Eigenlijk hadden de Nederlandse krantenkoppen rond deze tijd moeten luiden: "Waddeneilanden volledig over op duurzame energie!" Maar zo luiden de koppen niet. Want de deadline voor deze grote stap, die in 2007 werd afgesproken, liep eind 2020 af. En de eilanden tappen nog altijd stroom af van het 'gewone elektriciteitsnetwerk'.
Maar wie denkt teleurgestelde eilanders aan te treffen heeft het mis. Want de ambities zijn nog altijd torenhoog. De eilanders zijn trots op wat er wel bereikt is en op wat er allemaal nog gerealiseerd gaat worden.
"Wij zijn de proeftuin van Nederland qua duurzaamheid en lopen hier, maar ook internationaal aan kop", aldus Luc van Tiggelen, coördinator duurzame energie van de vijf eilanden. Hij is al ruim dertien jaar betrokken bij alle duurzaamheidsplannen en zorgt er nu voor dat de eilanden goed samenwerken met alle lopende projecten.
Luc van Tiggelen, coördinator duurzame energie van de Waddeneilanden
"De rest van het land kan straks bij ons zien hoe het kan", beweert van Tiggelen stellig. In dat geval is het toch de moeite waard om eens te onderzoeken wat we op het vasteland kunnen verwachten van al die spectaculaire ontwikkelingen op de eilanden. Hieronder een overzicht van de meest innovatieve projecten.
Ameland maakt groen gas van keukenafval en rioolslib
Ameland start volgend jaar met de bouw van een unieke hogedruk-vergister. Deze installatie kan zuiveringsslib (de restblubber die in de rioolwaterzuivering achterblijft) vergisten tot groen gas om mee te verwarmen of om op te koken. In een later stadium kan de installatie ook organisch keukenafval van bijvoorbeeld restaurants verwerken tot groen gas. Het voornemen is dat de vergister in 2022 operationeel is.
Slim zonnepark zet energie om in waterstof
Iets verderop, in de buurt van de vergister, gaat Ameland op een voormalige vuilstort een groot tweede zonnepark neerleggen. Niet zomaar een zonnepark, maar een park dat onderdeel wordt van een zogenoemd 'geïntegreerd systeem' met waterstof en groen gas.
De energie die er opgewekt wordt gaat niet naar het elektriciteitsnetwerk, maar wordt opgeslagen in grote batterijen. Die batterijen kunnen op het juiste moment stroom leveren aan woningen en bedrijven op het eiland. En ook kan met de elektriciteit uit de batterijen ter plekke waterstof worden gemaakt. Het park moet er eind 2021 liggen.
"Ook voor grote netbeheerders zoals Liander zijn dit soort projecten heel interessant", vertelt van Tiggelen. "Daar werken we nauw mee samen. In het hele land zijn er namelijk problemen met de capaciteit van het bestaande netwerk. Als er een nieuw zonnepark wordt aangelegd is het de vraag of de capaciteit van de kabels groot genoeg is om de energie te transporteren. Liander experimenteert op de eilanden dan ook graag met ons mee. De oplossingen die hier gevonden worden voor bijvoorbeeld opslag van energie kunnen straks ook in de rest van Nederland worden gebruikt."
Texel wekt energie op uit golven
Texel werkt samen met het Nederlandse bedrijf Slow Mill aan een installatie die energie kan opwekken uit de beweegkracht van golven. Golfenergie noemen ze dat. In november 2020 is in de Kooyhaven van Breezand de eerste proefinstallatie te water gelaten, op zo'n vier kilometer van de kust van Texel. Op deze manier in ondiepe wateren stroom opwekken is uniek in ons land.
Het gaat nu nog om een schaalmodel. Maar als alles goed werkt, kan er al snel een volledige installatie het water op die zo'n honderd tot honderdtwintig huishoudens op het eiland van stroom kan voorzien.
De installatie van Slow Mill die energie gaat opwekken uit golfkracht.
Drijvend zonnepark laat straatverlichting branden
En ook op andere plekken wordt gebruik gemaakt van het water. Bij de rioolwaterzuiveringsinstallatie Everstekoog op Texel drijven ruim 800 zonnepanelen in het water van de bezinkbak. De bak wordt gebruikt voor het zuiveren van het rioolwater, maar levert nu ook genoeg energie voor alle Texelse openbare verlichting. Texel werd daardoor de eerste gemeente met 100% energieneutrale openbare verlichting.
Alle huizen een warmtescan
In het dorp Buren op Ameland heeft de gemeente alle huizen onderworpen aan een warmtescan. Met infrarood apparatuur werd per huis zichtbaar gemaakt waar er warmte weglekte. Zo konden bewoners precies zien waar huis nog beter kon worden geïsoleerd. In 2021 gaat de gemeente ook op de rest van Ameland deze scans doen.
Wil je ook een warmtescan van je huis, dan is de winter daar het beste seizoen voor omdat dan het verschil het grootst is tussen de buitentemperatuur en die in je huis. Op de website van MilieuCentraal lees je meer over wat een warmtescan inhoudt.
Vlieland bouwt zonnepark op defensieterrein
Ook op Terschelling, Vlieland en Schiermonnikoog lopen allerlei initiatieven die bij moeten dragen aan de duurzame energie-ambities. Zo experimenteert Terschelling met elektrische deelvervoer, legde Vlieland het eerste grootschalige zonnepark op een defensieterrein aan en bouwde Schiermonnikoog een van de eerste aardgasvrije woonwijken in Nederland.
Het zonneakker op Vlieland wekt genoeg energie op voor zo'n 300 huishoudens.
"Op zich zijn niet alle projecten nieuw", vertelt Luc van Tiggelen. "Maar de succesvolle samenwerkingen wel. Zo bestonden de warmtescans al. Maar door het groot aan te pakken konden we alle bewoners gedetailleerd adviseren over subsidies en isolatiemaatregelen. Iedereen had daar wat aan en was dus bereid mee te werken. En voor ons is het is heel waardevol om een gedetailleerd beeld te krijgen van alle woningen."
Samenwerking en draagvlak is cruciaal
Juist die samenwerking maakt het verschil volgens van Tiggelen. "Dat wordt op andere plekken in Nederland onderschat. Uiteindelijk draait het vooral om participatie. Iedereen hier is aan boord en dan kun je grootse dingen bereiken. Wij denken bij elk project: "Hoe kunnen we ervoor zorgen dat ondernemers en bewoners hiervan profiteren?" Dan zijn mensen vanzelf bereid mee te denken."
Duurzame energie opwekken met natuurlijke energiebronnen is beter voor het klimaat en de natuur
Een voorbeeld van die participatie is het grote zonnepark van 23.000 zonnepanelen dat is aangelegd op het vliegveld van Ameland. Bewoners, de gemeente en energieproduct Eneco zijn samen gelijkwaardig eigenaar van het park. "Dat was wennen voor Eneco", aldus van Tiggelen. "Normaal gesproken hebben zij de leiding. Maar bewoners hebben zich verenigd in een energiecoöperatie en zitten als gelijkwaardige speler aan tafel. Alle drie de partijen brachten evenveel geld in en alle drie de partijen delen voor een derde mee in de opbrengst."
Die samenwerking heeft ervoor gezorgd dat er veel draagvlak was voor het zonnepark. Iedereen voelde zich gezien en gehoord. "Er zijn vanuit heel Nederland mensen hierheen gekomen om over het project en het verdienmodel te praten", gaat van Tiggelen verder. "Op deze manier hopen wij straks hét voorbeeld te zijn van hoe kan, in Nederland en internationaal. Wij willen laten zien hoe je een duurzaam energiesysteem kan bouwen in combinatie met een duurzame economie."
Waddeneilanden vòòr 2040 zelfvoorzienend
Van Tiggelen twijfelt er overigens niet aan dat de eilanden de deadline uit 2007 alsnog gaan halen. Maar dan tussen 2035 en 2040. Ook al hoeft de rest van Nederland pas in 2050 in zijn eigen energiebehoefte te voorzien.
In 2040 voorzien de Waddeneilanden in hun eigen energiebehoefte
"Het was in 2007 een droom om voor energie niet meer afhankelijk te zijn van het vasteland. Maar destijds was duurzaamheid nog helemaal geen ding. Bijna niemand had het erover. De eerst vijf jaar zijn we vooral bezig geweest met plannen maken, praten, nog eens praten en partners zoeken. Zonder dat er eigenlijk veel gebeurde."
"Die praatfase hebben we onderschat", gaat hij verder. "Maar het was wel super belangrijk. Want inmiddels is er een enorm draagvlak op alle eilanden om dit samen voor elkaar te boksen. Dat maakt alle verschil. En de technieken hebben zich natuurlijk in sneltreinvaart ontwikkeld."
De jaren erna is er op kleine en grote schaal met allerlei duurzame projecten geëxperimenteerd. Een deel was succesvol en een deel niet. "Dat hoort bij zo’n veranderingsproces. Maar de transitie zit nu in een stroomversnelling", aldus van Tiggelen. "Er staan geweldige dingen te gebeuren."
Op deze energiebronnen zet Nederland in
Is het all-in op Zonne-energie? Of misschien Windenergie? Biomassa? En hoe past waterstof en geothermie eigenlijk in het plaatje? In dit heldere overzicht op de website van ASN Bank zie je welke hernieuwbare energiebronnen Nederland van duurzame energie (gaan) voorzien.
