Als je fiets kapot is, dan rijd je hem doorgaans niet direct naar de schroothoop. Toch is dat precies wat er nu met veel elektrische apparaten gebeurt. Producenten van bijvoorbeeld smartphones, laptops of wasmachines leveren geen reserveonderdelen of technische handleidingen waardoor het voor consumenten moeilijk is om hun apparaat te laten repareren. Zo groeit de afvalberg. Daarom werkt de EU nu aan wetgeving die het recht op reparatie moet waarborgen.
Europa wil af van de huidige wegwerpmaatschappij en toe naar een circulaire economie, zo blijkt uit de Green Deal die in maart 2020 door de Europese Commissie werd gepresenteerd. Het recht op reparatie en recycling van spullen zijn hier essentiële onderdelen van.
Wat betekent recht op reparatie?
Het concept komt uit de Verenigde Staten. Daar werd in 2012 een wetsvoorstel ingediend dat autofabrikanten verplichtte om informatie openbaar te maken zodat ook particuliere garages hun voertuigen konden repareren. Maar dit idee bleek al snel ook voor andere sectoren heel relevant.
Zeker bij elektrische apparaten als smartphones, laptops en wasmachines is het moeilijker geworden voor consumenten om deze zelf te repareren. Zo zorgen producenten ervoor dat alleen zijzelf hun producten kunnen repareren, vaak tegen hoge tarieven. Ze beweren dat dit nodig is om hun intellectuele eigendom te beschermen. Maar zo dragen ze indirect bij aan een groeiende weggooicultuur.
Elke Nederlander gooit jaarlijks kilo's e-waste weg
In Nederland alleen wordt gemiddeld zo’n 21,6 kilo per persoon per jaar aan e-waste weggegooid. Die hoeveelheid groeit nog steeds, en zal naar schatting in 2030 zijn verdubbeld. Bovendien wordt veruit het grootste deel hiervan nog altijd niet gerecycled.
De bedoeling van de ‘recht op reparatie’-wetgeving is dat het aantrekkelijker en goedkoper wordt om producten weer te repareren. Van een weggooicultuur naar een repareercultuur.
EU-wetgeving voor circulaire economie
Een eerste serieuze stap werd in maart 2021 gezet. In een nieuwe EU-wet worden fabrikanten verplicht reserveonderdelen langer op voorraad te houden. Ook moeten ze professionele reparateurs van informatie voorzien.
In Nederland zijn vooralsnog geen aanvullende wetten in de maak die het recht op reparatie mogelijk maken. Dat is jammer, want de EU wet rept alleen over 'professionele' reparateurs. En dus niet over die handige buurvrouw of opa die jouw smartphone wel wil herstellen.
Maar het onderwerp staat ook in Nederland op de politieke agenda, zo bleek ook al uit de verkiezingsprogramma's. Zo zijn CDA, D66, GroenLinks, PvdA en PvdD expliciet voorstander van het recht op reparatie. En in maart 2021 stelden de ChristenUnie en D66 nog Kamervragen over de obstakels bij reparatie.
Ook in Nederland groeit de politieke wil om mensen het recht op reparatie te geven. Foto: Unsplash
Repair cafés steeds populairder
De politieke aandacht voor repareren volgt op een maatschappelijke ontwikkeling. Uit een Europese peiling bleek dat ruim 77% van de ondervraagden liever zijn apparaten zou repareren in plaats van een nieuwe te kopen. Ook vond 79% dat fabrikanten wettelijk verplicht moeten worden om reparatie mogelijk te maken.
In ons land schoten bovendien de afgelopen tien jaar Repair Cafés als paddenstoelen uit de grond. Inmiddels telt de organisatie van Martine Postma al ruim 500 plekken waar je met je kapotte broodrooster of strijkijzer langs kunt om hem door een vrijwilliger te laten repareren.
Maar Martine is nog niet overtuigd van de politieke wil om mensen het recht op reparatie te geven. Zo zegt zij in het FD: ''We bestaan al meer dan tien jaar, maar het is nog altijd elk jaar spannend om onze kosten gedekt te krijgen. We krijgen donaties maar dat is niet genoeg om de website en de organisatie in de lucht te houden. Nu krijgen we nog subsidie van de landelijke overheid, maar die loopt in principe dit jaar af. Als er geen nieuwe subsidie komt, zal ik de stichting moeten opheffen".
Repair cafés worden steeds populairder.
Fabrikanten liggen dwars
En onder fabrikanten is er nog altijd veel weerstand tegen strengere reparatiewetgeving. Het meest sprekende voorbeeld daarvan is Apple, dat bekendstaat om zijn agressieve beleid tegen reparateurs. Het bedrijf vocht samen met andere techreuzen als HP en Honeywell een recht-op-reparatie-wet in de VS aan.
De bedrijven zeggen bang te zijn dat dit soort wetgeving schade aan hun merk zal veroorzaken. Ze stellen dat reparaties door amateur-reparateurs vaker mislukken of met verkeerde onderdelen worden gedaan. Ook wijzen ze erop dat de producten onveiliger worden als iedereen toegang heeft tot de software en hardware.
Een kapotte smartphone is lastig zelf te repareren. Foto: Unsplash
Toch lijkt zelfs bij Apple wel het besef te groeien dat er iets moet veranderen. Uit uitgelekte emails bleek vorig jaar dat er intern ook wordt gestreden voor een andere koers.
Zelf repareren?
Zin gekregen om zelf iets te gaan repareren? Waar wacht je nog op! Reparatieplatform iFixit heeft een grote database met handleidingen en andere informatie om je elektronische producten te repareren. Je kunt natuurlijk ook langsgaan bij één van de honderden Repair Cafés. Kijk meteen even of er een Repair Café bij jou in de buurt zit.
