, de lidstaten hebben nu twee jaar de tijd om het in te voeren. Nog even geduld dus voordat je er iets van gaat merken.
De EU wil dat fabrikanten duidelijker zijn over hoe hun spullen gemaakt worden
Duurzaamheid onder druk
Fijn natuurlijk dat de Europese Unie stappen zet naar een circulaire economie. Toch lukt het niet altijd om duurzame ambities waar te maken. “Het zijn vaak de minst omstreden onderwerpen waar afsprakwn over worden gemaakt. vertelt Sybe. Het wetsvoorstel dat bedrijven verplicht om verantwoordelijkheid te nemen voor de impact op mens en milieu in hun hele keten, is op het laatste moment behoorlijk ingeperkt.
Ook Pauline ziet dat veel belangrijke duurzame plannen er niet altijd doorkomen: “De Europese Green Deal is een ambitieus klimaatplan, opgesteld door de Europese Commissie.” De bedoeling is de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met 55% te verminderen, maar ook om natuurgebieden te herstellen. Pauline: “Dat zijn mooie voorstellen, maar die moeten allemaal nog vastgelegd worden in concrete wetgeving. Daar gaat het Europees Parlement over. En dan zie je dat de ambities ineens teruglopen. De natuurherstelwet, een plan om de natuur te beschermen en de biodiversiteit te bevorderen, is bijvoorbeeld in afgezwakte vorm aangenomen, waardoor de wet veel vrijblijvender is. Ook in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid zijn de groene ambities verwaterd. De boeren hebben hiervoor succesvol gelobbyd. Zo wordt het gebruik van pesticiden tóch niet ingeperkt. Ook veel nationale verkiezingen hebben hierop invloed, de BBB in Nederland is bijvoorbeeld kritisch op veel duurzaamheidsplannen.”
De EU bepaald welk landbouwgif er mag worden gebruikt
Op wie stem je eigenlijk?
Het is dus belangrijk om te gaan stemmen, stelt Sybe: “Het Europees Parlement heeft steeds meer invloed gekregen, zeker op het gebied van natuur en milieu. Dus het Parlement doet ertoe, en jouw stem dus ook.” Hoe dat stemmen dan precies in z’n werk gaat? Pauline: "Nederlandse politieke partijen maken een lijst van Nederlandse politici op wie je kunt stemmen. Je stemt dus op leden van het Parlement die uit jouw lidstaat komen. We hebben van de in totaal 705 zetels 29 zetels voor Nederland te verdelen.”
Om als kleine, Nederlandse partij toch veel voor elkaar te kunnen krijgen sluiten Nederlandse partijen zich aan bij grote, Europese fracties. Zo sluiten het CDA en de BBB zich aan bij de Europese Volkspartij. GroenLinks zit bij de Groenen, PvdA bij de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten. D66 en de VVD zitten allebei bij de liberale Renew fractie. Pauline: “Dat klinkt misschien vreemd, want D66 en VVD zijn voor ons heel verschillende partijen, maar ze zitten in Europa samen in een fractie. Toch hebben ze wel hun eigen stem in het parlement en kunnen ze dus hun eigen geluid laten horen. Ze trekken alleen samen op voor thema's waar ze het wél over eens zijn.”
De vergaderzaal van het Europees Parlement in Brussel
Jouw stem is hard nodig
Om erachter te komen waar jij op wil stemmen is het belangrijk om je goed te informeren. Pauline: “Bekijk de partijprogramma's van de partijen of kom meepraten over belangrijke verkiezingsthema’s op Festival Europa in Utrecht.” Ook Sybe adviseert om je goed in te lezen: “Wat een politieke partij in Nederland doet kan best anders uitpakken bij Europese thema’s. Kijk dus naar wat de partij concreet in Europa wil gaan doen.” En als duurzaamheid je lief is, dan is gebruikmaken van je stem éxtra belangrijk, vindt Pauline: “Milieuwetgeving gaat in de toekomst alleen maar belangrijker worden. Dankzij de Europese Unie worden we in Nederland gewezen op het feit dat we onze bodem en ons water schoon moeten houden.”
Trots op Europa
Hoewel veel duurzame ambities niet helemaal waargemaakt kunnen worden, is Pauline toch hoopvol. “Met de Green Deal was Europa wereldleider op het gebied van klimaatbeleid. Ja, niet alles lukt. Maar veel landen zijn toch jaloers op hoe we het doen, want er worden goede stappen gezet." Ook Sybe kijkt graag naar het grote plaatje: “Ook al wordt duurzame wetgeving in afgezwakte vorm aangenomen, het begin is dan toch gemaakt. Het kan heel goed zijn dat lidstaten het later alsnog willen aanscherpen."
Sybe heeft nog een laatste tip: “Als je gaat stemmen, laat je dan niet regeren door angst. De EU is gewoon een onderdeel van Nederland. We zijn zelf betrokken bij alle regels die zijn opgesteld. Koop je iets in de winkel, van voedsel tot speelgoed, dan is het dankzij Europese regels dat het goed en veilig is. En het is ook dankzij de EU dat wegwerpplastics zijn verboden. Europa gaat om heel praktische zaken waar je als consument ook veel profijt van hebt.”
