Op 3 september 2021 maakte pensioenfonds PME bekend te stoppen met investeren in gas- en oliereuzen. Anderhalve maand later volgde ABP – een van de grootste pensioenfondsen van Nederland én in de wereld. Goed nieuws voor het klimaat. Maar waarom nemen dit soort grote beleggers nu opeens deze beslissing? Welke gevolgen heeft dit ‘desinvesteren’ in de fossiele industrie? En hoe zorg je ervoor dat jouw pensioenfonds volgt?

Eerst even een lesje pensioenen voor dummies. Als je pensioen opbouwt bij een pensioenfonds ligt je maandelijkse inleg niet ergens in een laatje met je naam erop te wachten totdat je met pensioen gaat. Pensioenfondsen beleggen dit geld. Vooral in aandelen van bedrijven en een klein beetje in leningen (obligaties). Al heel lang zijn aandelen in Shell en andere oliemaatschappijen populair bij fondsen en andere grote beleggers. Het zijn stabiele aandelen, met een stabiel rendement.

Maar als je het duurzame nieuws een beetje volgt, kan het je bijna niet zijn ontgaan dat actiegroepen zoals Fossielvrij NL willen dat pensioenfondsen breken met Shell en andere bedrijven uit de fossiele industrie. De laatste 7 jaar riepen ze ABP, het grootste pensioenfonds van Europa, op om te stoppen met het financieren van de klimaatcrisis en geld te steken in een rechtvaardige, duurzame energietransitie.

Fossielvrij NL in actie op het kantoor van ABP. Foto: Fossielvrij NL

Praten met de fossiele sector levert weinig op

Het protest heeft gewerkt. Als eerste grote pensioenfondsen hebben PME (het pensioenfonds voor werknemers in de metaal- en technologische industrie) en ABP (het pensioenfonds voor ambtenaren en leraren) dit najaar gehoor gegeven aan de oproep van onder meer Fossielvrij NL: ze gaan hun aandelen in olie- en gasbedrijven verkopen. En ook het kleinere Pensioenfonds Horeca & Catering neemt afscheid van zijn fossiele aandelen. Daar is flink wat geld mee gemoeid. Alleen ABP had al voor 15 miljard euro aan aandelen in de fossiele sector, maar liefst 3% van de totale pensioenpot. 

Piet Sprengers, manager Duurzaamheidsstrategie & Beleid bij ASN Bank, was blij verrast door het besluit van ABP eind oktober. “Een tijdje terug gaf ABP nog aan dat ze in gesprek wilde blijven met de fossiele sector om op die manier invloed uit te oefenen”. Maar, zo vertelt Piet ook, deze manier van invloed uitoefenen – ook wel engagement genoemd – werpt weinig vruchten af. Hoewel oliegiganten wel degelijk duurzame projecten opzetten, is dit verwaarloosbaar klein als je het afzet tegen de investeringen die ze nog steeds doen in hun fossiele activiteiten. Daarnaast gaat de oliekraan niet geleidelijk dicht, maar eerder verder open: zo is de verwachting dat de gas- en olieproductie van Shell de komende jaren met zo’n 38% zal toenemen.

De impact van het stoppen met fossiel

Engagement levert dus niks op en tegelijkertijd wordt de klimaatcrisis steeds nijpender. Pensioenfondsen zien ook dat het zo niet langer kan. Daarom moeten oliegiganten het voortaan stellen zonder het pensioengeld van Nederlandse leraren en ambtenaren. Maar wat is nou echt de impact van het besluit van PME en ABP om te stoppen met fossiel? Springen er nu niet gewoon andere beleggers in dit gat? Natuurlijk gaat dat gebeuren, want de vraag naar fossiele energie is nog steeds enorm en daarmee de vraag naar fossiele aandelen ook. En dat is precies het argument waarmee Shell zijn handen wilde schoonwassen nadat Milieudefensie de rechtszaak tegen Shell won: wij leveren gewoon waar de markt om vraagt.

Shell moet het voortaan doen zonder de inleg van werknemers met ABP of PME als pensioenfonds. Foto: Jethro Carullo via Unsplash

Maar, dit argument over de werking van de markt is nu precies waarom het zo slim is dat pensioenfondsen hun aandelen in de fossiele sector verkopen. Piet Sprengers legt uit: “Deze pensioenfondsen gaan zich met hun engagement nu veel meer richten op bedrijven die veel olie en gas verbruiken, zoals Tata Steel of elektriciteitsproducenten. Ze zullen deze grootverbruikers met scherpe gesprekken stimuleren om over te stappen op duurzame energiebronnen, eventueel in combinatie met waterstof.” Piet denkt daarbij dat de kans op een succesvolle dialoog over het verminderen van olie- en gasverbruik bij deze afnemers veel groter is. “Deze bedrijven verkopen geen fossiele brandstoffen, ze maken er gebruik van. Ze worden dus niet gevraagd om hun kernactiviteiten radicaal te veranderen, terwijl dat bij fossiele bedrijven wel het geval is.”

Kortom, het besluit van PME en ABP heeft wel degelijk positieve impact doordat deze fondsen nu hun invloed kunnen gebruiken om de vraag naar fossiele energie te verminderen. Daarnaast is de verwachting dat meer pensioenfondsen zullen volgen – niet alleen in Nederland maar wereldwijd. En ook niet onbelangrijk: PME en ABP zijn van plan om met het vrijgekomen vermogen ook meer duurzame energieprojecten te financieren.

Foto: Callum Shaw via Unsplash

Wat je zelf kan doen voor een groen pensioen

Je denkt nu misschien: ik stap over naar een groener pensioenfonds. Maar dat gaat helaas niet zomaar. Je pensioenfonds krijg je automatisch van je werkgever of ligt vast voor de wet. Zo bouwen alle leraren en ambtenaren in Nederland hun pensioen op bij ABP en zijn alle zorgmedewerkers automatisch aangesloten bij het Pensioenfonds Zorg en Welzijn (dat overigens nog wél investeert in fossiele energie). Wat kan je zelf doen als jouw pensioenfonds nog volop in olie, gas en kolen belegt?

  • Vraag je werkgever om actie. Jij hebt misschien geen toegang tot het bestuur van een pensioenfonds, jouw werkgever – of jouw vakbond – heeft dat vaak wel. Spreek je werkgever dus aan op de schadelijke beleggingen van jouw pensioenfonds, en vraag hen om in gesprek te gaan met het bestuur van het fonds.
  • Mobiliseer je collega’s. Samen sta je sterker, zeker als je werkgever niet reageert op jouw persoonlijke verzoek om actie. Verzamel handtekeningen van collega’s of organiseer een brievenschrijfactie. Hoe meer collega’s laten weten dat ze een groener pensioen willen, hoe groter de kans dat je werkgever in actie komt.
  • Start een campagnegroep. Of sluit je aan bij een bestaande campagnegroep zoals Fossielvrij NL of Teachers for Climate. Dit soort actiegroepen kun je vaak ook steunen met een donatie of door hun petities te ondertekenen.
  • Bouw je zelf (aanvullend) pensioen op? Bijvoorbeeld omdat je ZZP’er bent? Kies dan voor een product bij een duurzame bank of verzekeraar. Op Eerlijkegeldwijzer.nl kun je per bank of verzekeraar zie hoe ze scoren op klimaat, maar ook andere belangrijke onderwerpen zoals mensenrechten.

Meer doen voor het klimaat?

Heb je een brief geschreven naar je werkgever en heb je nu de smaak te pakken? Er is nog veel meer wat je kunt doen voor het klimaat. Lees bijvoorbeeld alle manieren waarop je als burger kunt opkomen voor het klimaat, of teken het burgerinitiatief voor een verbod op fossiele reclame. Want hoe meer mensen van zich laten horen, hoe meer impact we samen maken. En als laatste tip – toegegeven, het is een inkoppertje: je kunt de opwarming van de aarde ook afremmen door over te stappen naar een duurzame bank.