Hollands Wol Collectief geeft Nederlandse wol weer waarde

Schapen worden in Nederland gehouden voor hun vlees, melk of het begrazen van natuurgebieden. De 1,5 miljoen kilo aan wol die zij jaarlijks produceren? Dat is afval. De monden van de Rotterdamse productontwerpers Janne de Hoop en Mirthe Snoek vielen open toen ze dit hoorden. Wol is een veelzijdig en hernieuwbaar materiaal, dat we volgens het ontwerpduo hoognodig moeten gaan herwaarderen en vooral: verwaarden.  

Weggooien is goedkoper dan verwerken

Ooit had Nederland een welvarende wolverwerkingsindustrie met Tilburg als ‘het wolcentrum van de Republiek’. Hier draaiden de spinnerijen, tapijtfabrieken en wolwasserijen eind negentiende eeuw overuren. Na de Tweede Wereldoorlog werd in cafés zelfs gevochten om wolproducten die de in 1920 opgerichte Nederlandse Wolfederatie daar verkocht. 

Even doorspoelen naar nu: de Hollandse wolindustrie is verdwenen. Hoe kan dat? ‘Onze wol kon goedkoper worden verwerkt in lagelonenlanden als China. Daarnaast werd wol vaker vervangen door synthetische - goedkopere - vezels,’ legt Janne uit. Gevolg: boeren hadden geen financiële drijfveer meer om op de wol te fokken, waardoor de kwaliteit steeds ruwer en kriebeliger werd. Zachte merinowol komt nu uit Australië.

Sinds de pandemie rijzen de transportkosten de pan uit en China heeft de grenzen gesloten voor Europese wol. Schapenhouders krijgen met moeite tien cent voor een kilo witte wol, voor een kilo zwarte wol moeten ze zelfs tien cent betalen. Weggooien is goedkoper dan verwerken.

Productontwerpers met een circulaire visie

Van het weggooien van waardevolle materialen gaan de harten van Mirthe en Janne bloeden. Ze zijn beiden opgeleid als Integraal Product Ontwerper aan de TU Delft en misten in hun werk een circulaire visie. Mirthe: 'We zijn vergeten wat het is om waarde in materiaal te zien. Het maken van een wollen trui kost tijd en geld, maar hij gaat dertig jaar mee. Wij willen geen producten maken die weggegooid worden als ze niet meer voldoen, wij willen dat materialen oneindig worden hergebruikt.'   

Toen de ontwerpers via hun netwerk hoorden over een initiatief waarin circulaire ondernemers werden opgeroepen om samen nieuwe toepassingen voor Hollandse wol te vinden, schreven ze zich direct in. Deze zogeheten hackathon, georganiseerd door BlueCity en de provincie Zuid-Holland was een succes. Janne: ‘Met z’n allen hadden we fantastische ideeën om van Nederlandse wol andere producten te maken. Mirthe en ik zeiden: wij gaan dit oppakken, maar we moeten wel met z’n allen de puzzel leggen.’ Het Hollands Wol Collectief was geboren. 

Nieuwe toepassingen van Hollandse wol

De missie van het Hollands Wol Collectief is om de wolverwerkingsindustrie terug te brengen in Nederland en wol daarmee een waardevolle plek te geven binnen de Nederlandse circulaire economie. Ze koopt wol op van leveranciers, zorgt voor de verwerking en verkoopt deze door aan producenten die mooie producten maken van de wol. 

Wol is niet alleen geschikt materiaal voor warme kleding, de isolerende werking kan ook op andere manieren worden toegepast. Denk aan de miljoen huizen die de komende tien jaar geïsoleerd moeten worden en de stijgende vraag naar duurzaam en hernieuwbaar isolatiemateriaal. Zoals...juist: wol. 

Wol: een veelzijdig stukje schaap

‘We verbazen ons nog iedere week over alle eigenschappen die wol heeft. Het is luchtzuiverend, isolerend, vochtregulerend, brandvertragend, duurzaam, geluidsdempend…,’ begint Janne. ‘Kortom: het is zo’n tof materiaal, dit moeten meer mensen weten,’ concludeert Mirthe.

De kunst is om de juiste wol naar de juiste partners te brengen, zodat alle wol waarde krijgt. ‘Zélfs de vieze stukjes die bij de schapenpoten zitten,’ zegt Mirthe. Daar maakt hun partner Oro wolkorrels van, een plantenvoeding die van nature veel voedingsstoffen zoals stikstof en fosfaat bevat. Met dit idee is Oro nu zelfs geselecteerd voor de ASN Bank Wereldprijs 2021.

De betere kwaliteit wol eindigt in de sjaals, truien en mutsen van The Knitwit Stable en Natalie Wool gebruikt deze wol voor haar viltworkshops, kunst en meubels.

De ruwere, stevige wolsoorten komen perfect van pas in de bouwsector; daar worden er isolatiematten van gemaakt door CircuWall of ze belanden als viltmatten op groendaken voor circulaire, voedende dakbedekking (Nest, architect voor de dieren). 

Werk aan de wolwinkel

‘De grootste uitdaging voor ons ligt in het creëren van een afzetmarkt. Iedere stap in de keten kost geld, en iedere partner willen we een eerlijk bedrag kunnen uitbetalen,’ zegt Mirthe.

Aanbod is er in ieder geval genoeg: vijfenzeventig schapenhouders hebben zich al gemeld met hun wol. ‘De komende maand gaan we met de producenten de eerste producten en halffabrikaten testen. Als dat loopt, kunnen we de wol gaan innemen en verwerken. Voor dit scheerseizoen gaat dat helaas niet meer lukken, maar we hopen tegen de zomer de eerste deuk in de Hollandse wolberg te slaan.' Voor schapenhouders: houd tegen die tijd deze pagina over inkoop in de gaten.

Spoiler alert: op de lange termijn willen Janne en Mirthe ervoor zorgen dat Nederlandse schapen weer gefokt worden op de wol en daarmee de wolkwaliteit verhogen. Maar eerst maar eens de Nederlandse wolverwerkingsindustrie terug op poten zetten.

Sluit je aan bij het Hollands Wol Collectief!

Heb je suggesties voor het Hollands Wol Collectief? Bijvoorbeeld wie Mirthe en Janne sowieso moeten betrekken, of wat jij kan bijdragen aan het collectief? Of je nu schapenhouder of consument met een warm wolhart bent: je kunt het laten weten via hun website.

Zodra de eerste wolproducten van het collectief klaar zijn voor de verkoop, kun je ze hier vinden. Volg het Hollands Wol Collectief via Instagram voor de laatste ontwikkelingen.

Wolweetjes

• Van ieder schaap komt drie kilo wol (één scheerbeurt). 
• Kriebelwol = een wolvezel met een dikte boven de dertig micron (1 micron = 0,001 millimeter).
• Nederland telt momenteel zo'n 890.000 schapen.
• Nederland kent meer dan 2.000 verschillende schapenrassen. Ken jij het brilschaap of bonte schaap al?
• Jaarlijks wordt het Nederlands Kampioenschap schapen scheren gehouden op De Dag van het Schaap.

Meet the sheep

Even voorstellen: de hofleveranciers van de Hollandse wol. Kempisch heideschaap: de groenbeheerders van onze heidegebieden met kortere, fijne witte wol. Die dragen ze overigens niet in een scheiding (in tegenstelling tot bijvoorbeeld het Mergellandschaap, die draagt ‘m in het midden).  

Texelaar: deze bodybuilders worden vooral gehouden voor hun vlees, maar ze leveren ook veel witte wol. Die is zacht, compact en elastisch.

Wolmerino: wordt zoals de naam al doet vermoeden gefokt voor de wol. Die is zacht, kriebelt niet en van superfijne kwaliteit. In Spanje, waar deze goudlokjes van oudsher werden gehouden, stond ooit zelfs de doodstraf op het illegaal exporteren van Merino's.