Nijmegen, februari 1981. De stad was in opstand. De woningnood was enorm maar de gemeente wilde huizen slopen voor een parkeergarage. Er werd hard tegen de protesterende activisten opgetreden. Compleet met traangas, militairen, tanks en waterkanonnen. Ik liep daartussen en maakte me boos over de parkeergarage en het fysieke machtsvertoon. Ik herinner mij vooral de stokslagen van de ME en de geur van traangas.
De jaren 80 waren donker en zeker voor jongeren was er weinig zicht op een positieve toekomst. Er werd daarom volop geprotesteerd. Totdat begin jaren 90 het activisme plotseling uit de straten en het nieuws verdween. De Berlijnse muur was gevallen en de toekomst zag er qua wonen en werk rooskleuriger uit. De noodzaak om in actie te komen tegen de gevestigde orde leek voorgoed voorbij.
Dat blijkt toch niet zo te zijn. Activisme is weer helemaal terug. Mensen voelen weer de noodzaak om hun stem te laten horen over onderwerpen als klimaat en wonen. Interessant is trouwens dat die stem niet alleen van jongeren komt maar ook van senioren die zich zorgen maken over de toekomst van hun kleinkinderen. De betrokkenheid is terug en daar wordt deze activist blij van.
Zonder activisme geen verandering
Activisme is essentieel voor het tot stand brengen van verandering. Op elk niveau. Maar activisme is méér dan je vastplakken aan de A12 of klappen van de ME incasseren. Activisme gaat over het laten horen van je mening en de wens om de gevestigde orde te veranderen, om dingen te verbeteren. Dat begint bij het stellen van de vraag waarom we dingen doen zoals we ze doen. Activisme is ook meer dan enkel burgerlijke ongehoorzaamheid. Zo kun je ook je stem uitbrengen op een partij die het anders wil, kritische vragen stellen op je werk of lid worden van Amnesty of Milieudefensie. Het zijn allemaal vormen van activisme. Je kunt het luidruchtig doen of in stilte.
Mijn activisme verlegde zich van de straten van Nijmegen naar het bezoeken van de aandeelhoudersvergaderingen van de grote bedrijven als Shell en KLM. Daar stelde ik namens de door mij opgerichte VBDO (de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling) kritische vragen over duurzaamheid. Dat was nieuw en onwennig voor de bestuurders en aandeelhouders. Ik zocht de grenzen op van wat mogelijk was zonder de mond gesnoerd te worden of de zaal uitgedragen.
Follow This deed er later nog een schepje bovenop met het indienen van klimaatresoluties. En Extinction Rebellion verlegde de grens verder door op aandeelhoudersvergaderingen in gezang uit te barsten. Dat is allemaal activisme. Alleen bij de laatste vorm word je wel de zaal uitgedragen. Al is er voor zover ik weet geen wet die zingen op een aandeelhoudersvergadering verbiedt.
“ We hoeven niet allemaal Greta’s te zijn om met onze acties toch een verschil te maken.”
Duurzaamheidsexpert ASN Bank
Soms lijkt het alsof hoe meer burgerlijke gehoorzaamheid en acties er zijn, hoe minder draagvlak er is. Maar dat blijkt niet zo te zijn. Radicalere acties, mits vreedzaam en liefst ietwat ludiek, zijn vaak het begin van een groeiend draagvlak. Klimaatverandering is een goed voorbeeld. Dit is niet langer het domein van een handvol fanatieke actievoerders maar onderwerp van gesprek in de media, op de werkvloer, in pensioenfondsen, op scholen en in de huiskamer. Het is wetenschappelijk vastgesteld dat de schoolstakingsacties van Greta Thunberg hebben geleid tot brede verandering in de maatschappij.
Ook volgers veranderen de samenleving
Dat zou je niet denken als je ziet wat alle activisten zelf over zich heen krijgen. Van arrestaties, tot online haat en bedreigingen. Als je daar geen zin in hebt zijn er gelukkig allerlei andere vormen van activisme mogelijk. We hoeven niet allemaal Greta’s te zijn om met onze acties toch een verschil te maken. En we hoeven ook niet allemaal de eerste te zijn. Volgers zijn namelijk net zo belangrijk. Want met elke nieuwe volger verandert de samenleving.
Actievoeren tussen de waterkanonnen en het traangas doe ik niet meer. Wel liep ik vol overtuiging mee met verschillende klimaatmarsen de afgelopen jaren. Ik heb mijn activistische rol gevonden door veranderingen in de financiële sector aan te jagen. Het grote geld is immers in staat om verandering te realiseren. Maar mijn hart gaat nog steeds sneller kloppen als ik mensen hun stem zie verheffen en in actie zie komen voor waar ze in geloven. Of dat nu op de snelweg of tijdens de aandeelhoudersvergadering is. De toekomst is bij deze activisten in goede handen. Die parkeergarage is er uiteindelijk niet gekomen trouwens.
