Heel Nederland moet in 2050 van het aardgas af zijn volgens het kabinet-Rutte III. Om dit in de komende 31 jaar te realiseren moeten circa 8 miljoen gebouwen van het aardgasnet af. Een populair en duurzaam alternatief voor de cv-ketel is de warmtepomp, waar je ook nog eens subsidie voor krijgt. Maar wat is een warmtepomp eigenlijk? En hoe werkt een warmtepomp? Wij leggen het je graag uit in deze snelcursus warmtepompen.
Wat is een warmtepomp?
Een warmtepomp is een installatie die op een milieuvriendelijke manier je huis verwarmt en van warm (tap)water voorziet. Simpel gezegd is een warmtepomp een apparaat dat efficiënt warmte uit de buitenlucht haalt en afgeeft in je huis.
Het rendement van een warmtepomp is ongeveer 500%. Dit betekent dat het apparaat 5 keer zo veel warmte geeft als het elektriciteit gebruikt. Dat is bijna 6 keer beter dan het rendement van een cv-ketel op aardgas.
Dit komt doordat het grootste deel van de benodigde energie wordt gewonnen uit duurzame bronnen: water, lucht of bodem. Er is maar een klein beetje elektriciteit nodig om deze duurzame energie om te zetten in warmte voor de woning.
Zo ziet de buiten-unit van een warmtepomp eruit.
Hoe werkt een warmtepomp?
Een warmtepomp werkt eigenlijk hetzelfde als een koelkast, maar dan omgekeerd. Terwijl je koelkast warmte van binnen naar buiten brengt, en dus koelt, brengt een warmtepomp juist warmte van buiten naar binnen.
Stapsgewijs werkt een warmtepomp als volgt:
- Stap 1: Neemt warmte-energie op uit water, lucht of grond
- Stap 2: Verhoogt de temperatuur door samenpersing (compressie)
- Stap 3: Geeft warmte af aan de verwarming in de woning
- Stap 4: Temperatuur daalt, druk wordt verlaagd (condensatie)
- Stap 5: Het proces begint opnieuw
De eerste stap in het proces is het opnemen van warmte uit de omgeving (water, lucht of bodem) met behulp van collectoren. Deze warmte wordt vervoerd naar de buiten-unit van de warmtepomp via een buizensysteem. Hierin vloeit een koelvloeistof die de opgepompte warmte opneemt. Ook in de winter neemt deze vloeistof warmte op.
Door het opnemen van de warmte verdampt de vloeistof. Het gas komt terecht in de compressor. Die perst al deze dampen samen, waardoor de temperatuur stijgt. De compressor is het enige onderdeel dat energie verbruikt in een warmtepomp. Je kan deze tweede stap vergelijken met de werking van een fietspomp. Houd je vinger maar eens op de pompmond terwijl je pompt. Je voelt al snel dat je duim warm wordt omdat de druk niet weg kan.
Als de damp warm genoeg is, komt hij in een condensor terecht. Hier geeft de opgewarmde koelvloeistof de warmte af aan het afgiftesysteem in de woning, bijvoorbeeld in de vorm van vloerverwarming of warm (tap)water.
Daardoor koelt de koelvloeistof af en wordt weer vloeibaar (condensatie). Via een drukverlager koelt de vloeistof nog verder af. Deze stap kan je vergelijken met een spuitbus die na enige tijd koud begint te worden.
Nu kan het vloeibare koudemiddel opnieuw warmte uit de omgeving opnemen. Het proces begint van voren af aan.
Een bodem-water warmtepomp haalt warmte uit de aarde.
Soorten warmtepompen
Er zijn verschillende soorten warmtepompen, afhankelijk van de warmtebron:
- Lucht-lucht warmtepomp
- Lucht-water warmtepomp
- Bodem-water warmtepomp
- Water-water warmtepomp
- Hybride warmtepomp
Hieronder lees je kort hoe ze werken, inclusief voor- en nadelen. We gaan echter niet in op de lucht-luchtwarmtepomp omdat deze niet in aanmerking komt voor de ISDE, de nationale investeringssubsidie op warmtepompen. Met deze subsidie krijg je tot 31 december 2020 van de overheid minimaal €1.100 terug van het aanschafbedrag van de warmtepomp. Hoe zuiniger je warmtepomp, hoe meer (extra) subsidie je krijgt.
Lucht-water warmtepomp
Dit type warmtepomp haalt warmte-energie uit de buitenlucht. Dat gebeurt via een geluidsarme unit die buiten de woning staat. Het afgiftesysteem bestaat vaak uit radiatoren en/of vloerverwarming. Een nadeel van een lucht-waterwarmtepomp is dat het rendement sterk afhankelijk is van de buitentemperatuur. Een lucht-waterwarmtepomp kost gemiddeld € 4.000 tot € 7.000.
Bodem-water warmtepomp
Een warmtepomp van dit type gebruikt de bodem als warmtebron. Die heeft een constante temperatuur van circa 10 graden Celsius. De pomp onttrekt warmte via horizontale buizen in ondiepe grond of verticale buizen van ongeveer 150 meter diepte. In het boorgat wordt een warmtewisselaar geplaatst die wordt gevuld met een vloeistof met antivries. Als dit mengsel in de warmtewisselaar stroomt, wordt warmte aan de bodem onttrokken en afgegeven aan de warmtepomp.
Een bodem-waterwarmtepomp kan in de zomer met minimale energie koelen. Een groot nadeel van dit type warmtepomp is dat het een grote investering vergt om de bodemboringen te doen. Hier staat tegenover dat deze pomp de beste rendementen geeft. Deze techniek wordt daarom vooral toepast bij nieuwbouwwoningen. Een bodem-waterwarmtepomp kost gemiddeld € 10.000 tot € 25.000.
Water-water warmtepomp
Dit type warmtepomp haalt energie uit grond- of oppervlaktewater via twee putten. Uit één put wordt warmte gewonnen en in de andere put wordt het afgekoelde grondwater weer teruggepompt. In de zomer wordt dit proces omgedraaid. Dit systeem wordt ook wel warmte- en koudeopslag (WKO) genoemd. Het wordt vaak toegepast bij bedrijfspanden of als collectief systeem voor woningbouw. Een WKO-installatie kost € 15.000 of meer.
Het is raadzaam om een warmtepomp aan te sluiten op een lage-temperatuursysteem zoals vloerverwarming. Dan functioneert de pomp zo efficiënt mogelijk. Nadelen van een water-waterwarmtepomp zijn dat de boringen duur zijn en je er een vergunning voor moet aanvragen.
Hybride warmtepomp
Een hybride warmtepomp is een combinatie van een hr-ketel en warmtepomp. Normaliter wordt bij de hybride variant een lucht-warmtepomp aan de cv gekoppeld. Het grootste gedeelte van het jaar verzorgt de lucht-waterpomp de verwarming van de woning. Tijdens koude dagen doet de hr-ketel dit.
Een groot voordeel van de hybride warmtepomp is dat hij makkelijk te installeren is bij een bestaande cv-ketel. Daarnaast is hij in bijna elk huis toepasbaar. Een hybride warmtepomp kost gemiddeld € 5.000 tot €7.000.
Hoe duurzaam is een warmtepomp?
De warmtepomp is dus een mogelijke duurzame vervanger van de cv-ketel. Maar hoe duurzaam is een warmtepomp eigenlijk?
Een warmtepomp gebruikt elektriciteit om de energie uit de omgeving op te warmen. Best wel veel elektriciteit. Hierdoor kan je elektriciteitsrekening met een warmtepomp hoger uitvallen dan met een cv-ketel. Als je echter zélf de elektriciteit opwekt, bijvoorbeeld via zonnepanelen, dalen je elektriciteitskosten én gaat je CO2-uitstoot naar nul.
Met een warmtepomp bespaar je relatief veel CO2 ten opzichte van een cv-ketel. De winning en het verbruik van gas belasten het milieu namelijk veel meer dan het gebruik van (extra) stroom.
Warmtepompen werken ook in de winter mits je huis goed geïsoleerd is!
Voor wie is de warmtepomp een oplossing?
Een warmtepomp klinkt dus als een mooie, duurzame oplossing voor al die 8 miljoen gebouwen die van het aardgasnet moeten. Toch zijn niet alle woningen geschikt voor een warmtepomp.
Een belangrijke voorwaarde om voldoende rendement te behalen via een warmtepomp is een goede isolatie van de woning. Het is ook belangrijk dat je verwarmingselementen in je woning hebt die op lage temperaturen verwarmen, zoals radiatoren en vloerverwarming. Als dat niet van toepassing is op je woning, kun je beter eerst de isolatie in je woning verbeteren. Lees hier hoe je je huis beter kan isoleren, waardoor je energie en kosten bespaart én comfortabeler woont.
Ben je geïnteresseerd in het verduurzamen van je huis? Neem eens een kijkje op Woningverbeteraars voor hulp bij duurzaam wonen.
