Hebben we allemaal recht op een Ferrari voor de deur?

Om met het laatste te beginnen. Ik hoorde tijdens Black Friday iemand zeggen 100% korting te hebben gekregen door iets níet te kopen. Dat is nog steeds de meest impactvolle manier als het gaat om duurzaam koopgedrag. Iets niet kopen. Niet dat ik daar zelf goed in ben overigens. Ik richt me op heel weinig vliegen, minder vlees eten en heel lang doen met apparaten. Qua impact maakt dat wat ik zelf doe 0.0 uit. Maar daar gaat het mij niet om. Ik doe het eigenlijk voor mijzelf. Omdat het mij een goed gevoel geeft. Omdat ik daarmee in praktijk breng wat ik vind dat eigenlijk normaal zou moeten zijn. En dat brengt me op hypocrisie.

Hypocrisie is het verwijt dat de duurzame consument eigenlijk altijd krijgt. Want tja, niets is écht helemaal duurzaam (behalve iets niet kopen dan). Dus vind je vliegen slecht voor het milieu, dan mag je zelf niet meer vliegen. Vind je dat er een eind moet komen aan fossiele energie, dan mag je nooit meer in een auto stappen. De kracht van dat verwijt is dat er altijd een kern van waarheid in zit. Maar het gaat voorbij aan het feit dat je als consument nu eenmaal in een wereld leeft waarin fossiele brandstoffen nog worden gebruikt en je van veel producten niet weet of en hoe duurzaam ze zijn. Daaraan kun je alleen ontsnappen door in een grot te gaan wonen. En dat brengt mij bij verantwoordelijkheid. 

Een tijd geleden sprak ik hierover bij een TEDX-bijeenkomst. Mijn verhaal ging over wie er nu verantwoordelijk is voor duurzame vooruitgang: de consument, het bedrijf of de overheid. Voor mij is het helder dat de consument helemaal niet verantwoordelijk is. Het helpt wel als je als duurzame burger zoveel mogelijk probeert te leven, en dus consumeren, naar je eigen ideaal. Dat zet je argument kracht bij. Maar de samenleving waarin we leven beperkt de mogelijkheden. Bedrijven spelen daar handig op in en beweren met grote onschuld dat ze best duurzame producten willen produceren maar dat hun klanten (wij) die niet willen. De klanten blijven benzine tanken, dus moeten ze het wel blijven produceren. De klanten blijven vliegen, dus… 

Vliegtuigmaatschappijen, waaronder KLM, gaan zelfs zover dat klanten extra moeten betalen als ze de duurzamere optie willen. KLM zelf heeft niet echt haast met de vermindering of vergroening van hun uitstoot, maar biedt je wel aan de uitstoot af te kopen via een toeslag op je ticket. Blijkbaar is duurzaamheid alleen aantrekkelijk als er te verdienen is aan klanten die dit wel willen. Wat mij brengt op de invalshoek verdeling. 

Als het gaat om consumeren vinden sommigen dat ze recht hebben op dingen. Het recht op goedkoop naar alle windstreken vliegen bijvoorbeeld, alsof dat een basisvoorziening is. Ze vinden het onrechtvaardig om vliegen duurder te maken. Dan kunnen alleen de rijken nog vliegen. Ik vraag me af waar dat argument ons brengt. Hebben we straks allemaal recht op twee Ferrari’s voor de deur en een jacht in de gracht? Ik misgun het niemand, maar de aarde gaat dat niet trekken. Wij als samenleving ook niet denk ik. Ik vind het eerder raar dat een heel kleine groep rijke mensen het ‘recht’ heeft de aarde zoveel te belasten met hun privéjets, jachten en grote huizen. Bedenk eens wat we met al het geld en de uren werk die daarmee gemoeid zijn zouden kunnen doen. Als we al dat geld en dat vakmanschap voor iedereen in zouden zetten, zou het leven van een enorm grote groep mensen een stuk duurzamer en beter worden. 

De verdeling van geld en middelen is niet de uitkomst van een natuurwet. Het is het gevolg van maatschappelijke en politieke keuzes. Meer bestaanszekerheid en duurzaamheid voor iedereen? Het kan, het is gewoon een kwestie van kiezen. Duurzaam consumeren is pas écht effectief als het niet de keuze van de consument is, maar die van de politiek en bedrijven.