Een eerlijke energietransitie zou hoog op de agenda van het nog te vormen kabinet moeten staan. Waarom is dit zo belangrijk en hoe kijken partijen – in de aanloop naar de verkiezingen - naar dit onderwerp? Linda van Dongen, hoofd Klimaat bij ASN Bank, beantwoordt deze vragen in haar eerste column voor Vanaf Hier.
De afgelopen maand heb ik met wat hulp van onze Duurzame Kieswijzer een aantal partijprogramma’s doorgeakkerd. Ik wilde weten hoe partijen tot een rechtvaardige energietransitie denken te komen. GroenLinks-PvdA, D66, Volt en Partij voor de Dieren staan voor een eerlijke energietransitie. Waarom is dit zo belangrijk? Alleen als iedereen mee kan doen, kunnen we het klimaatdoel voor 2030 behalen. Met iedereen bedoel ik huurders én kopers van lage tot hoge inkomens.
Huis verduurzamen, hoe dan?
Helaas is dit nu niet zo. De kosten van de energietransitie zijn oneerlijk verdeeld. Huishoudens met een kleine portemonnee worden extra geraakt. Zij zijn vaak kleine gebruikers en betalen teveel. Ook wonen zij vaker in huizen met matige tot slechte isolatie. Ik wist het eigenlijk al maar het onderzoek van Clingendael uit oktober 2022 maakt het nog eens duidelijk: Nederlanders met een kleine portemonnee willen hun huis wel verduurzamen, maar weten niet hoe.
Die ongelijkheid was een jaar eerder al aangestipt in het onderzoeksrapport over klimaataanpak van het Sociaal Cultureel Planbureau. In dit onderzoek kwam naar voren dat veel burgers verwachten dat de energietransitie tot groeiende ongelijkheid gaat leiden: 58% denkt dat hierdoor het verschil tussen arm en rijk groter wordt en 48% denkt dat meer mensen in armoede leven als gevolg van de energietransitie. Hiermee wordt de energietransitie ook een armoedevraagstuk.
“Als ik kijk naar de nieuwe lijsttrekkers staat klimaat hoog op hun agenda’s.”
Klimaatspecialist bij ASN Bank
Volgens het Centraal Plan Bureau leven in Nederland bijna 1 miljoen mensen onder de armoedegrens. De Nederlandse overheid meldde in 2022 nog dat het duurzame ontwikkelingsdoel armoede bestrijden (SDG 1) was gehaald en toch hebben steeds meer Nederlanders moeite om rond te komen. Dit komt deels door de hoge energieprijzen en inflatie.
Zo wordt energietransitie geen armoedevraagstuk
Hoe kom je tot een eerlijke energietransitie? Ik denk door klimaatmaatregelen en armoedebestrijding met elkaar te verbinden. Bijvoorbeeld door verhuurders en woningcorporaties te verplichten om hun huurwoningen goed te isoleren. Door de huur van woningen met een hoog warmteverlies te bevriezen of te verlagen. Of door subsidie vooraf, in de vorm van kortingsbonnen op isolatie, te geven waardoor ook lage- en middeninkomens kunnen verduurzamen zonder dat het hen veel geld kost.
Als ik kijk naar de nieuwe lijsttrekkers staat klimaat hoog op hun agenda’s. GroenLinks-PvdA, D66, CDA en VVD hebben gekozen voor een lijsttrekker met kennis en ervaring op het klimaatdossier. Hoe mooi zou het zijn als partijen gaan inzien dat het noodzakelijk is om te kiezen voor een groen en sociaal beleid met focus op isolatie, energiebesparing en duurzame energie. Een beleid waaraan iedereen door een eerlijke verdeling van de kosten kan deelnemen.
Een naïeve gedachte? Niet als je kijkt naar de genoemde onderzoeken van Clingendael- en het Sociaal en Cultureel Planbureau. Bovendien is er snelheid geboden. In het Klimaatplan staat dat we in 2030 (dat is al over 7 jaar) 55% minder CO₂ gaan uitstoten dan in 1990. Op dit moment staat de meter op 31%. Hopelijk zien de lijsttrekkers ook dat de tijd dringt. Succes met het uitbrengen van je stem op 22 november.
