Erger jij je wel eens aan buitenreclame voor goedkope vliegtrips, cruisevakanties of vlees? Of denk je: laat maar gaan. In dit artikel lees je meer over de schaduwkant van ‘klimaatonvriendelijke reclames’ en factoren die een verbod momenteel vertragen.
1. Hoe kan reclame klimaatonvriendelijk zijn?
Om de opwarming van de aarde onder de 2 graden Celsius te krijgen, is het belangrijk dat we met z’n allen (dus bedrijven, burgers en overheid) de CO2-uitstoot de komende jaren gaan verminderen. Dat is geen ‘linkse hobby’ maar een dringend advies van het IPCC, het klimaatpanel waarin bijna 1.000 wetenschappers uit de hele wereld de opwarming van de aarde onderzoeken.
Minder vliegen, minder kilometers op benzine en minder vlees gaat daarbij helpen. Wat niet helpt zijn de reclames die je verleiden om een spotgoedkope ticket naar de zon te boeken of een hamburger met extra veel vlees te eten. Gemeentes en provincies kunnen hun invloed gebruiken en dit soort reclame in bus- en tramhokjes verbieden.
2. Hoeveel gemeentes hebben zo’n reclameverbod?
Op de website van Reclame Fossielvrij kun je lezen dat Amsterdam en nog 7 andere plaatsen fossiele reclame aan banden willen leggen. In de Amsterdamse metro geldt sinds 2021 een verbod op vlieg- en benzineautoreclame. Buiten de metrostations kun je gewoon nog straatreclame zien voor bijvoorbeeld spotgoedkope vliegtickets. Waarom meet Amsterdam met twee maten? Voor metrostations gold een ander contract dan voor abri's. Amsterdam heeft voor buitenreclame in de stad helaas te maken met een langlopend reclamecontract. Dat contract openbreken zou de gemeente duizenden euro's gaan kosten.
Misschien herinner je een bericht over een reclameverbod door de Provincie Noord-Holland. Valt Amsterdam niet gewoon onder dat verbod? Nee zo simpel werkt het niet. Het gaat hier om bushokjes buiten dorps- en stadskernen die eigendom zijn van de provincie.
Foto: iStock
3. Is er een mogelijkheid om zo’n reclameverbod toch te versnellen?
In mei 2023 stemde de gemeenteraad van Zwolle met 59% voor een aanpassing van de wet om fossiele straatreclame te kunnen verbieden. In het eerste kwartaal van 2024 moet deze wet zijn aangepast. Als het goed is zien Zwollenaren in hun stad vanaf de lente geen reclames meer voor vliegvakanties en cruisereizen. Hiermee is Zwolle de eerste stad in Nederland die klimaatonvriendelijke buitenreclame daadwerkelijk gaat weren.
4. Is zo’n verbod nou echt nodig?
Vind je dat zo'n verbod te ver gaat? Dit is ook wat de Bond van Adverteerders vindt. Deze organisatie, die de belangen van 138 regelmatig adverterende bedrijven vertegenwoordigt, vindt dat op een reclameposter ook prima een disclaimer past (in de trant van ‘geld lenen kost geld’). Twaalf Nederlandse gedragswetenschappers waarschuwen dat zo’n tekst juist averechts kan werken. Hun argument? De verantwoordelijkheid voor duurzame verandering (minder vliegen, minder vlees eten) wordt met zo'n waarschuwend zinnetje toch weer bij de consument neergelegd. Je lees er meer over in hun advies aan de Tweede Kamer (pdf, 14 pagina's).
5. Zeggen die gedragwetenschappers ook iets over een verbod van klimaatonvriendelijke reclame?
Ja, ze vinden dat zo'n verbod een duurzame transitie (naar bijvoorbeeld minder vliegen) stimuleert. Tegelijkertijd vinden ze ook dat er meer moet gebeuren. De overheid moet daarom met aanvullend beleid duurzaam gedrag faciliteren. Aan duurzaam gedrag hangt nu nog vaak een hoog prijskaartje.
Vier maanden na de val van het kabinet reageerde Rob Jetten (in zijn rol als 'demissionair' Klimaatminister) in een Kamerbrief op dit wetenschappelijke advies. In de laatste alinea schrijft hij dit: 'Het is aan een volgend kabinet om met een pakket aan maatregelen te komen die duurzame keuzes voor consumenten over een breed front goedkoper, makkelijker en comfortabeler maken en zo “anders consumeren” dichterbij brengen.'
Foto: Mikeuk | iStock
6. Hoe groot is de kans dat er een landelijk verbod op klimaatonvriendelijke reclame komt?
In stelling 11 van de ASN Kieswijzer (onze keuzehulp voor de Tweede Kamerverkiezingen) legden we bovenstaande vraag voor aan de grootste partijen (11 in totaal). Partij voor de Dieren (3 zetels), Groen Links-PvdA (25), Christen Unie (3), Volt (2) en SP (5) waren het eens met deze stelling. Nieuw Sociaal Contract en PVV hadden geen antwoord.
Hoewel stelling 11 dus ruimer was geformuleerd dan het verbod op buitenreclame geeft het wel een indicatie van de haalbaarheid. Op basis van de nieuwe zetelverdeling zou het totaal aantal stemmen-voor op 38 (van de 150) uitkomen. Terwijl je voor een meerderheid in de Tweede Kamer 76 stemmen nodig hebt.
Zelfs met de steun van Omtzigts nieuwe partij, D66 (in onze Kieswijzer nog tegen zo’n verbod) én Denk zou het aantal stemmen op 70 uitkomen. Dit aantal is onvoldoende om een grootschalig verbod door de Tweede Kamer te krijgen.
Conclusie
Zo kort na de Tweede Kamerverkiezingen lijkt de tijd helaas niet rijp voor een landelijk verbod op klimaatonvriendelijke straatreclame. De bal blijft dus nog even bij gemeentes liggen.
7. Wil je zelf iets doen?
Aan reclame in abri’s kun je zelf helaas niet veel doen. Maar je kunt wel je stem geven aan een ander initiatief van Reclame Fossielvrij. Ze hebben je stem nodig om klimaatonvriendelijke reclame uit kranten als Trouw, Volkskrant en NRC te weren. Het bekende Britse dagblad The Guardian heeft zo'n verbod sinds 2020. Meedoen? Teken de petitie Uitgevers: verlos kranten van fossiele reclame. Ruim 5.300 mensen gingen je de afgelopen maanden voor en er zijn nog een paar honderd handtekeningen nodig.
