Iets doen voor gelijkwaardigheid of voor het klimaat: dat kan op veel manieren. Actievoeren op de snelweg, op je werk of gewoon thuis. Maar waar moet je beginnen? Lisa Jansen schreef het boek 'Laat je horen' met tips. "Er is altijd ergens overlap tussen wat jij goed kan en leuk vindt, en wat de wereld nodig heeft."
Dit interview is deel 2 in een drieluik over de drijfveren van activisten. Lees ook het eerste interview in deze reeks met acteur en klimaatactivist Sieger Sloot.
Waar komt jouw betrokkenheid bij een rechtvaardige wereld vandaan?
“Ik heb altijd een sterk rechtvaardigheidsgevoel gehad. Toen ik klein was ging ik al cakejes bakken om geld op te halen voor het dierenasiel. Later begon ik meer te lezen over feminisme en uitsluiting. Zelf werd ik onder andere chronisch ziek en gehandicapt, daardoor ervoer ik zelf wat het betekent om gemarginaliseerd te worden. Daar zitten bepaalde mechanismen achter: we zijn onderdeel van een onrechtvaardig systeem.
Ik kan zo boos worden van een betuttelende campagne van de overheid over korter douchen voor het klimaat, terwijl maar een klein percentage grote bedrijven voor de hoogste uitstoot van broeikasgassen zorgt. Of ze verzinnen 'oplossingen' waarbij ze mensen uit het oog verliezen. Zoals een energieplafond voor iedereen, terwijl chronisch zieke en gehandicapte mensen meer energie moéten gebruiken bijvoorbeeld om hun elektrische rolstoel op te laden, en daardoor in de schulden komen. Ik vind dat onbegrijpelijk.”
Over Lisa Jansen
Lisa Jansen is trainer, schrijver en spreker. Met Studio Stoofpot helpt ze gemotiveerde organisaties inclusiever te worden met workshops, trainingen en advies. In 2020 bracht Lisa het boek 'Laat je horen' uit, een handboek voor de activist van nu.
Waarom besloot je om zelf activistisch te worden?
“Voor mij was het nooit de vraag 'kan ik wat doen?' maar altijd: 'wat kan ik doen?' Als ik zie dat vrienden van mij gediscrimineerd worden of ik merk als gehandicapt persoon hoe alledaagse dingen me onmogelijk gemaakt worden, voel ik een sterke drive om er iets aan te doen. Daarom heb ik het boek Laat je horen geschreven, om te laten zien hoe vormen van uitsluiting werken, hoe je ze kunt herkennen en wat je zelf kunt doen om in actie te komen. En ik heb Studio Stoofpot opgericht, een bureau dat vooral maatschappelijke organisaties helpt om inclusiever te worden.”
Jij kijkt met een intersectionele blik naar de wereld. Wat betekent dat?
"Je hebt altijd te maken met bepaalde vormen van voorrechten en uitsluiting. Bijvoorbeeld: ik ben wit, dat is een voorrecht, maar ik ben ook gehandicapt. Al die factoren van privilege en marginalisatie kunnen elkaar kruisen en beïnvloeden jouw leven. Veel mensen zijn bijvoorbeeld wel bekend met de loonkloof tussen mannen en vrouwen. Maar als daarover wordt gesproken gaat het vaak over witte cisgender [niet-transgender, red.] mannen en vrouwen. Maar als je ook kijkt naar bijvoorbeeld vrouwen van kleur dan is die kloof nóg groter. Of als je kijkt naar klimaatverandering: over heel de wereld wordt belangrijk werk voor natuurbeheer door gemarginaliseerde groepen gevoerd, maar het werk van activisten van kleur wordt in berichtgeving vaak vergeten.”
“Voor mij was het nooit de vraag 'kan ik wat doen?' maar altijd: 'wat kan ik doen?' ”
Lisa Jansen
Heeft activisme wel zin?
“Ik merk dat het mensen raakt, bijvoorbeeld als ik een DM krijg waarin iemand me bedankt voor hoe ik deel over omgaan met mijn chronische ziekte omdat het haar helpt. Maar ook in de maatschappij zie ik dat het werkt. Bijvoorbeeld Zwarte Piet: er zijn veel pijnlijke gesprekken gevoerd, het ligt gevoelig voor veel mensen. Maar de cultuur verandert uiteindelijk toch – met dank aan het werk van dappere activisten. Ook bij organisaties zie ik ook dat steeds meer bedrijven het belang zien van gelijkwaardigheid en inclusie. Wij bieden ze handvatten om daar ook echt mee aan de slag te gaan.”
Welk advies voor mensen die ook actief willen worden?
“Activisme wordt vaak geassocieerd met boze mensen die ergens op een plek staan te schreeuwen en die vorm van activisme is legitiem. Maar activisme kan zoveel meer zijn, het is alles wat jij uit overtuiging doet om de wereld gelijkwaardiger te maken. En er is altijd ergens overlap tussen wat jij goed kan en leuk vindt, en wat de wereld nodig heeft. Ik heb zelf bijvoorbeeld een vegan bakkerij gerund, om mensen via hun maag te overtuigen meer plantaardig te eten. Dat paste toen bij mij. Nu geef ik trainingen bij organisaties.
Hou ook in je achterhoofd dat het voor veel mensen niet de een keuze is om activistisch te zijn: ze worden dagelijks gediscrimineerd en moéten dus eigenlijk zich wel uitspreken. Als je actief wordt voer je dus ook een strijd uit solidariteit met anderen. En soms lijkt het alsof we als individu niks kunnen doen, maar je kunt in je eigen omgeving veel betekenen. En dat is hoopvol.”
