Is energie van zon en wind genoeg voor de totale elektriciteitsbehoefte van Nederland? Als we van het gas af willen, hebben we misschien nog een aanvullende energiebron nodig. Kan dat kernenergie zijn? We zetten de plussen en minnen én de laatste ontwikkelingen voor je op een rij.
Dit artikel is op 13 oktober 2022 geactualiseerd.
Aan praattafels en in het nieuws gaat het steeds vaker over kernenergie. Dit heeft helaas alles te maken met de oorlog in Oekraïne. Sinds de start van de oorlog in februari 2022 zoeken Europese leiders naar alternatieven voor Russisch gas. De meeste EU-landen willen geen sponsor zijn van Poetins oorlog. Ondanks de lange tijd tussen tekentafel en daadwerkelijke bouw (daarover later meer) worden daarom ook nieuwe kerncentrales overwogen.
Voor het uitbreken van die oorlog was er ook al sprake van een comeback van het thema kernenergie. Een gevolg van een heldere ambitie in het Klimaatplan van de Nederlandse overheid: in 2050 gebruiken we geen gas meer.
Als we over ruim een kwart eeuw de gaskraan in Nederland dichtdraaien willen we nog steeds gewoon eten koken en ons huis verwarmen. Een groot deel van de benodigde energie komt van direct opgewekte zonne- en windenergie of opgeslagen duurzame energie. Maar de vraag is of we tegen die tijd genoeg energie hebben voor alle huizen, scholen, kantoren, winkels, auto’s en fabrieken. Wetenschappers en beleidsmakers puzzelen over onze toekomstige energiemix en nemen daarin kernenergie ook mee.
Hoe werkt kernenergie eigenlijk?
Voor iedereen die nog nooit een natuurkundelokaal heeft gezien (of altijd achterin de klas zat) eerst nog even een korte uitleg. Een kerncentrale maakt stroom met stoom. De vrijkomende stoom laat turbines met een dynamo draaien en die genereren elektriciteit. En hoe ontstaat die stoom? Niet door verbranding (zoals in een klassieke energiecentrale op steenkool) maar door de warmte die vrijkomt bij atoomsplitsing.
Nog even terug naar de kern: wat is een atoom? Dat zijn de piepkleine ‘legosteentjes’ waar mensen en dieren, maar ook tafels en zware metalen uit bestaan. In 1934 ontdekte Enrico Fermi, een Italiaanse uitvinder, dat het zware metaal uranium zeer geschikt was om energie mee op te wekken. Een wereldoorlog en wat jaren verder opende de Britse overheid in 1956 de eerste kerncentrale. Ruim 60 jaar later staan er in 32 landen 440 kerncentrales die elektriciteit produceren.
Van traditionele windmolen tot moderne kernreactor. Foto: Boudewijn Huysmans via Unsplash
Meer kerncentrales, vooral in China
En dat aantal gaat toenemen. Volgens de World Nucleair Association hebben 15 landen vergevorderde plannen om 53 nieuwe kerncentrales te gaan bouwen. Maar liefst 20 centrales komen in China te staan. In Europa zijn het alleen Slowakije (2) en Frankrijk (1) die bouwplannen hebben.
En Nederland? In het Regeerakkoord van het huidige kabinet is te lezen dat er € 5 miljard is gereserveerd voor de voorbereiding van het bouwen van 2 nieuwe kerncentrales. De verwachting is dat deze centrales pas ver in het volgende decennium worden opgeleverd. Eerst zal er nog een typisch Nederlands publiek debat gaan plaatsvinden over kernenergie is de verwachting. Ze maken daarom ook geen deel uit van het eerder genoemde cijfer van 53 nieuwe kerncentrales.
Tot zover de laatste ontwikkelingen. Laten we de plussen en minnen van kernenergie eens tegen het licht houden. We starten met twee plussen, want ja, die zijn er zeker.
Kernenergie: de plussen
Anders dan bij elektriciteitscentrales op kolen, of de verbranding van aardgas (in een CV-ketel) komt bij het opwekken van kernenergie geen CO2 vrij. Een ander voordeel is dat voor een kerncentrale veel minder landoppervlak nodig is dan voor een windpark of zonnepark.
En de veiligheid dan? Na de kernrampen in Harrisburg (1979), Tsjernobyl (1986) en Fukushima (2011) hebben ingenieurs hard gewerkt aan het verbeteren van de veiligheid. Volgens ontwerpers is de kans op een zeer ernstig ongeluk met de huidige generatie kerncentrales nu eens in de miljoen jaar. Helaas heeft de oorlog in Oekraïne ook aangetoond dat kerncentrales een land wel kwetsbaarder kunnen maken.
Wat doen we met kernafval?
Kernenergie: de minnen
Een actieve kerncentrale stoot bij de opwekking van CO2 dus geen elektriciteit uit. Aan de andere kant kun je het moeilijk duurzame energie noemen. Nucleair afval is kankerverwekkend en blijft meer dan 100.000 jaar straling afgeven. Waar en hoe slaan we dat veilig op? En is het fair om die beslissing dat voor talloze generaties na ons te beslissen? Hier zijn nog geen overtuigende antwoorden op.
En wist je dat een kerncentrale pas rendabel is als er meer dan 90% van de capaciteit wordt benut? Nederland focust zich de afgelopen jaren vooral op wind- en zonne-energie en bij deze energievormen is vooral aanvullende elektriciteit nodig. Voor als er geen zon of wind is. Dat matcht niet lekker met een kerncentrale die eigenlijk altijd aan moet staan.
Protest bij de kerncentrale in het Zeeuwse Borssele.
Nog een belangrijk argument. Het gevaar van een kernramp. Bij zo’n ramp worden mensen mogelijk blootgesteld aan hoge hoeveelheden radioactieve straling. Om dat te voorkomen wordt vaak een groot gebied ontruimd. Zo ook in 2011 na de kernramp in het Japanse Fukushima (Japan). Ruim 10 jaar na de ramp is een gebied van 370 km2 (zo groot als onze 5 Waddeneilanden) nog steeds verboden terrein. Het opruimen van de schade gaat nog steeds door en de rekening die Japan daarvoor betaalt komt neer op zo’n 1.000 miljard dollar, de prijs van 100 nieuwe kerncentrales!
Het hoge prijskaartje van kerncentrales
Het prijskaartje van een nieuwe kerncentrale is op dit moment enorm, zo’n € 10 miljard. Omdat de gemiddelde bouw zo’n 5 tot 7 jaar in beslag neemt, kan dat bedrag door tegenvallers tijdens de bouw een stuk hoger uitvallen. De kosten zouden wel aanzienlijk lager kunnen worden wanneer kerncentrales fabrieksmatig in serie geproduceerd kunnen gaan worden. Daarvoor liggen plannen op de tekentafel.
Dit vindt ASN Bank van kernenergie
In het duurzaamheidsbeleid van ASN Bank is het volgende te lezen: wij investeren niet in kernenergie vanwege de duurzaamheidsrisico’s: het afval, de veiligheid en mogelijk misbruik door de wapenindustrie.
We stapten nog even naar Piet Sprengers, het duurzame geweten van ASN Bank.
Hoe kijken we medio oktober 2022 naar kernenergie?
Piet: 'We staan nog steeds achter de zin in ons duurzaamheidsbeleid. Dit neemt niet weg dat we de ontwikkelingen op de voet volgen en ons standpunt daar mogelijk in de nabije toekomst op aanpassen. Wij zien ook dat de afhankelijkheid van gas en kolen nog te groot is, en dat de druk daarop sinds de invasie van Rusland in de Oekraïne alleen maar is toegenomen. Als er betere oplossingen komen voor het kernafval en de bouw van kerncentrales sneller en goedkoper wordt, kan dit invloed hebben op ons standpunt. Maar wij zijn en blijven voorstander van andere, meer duurzame en betaalbare opties die op korte termijn te realiseren zijn, zoals zonne- en windenergie.'
Meer over de visie van ASN Bank lees je in Kernenergie, wel of niet doen? Of kijk naar de video waarin onze duurzaamheidsexpert Piet Sprengers de voors en tegens van kernenergie bespreekt.
