Een juridische primeur voltrekt zich in het waterrijke Florida. Een moeras, twee beekjes en twee meren in Orange County dagen een projectontwikkelaar én de overheid voor de rechter. Wat mij betreft is dat hoog tijd. Decennialang zijn de wateren in Florida uitgeput, leeggepompt en hele ecosystemen verwoest om plaats te maken voor de mens. Maar advocaten hebben nu een (nieuwe) stok achter de deur: Rechten voor de Natuur.
De zomers zijn er lang en heet, de stranden betoverend mooi en een eindje verderop vind je het razend populaire Disney World. Het subtropische Orange County in de Amerikaanse staat Florida is een reisbestemming voor op de bucketlist. Maar de reden dat ík graag naar Orange County zou willen afreizen is een hele andere. Als jurist ben ik gefascineerd door een wel heel bijzondere rechtszaak, waarin wateren uit Orange County mensen voor de rechter slepen.
De zaak is gebaseerd op een wetswijziging uit november 2020 in The Right to Clean Water Charter, een soort lokale grondwet voor Orange County. Deze wetswijziging legt de rechten van mensen én van de wateren zelf vast. Gezien de grote hoeveelheid rivieren, beekjes, moerassen en meren in de regio vind ik dat lang niet gek.
De Wekiva-rivier, de Econlockhatchee-rivier en alle andere wateren binnen de grenzen van Orange County hebben rechten. Het recht om te bestaan, te stromen, om beschermd te worden tegen vervuiling, en het recht op het behoud van een gezond ecosysteem. Daarnaast staat in de wet dat mensen recht hebben op schoon water. Om hun eigen rechten én die van waterlichamen af te dwingen, mogen burgers nu namens het water voor de rechter verschijnen. Ze kunnen als menselijke vertegenwoordiger spreken voor rivieren, beekjes, moerassen en andere wateren, en zo pleiten voor belangen van de natuur.
En dat is hartstikke hard nodig.
Terwijl Orange County bekendstaat om waterrijke natuurgebieden, worden deze juist ernstig in hun bestaansrecht bedreigd. Plannen voor bouw van villa’s, appartementen en kantoren met luxueuze uitkijk over het water brengen het natuurlijke ecosysteem van Orange County in gevaar. Een direct gevolg van dit soort bouwplannen is dat het water en alles wat daar in - en daaromheen leeft - plaats moet maken voor de mens.
Projectontwikkelaar Beachline South Residential heeft zulke plannen: bijna 1.075 voetbalvelden aan waterrijk moerasland en bos moeten plaats maken voor huizen en kantoren. Daarom diende een betrokken burger uit de regio in april 2021 een klacht in tegen de projectontwikkelaar en de lokale overheid, namens het moeras Crosby Island, beekjes Wilde Cypress en Boggy, en meren Hart en Mary Jane.
Uit naam van deze waterlichamen verschijnt hij samen met een advocaat voor de rechter. Door de bouwplannen, zegt de advocaat van de wateren, zou de natuurlijke stroom van de beekjes naar de meren beperkt worden, waardoor het lokale ecosysteem verstoord wordt. Daardoor wordt het bestaansrecht van de meren bedreigd. Met de zaak willen de eisers de lokale overheid ervan weerhouden een vergunning voor het project te verlenen. In juli 2022 sprak de rechter uit dat de wetswijziging, waardoor wateren rechten krijgen, tegen de wetten van de staat Florida ingaan. De vertegenwoordigers zijn in hoger beroep gegaan. (De zaak is nog steeds gaande.)
“Ons rechtssysteem is zo ingedeeld dat we het alleen over de belangen van mensen hebben. Tot nu. ”
Jurist & voorvechter Rechten voor de Natuur
Het is de eerste zaak in zijn soort in Amerika, en ik vind het hoog tijd. Ons rechtssysteem is zo ingedeeld dat we het alleen over de belangen van mensen hebben. Terwijl de gewiekste advocaten van projectontwikkelaars als Beachline pleiten voor economische en maatschappelijke belangen, kon er voorheen nooit een burger opstaan voor de belangen van het water zélf. Nu wel!
Buiten Orange County worden al langer rechten toegekend aan water. Een rechter sprak in 2016 uit dat de Vilcabamba-rivier in Ecuador recht heeft op herstel. De Whanganui-rivier in Nieuw-Zeeland heeft rechtspersoonlijkheid sinds 2017, en spreekt via Māori- en overheidsvoogden mee in beslissingen over de rivier. In Bangladesh hebben na een uitspraak van het Hooggerechtshof in 2020, zelfs alle 200 binnenlandse rivieren rechtspersoonlijkheid. Canada erkende de rechtspersoonlijkheid van de Magpie-rivier in 2021 en in september 2022 kende Spanje, als eerste Europese land, rechtspersoonlijkheid toe aan Mar Menor, Europa’s grootste binnenzee.
Ik durf te voorspellen dat we over 100 jaar terugkijken op een rijke jurisprudentie met veel meer van dit soort zaken. De Rechten voor de Natuur zijn de afgelopen jaren in een stroomversnelling terecht gekomen. Over de hele wereld krijgen wateren rechten. Nu moeten we die rechten nog gaan toepassen. Hoog tijd, dat de wateren in Florida de mens voor de rechter ter verantwoording roepen!
