Klik, koop, klaar. Online winkelen was nog nooit zo eenvoudig. Terwijl je staat te wachten op de trein, gooi je een nieuw paar sneakers in je virtuele mandje, druk je op de betaalknop en de volgende dag draag je ze naar je werk. Grote kans dat je – als de postbode voor de vierde keer deze week aanbelt – wél een beetje last hebt van bezorgschaamte. Maar is dat wel terecht? Hoe onduurzaam is dit online winkelgedrag van ons eigenlijk?

Een online bestelling is zó gedaan. En daarom gaat e-commerce (elektronische handel) als een speer. Vooral in de feestdagenperiode, waarin retailers zo’n 30% van hun jaarlijkse omzet halen, rijden de bezorgbusjes af en aan. In 2021 kochten we wereldwijd voor 5 biljoen euro aan producten op het internet. In Europa groeide de e-commerce sector in 2021 tot een schamele €718 miljard euro. En het aandeel online aankopen groeit naar verwachting met 56% in 2026. Grote spelers als Alibaba (700 miljard dollar aan verkopen) en Amazon (386 miljard dollar) hebben hier een enorm aandeel in, maar tegenwoordig heeft ook de kluswinkel in de straat een webwinkel.

Wat is beter: online of offline winkelen?

Dat levert héél veel transportbewegingen op. Je eerste indruk is waarschijnlijk dat online winkelen slecht is voor het milieu. Tegenstrijdig genoeg tonen verschillende onderzoeken juist aan dat online winkelen beter is voor het milieu dan winkelen in fysieke winkels. Maar, voegen de onderzoekers toe, het hangt wel van héél veel factoren af. Hoe zwaar is je pakket? Hoe (snel) wordt het bezorgd? Ga je het weer terugsturen? Heb je vooraf online onderzoek gedaan naar de beste aankoop? Kun je lopend naar een winkel? Allemaal zaken die de milieu-impact van jouw aankoop bepalen. Dus, mocht je nu direct in de verleiding komen om je favoriete webshop leeg te kopen, lees dan eerst even verder.

Direct transport, minder impact

We kunnen dus nog niet héél stellig zeggen dat online shoppen prima is voor de planeet, omdat er zo veel factoren meespelen. Om toch een vergelijking te maken gaan we uit van de volgende situatie: bij je offline aankoop ga je met de auto naar een fysieke winkel. Deze winkel heeft een centraal magazijn en meerdere verkooppunten. In elk verkooppunt ligt voldoende voorraad, dat op een pallet met een vrachtwagen is aangevoerd.

Bij je online aankoop komt je product direct uit een centraal magazijn. Dat hoeft dus niet bij jou in de buurt te zijn. Hier wordt het product (individueel) verpakt en naar je huis verzonden. Bezorging gebeurt met een geoptimaliseerde bezorgroute waarin meerdere adressen een pakketje geleverd krijgen. Minder uitstoot dus. Mits je voor verantwoorde verzending kiest. Onderzoek toont namelijk aan dat kiezen voor een extra snelle leveringsoptie de milieuimpact voor online shoppers verdrievoudigt.

De impact van verpakkingen

In deze vergelijking lijkt een online aankoop milieuvriendelijker; vooral vanwege de CO2-besparing door het geoptimaliseerde transport. Maar met alleen transport ben je er natuurlijk niet. De verpakking heeft bij een online aankoop bijvoorbeeld meer impact. In stenen winkels heb je alleen te maken met pallets (vaak met krimpfolie) en bij online aankopen heb je naast de pallets ook te maken met een verzenddoos én opvulmateriaal. Dit zorgt voor vijf keer meer uitstoot dan wanneer je met je eigen tasje naar de winkel gaat.

Verpakkingsafval

Die verpakkingen zorgen overigens voor e-norm veel afval; in Europa goed voor zo’n 32,7 miljoen ton in 2020. Daarom wil de Europese Commissie binnenkort een nieuwe wet invoeren, waarbij online verkopers maximaal 40% ‘lege ruimte’ (vaak opgevuld met luchtkussens of bubbelplastic) in hun verpakking mogen hebben. Daarnaast stellen ze een doelstelling van 20% herbruikbare verpakkingen in 2030, tot 80% in 2040. Ook willen ze verpakkingen met dubbele bodems en andere trucjes die jouw pakje groter doen lijken verbieden.

De wet is nog niet aangenomen, en er is veel kritiek vanuit de lobby. Eleni Despotou, secretaris-generaal van de golfkartonfederatie, beschrijft dat e-commerceverpakkingen maar 7% van de golfkartonmarkt uitmaken. Maar grote spelers als Amazon lijken juist wél enthousiast. Zij vinden een idee (aangedragen door lobbygroep Zero Waste Europe) om in webshops een opt-out optie (weglaten van de verpakking) toe te voegen bij producten die geen extra verzenddoos nodig hebben een goed idee. Dat scheelt opvulmateriaal én een extra golfkartonnen jasje.

Minder energieverbruik bij online winkelen

Naast de verpakking speelt ook energie een rol. Die gigantische online winkels worden mogelijk gemaakt door een (energieslurpend) datacentrum en een gigantisch opslagcentrum. Dit staat alleen niet in verhouding met de energie die nodig is om een hele (grote) winkel te verlichten en verwarmen. Zeker niet als dat een groot warenhuis is waar 24/7 de lichten branden. Daar zijn de onderzoekers het eigenlijk allemaal wel over eens.

Kopen, ruilen, bijbestellen

Tot slot heeft onderzoek aangetoond dat mensen veel efficiënter winkelen in stenen winkels. Uit literatuuronderzoek blijkt dat men online aankopen in 40% van de gevallen retourneert, in tegenstelling tot 7% bij fysieke winkels. Online winkelen leidt tot 5 keer meer retourzendingen (en dus extra transport) dan offline shoppen.

Een tof nieuw initiatief uit Canada, EcoDrop, is aan het experimenteren met een nieuw concept. In plaats van jouw pakketje te retourneren naar de webwinkel, stuur je het direct door naar de volgende klant.

Bovendien koop je in een stenen winkel sneller meerdere producten in één keer. In een winkelcentrum kopen we gemiddeld 3,5 producten per bezoek. Online is dat al lastiger. Want als je bij een online warenhuis drie items bestelt, kan het zomaar zijn dat je drie verschillende pakketjes binnenkrijgt. Kijk dus goed of je meerdere producten vanuit één webwinkel kunt laten bezorgen.

Bezorgbus of benenwagen?

Of je online aankoop duurzaam is hangt dus onder andere af van het transport, de verpakking, het energieverbruik en de hoeveelheid aankopen die je doet. Maar de belangrijkste factor die ervoor zorgt dat onderzoekers de duurzaamheidsvraag moeilijk kunnen beantwoorden is de winkelcultuur. Veel (Amerikaanse) vergelijkingen gaan ervan uit dat je met de auto naar een winkel rijdt, maar wanneer je lopend of met het openbaar vervoer naar de winkel gaat, wordt de impact van je transport drastisch verminderd. Want - hoe optimaal het bezorgbusje ook rijdt – de benenwagen is een stuk beter voor de planeet.

Tips om milieuvriendelijker (online) te winkelen

Helaas, we kunnen dus eigenlijk niet concreet zeggen wat nu beter is. Het hangt van veel verschillende, individuele factoren af.  Wil je toch zeker weten dat je milieuvriendelijk winkelt? Dan helpen deze tips je op weg:

  1. Koop alleen wat je nodig hebt. Dat klinkt als een open deur, maar scheelt retourzendingen, geld én afval.  
  2. Koop meerdere items in één keer bij één plaats, zowel online als offline.
  3. Shop je online? Kies dan niet voor de snelle bezorgoptie als dat niet nodig is.
  4. Kijk of jouw webshop een herbruikbare verzendverpakking aanbiedt.
  5. Ga lopend, fietsend of met het openbaar vervoer naar je lokale winkel. Dan is een bezorgbusje helemaal niet nodig.