De natuur in Brazilië heeft het zwaar. Afgelopen zomer was de ontbossing in Brazilië op het hoogste niveau sinds 2006, mede dankzij het regering-Bolsonaro die weinig zin heeft om de klimaat- en biodiversiteitcrisis aan te pakken. Sinds het aantreden van Bolsonaro in 2019 is al een stuk regenwoud groter dan België verdwenen.

Ook het Atlantische woud dat zich uitstrekt langs de Braziliaanse kust heeft te maken met ontbossing. Maar gelukkig wonen hier ook Sebastião Salgado en zijn vrouw Lélia Deluiz Wanick Salgado. In twee decennia plantten zij ruim 2,7 miljoen (!) bomen, en herstelden zo hun kaalgekapte familieland in volle glorie.

Fazenda Bulçao - de familieboerderij van Sebastião - in 2019. Foto: Muryllo Gonçalves / Instituto Terra

Gesloopte natuur weer tot leven wekken

Toen de gevierde Braziliaanse fotograaf Sebastião Salgado in 1994 de boerderij van zijn familie Fazenda Bulcão overnam, stond er bijna geen boom meer overeind op het omringende land. De wilde dieren waren verdwenen en waterbronnen lagen droog. Het tropische paradijs waar hij als kind rondrende was met de grond gelijkgemaakt en had plaatsgemaakt voor een veehouderij. Sebastião was kapot van wat hij aantrof. Hij kwam net terug uit Rwanda waar hij de vreselijke opdracht had om de genocide te verslaan. Zo gesloopt als hij hiervan was, zo gesloopt was de natuur om hem heen.

Fazenda Bulçao in 2002, toen er nog meer een klein stuk bos terug was aangeplant. Bron: Instituto Terra

Sebastião’s vrouw Lélia kwam hierop met het briljante idee om het bos weer aan te planten en zo de gesloopte natuur te herstellen. Het echtpaar startte een zoektocht naar partners en financiering voor hun ambitieuze plan. Ze ontvingen donaties van verschillende bedrijven en particulieren in Brazilië en de Verenigde Staten. Het Braziliaanse fonds voor biodiversiteit, Funbio, legde vervolgens voor elke opgehaalde dollar een tweede dollar in.

Vier jaar later, in april 1998, was het zover: Sebastião en Lélia richtten stichting Instituto Terra op. Ze lieten het land erkennen als natuurerfgoedreservaat en begonnen hun monsterproject om 2,7 miljoen bomen te planten.

Twee decennia bomen planten

Twintig jaar lang, van 1999 tot 2019, stond de maand december op Fazenda Bulcão in het teken van het planten van bomen. Dit deed het team van Instituto Terra niet alleen, maar samen met leerlingen van nabijgelegen scholen. Op deze manier brachten ze niet alleen het bos en haar inwoners terug, maar leerden de lokale gemeenschap ook over natuurherstel.

Bij het aanplanten gebruikten Sebastião en Lélia uitsluitend inheemse boom- en plantensoorten. Want, zo zei Sebastião in 2015 tegen The Guardian, als je bomen plant die niet thuishoren in het gebied, komen de dieren niet terug en blijft het bos stil. Voor de eerste aanplant kocht het echtpaar nog zaailingen in, maar met dank aan subsidies en donaties kon Instituto Terra al snel een eigen kwekerij starten. Inmiddels produceert de kwekerij 400.000 zaailingen per jaar, die niet alleen op Fazenda Bulcao de grond in gaan, maar ook bij andere projecten in de regio.

De ocelot is een van de bedreigde diersoorten die zijn weg heeft teruggevonden naar Fazenda Bulcão. Bron: Instituto Terra

Terugkeer van bedreigde soorten

Nu, 23 jaar nadat Sebastião en Lélia hun ambitieuze project startten, is Fazenda Bulcão een groen paradijs waar het bruist van het leven. In totaal zijn er 172 vogelsoorten en 33 soorten zoogdieren gespot in het reservaat, waaronder bedreigde dieren zoals Amazonepapegaaien, de zwartkopspringaap, de ocelot en andere katachtigen. De natuurlijke waterbronnen die waren drooggevallen zitten weer vol vis, bodemerosie is een halt toegeroepen en het gebied telt bijna 300 verschillende plantensoorten. Het bos uit de jeugd van Sebastião is terug!

Het bos van Sebastião en Lélia zit weer vol vogels, zoals Amazonepapegaaien. Bron: Instituto Terra

Helden van de natuur

Daarmee is het avontuur van Sebastião en Lélia nog niet afgelopen. Terwijl de zaailingen op Fazenda Bulcão uitgroeiden tot volwassen bomen, groeide Instituto Terra uit tot een volwaardige natuurorganisatie. Het instituut organiseert talloze programma’s en projecten, bijvoorbeeld educatieve projecten voor scholen, boeren en politiek leiders. Ook richtte het echtpaar een genenbank op, zodat bedreigde inheemse planten, bomen en bloemen niet verloren gaan, en doet het instituut aan wetenschappelijk onderzoek. Zo herstellen Sebastiao en Lélia niet alleen hun eigen land, maar zorgen ze voor de bescherming van natuur in de hele regio. Met recht helden van het Atlantisch Woud!

Bron: Instituto Terra

Geïnspireerd? Dit kan je zelf doen!

Ook Nederland kan wel wat extra natuur gebruiken, maar 2.7 miljoen bomen aanplanten, dat lukt niet echt in de gemiddelde achtertuin. Wil je de natuur toch een handje helpen? Dan is er gelukkig genoeg wat je kan doen. Leg bijvoorbeeld een geveltuin of groen dak aan, of tover je  tuin om tot een bijenparadijs met de biologische planten van Sprinklr.

Heb je geen tuin of dak? Dan is er altijd de optie om natuurorganisaties te steunen of te doneren aan initiatieven voor het aanplanten van bomen. Ook een goed idee: trommel buurtgenoten op en kijk of er bij jou in de wijk plek is voor een Tiny Forest. Of stap natuurlijk over naar een bank die investeert in een rijke natuur. Alle beetjes helpen!