Hoe ik tóch hoopvol werd na mijn bezoek aan India

Ik heb er zelf ook last van, terwijl ik dagelijks met duurzaamheid en mensenrechten bezig ben. Natuurlijk, je kunt de verleidingen negeren, gewoon niet kopen. En als je wel koopt duurzame keuzes maken. Maar die keuzes zijn beperkt, zeker in verhouding tot het niet duurzame aanbod. Bovendien: wat is echt duurzaam? Dat vergt veel onderzoek en kennis. Neem nieuwe kleding voor het kerstdiner. Daar kun je onmogelijk aan zien hoe het is gemaakt, en of de maker er een leefbaar loon voor kreeg. Zelfs merken die bekend staan als duurzaam krijgen dit maar lastig voor elkaar. 

Om, als mensenrechtenexpert van ASN Bank, met eigen ogen te zien hoe het er in kledingfabrieken aan toe gaat, ging ik afgelopen zomer naar India. Ik sprak er met mensen die de fabrieken van binnenuit kennen. Mijn doel? Wat voor velen, inclusief mijzelf, abstract en ver weg was, dichterbij brengen.

Ik werd diep geraakt door de warmte van de mensen die ik er ontmoette, en de bereidheid om over hun werk en problemen te praten. India was nieuw voor mij en de cultuurverschillen leidden regelmatig tot grappige misverstanden. Zo kreeg ik waar ik maar kwam de vraag ‘Did you have your breakfast today?’ Ik knikte braaf maar vroeg me af waarom iedereen zich zo’n zorgen maakte over mijn ontbijt. Tot ik erachter kwam dat dit in India een gebruikelijke manier is om te vragen hoe het met je gaat.

Maar verder viel er weinig te lachen. Vooral vrouwen worden getroffen door de slechte arbeidsomstandigheden, leerde ik. Deepika Rao, directeur van Cividep, een maatschappelijke organisatie die zich inzet om de situatie in kledingfabrieken te verbeteren, vertelde me dat ze zo weinig verdienen dat ze zich diep in de schulden moeten steken om te kunnen voorzien in hun dagelijkse levensonderhoud. Hun kinderen kunnen niet naar school en eindigen ook in de fabriek, waardoor de geschiedenis zich herhaalt. Een vicieuze cirkel. De arbeid is fysiek zwaar, de vrouwen kunnen vaak niet gezond eten en krijgen te maken met stress en vaak ook met fysiek geweld. Daardoor zijn hun lichamen op als zij een jaar of 40-45 zijn. Ze kunnen niet meer mee in het productieproces omdat ze te langzaam zijn. Deze vrouwen raken verder in de problemen omdat ze in de informele economie op zoek moeten naar een baan waarbij de omstandigheden nog veel slechter zijn. Het heftige verhaal van Deepika Rao liet me somber achter.

Toch werd ik ook hoopvol. Ik sprak met managers in kledingfabrieken die vertelden dat als kledingmerken bereid zijn om een klein beetje meer te betalen voor de kleding die zij afnemen, een leefbaar loon voor de medewerkers een stuk dichterbij komt. Ik bezocht een fabriek waar grote stappen zijn gezet om dat te realiseren. Bij deze fabriek is één kledingmerk voor tachtig procent afnemer van de productie, en er is sprake van een relatie van meer dan dertig jaar. Dit kledingmerk had daarmee invloed om verandering te realiseren. Helaas is dat een uitzondering. In de meeste fabrieken zijn er vele afnemers, ieder kledingmerk neemt maar een klein deel van de productie af. Alleen als ze allemaal bereid zijn meer te betalen, lukt het de fabriek om leefbare lonen aan de kledingarbeiders te betalen.

Pas thuis daalden de velen indrukken in. Het kán, dus ik voel mij gesterkt om met de kledingmerken in gesprek te blijven en hen aan te spreken op hun verantwoordelijkheid. Niet alleen vanuit mijn werk, maar ook als consument. Als koper kunnen we onze favoriete kledingmerken aanspreken. Stuur ze gewoon een mail met vragen over hoe zij zorgen dat er een leefbaar loon wordt betaald aan kledingarbeiders. Als iedereen vragen blijft stellen en ze aanspreekt op hun verantwoordelijkheid, dan maakt dat een verschil. Dat verdienen de kledingarbeiders, niet alleen degenen die ik in India ontmoette, maar overal. Zij kunnen moeilijk voor zichzelf opkomen, dus laten wij dat doen! Iets goeds doen voor een ander is tenslotte pas een écht goed decembercadeau, daar kan geen kortingsactie tegenop.