Tropische halsbandparkieten in het Vondelpark, Australische vetplantjes op de Waddeneilanden en Siberische eekhoorns in een Brabants bos. Exoten worden ze genoemd, dieren en planten die eigenlijk niet in ons land thuishoren, maar zich hier wel thuis voelen – vaak iets té goed.
Doordat de omstandigheden hier goed zijn en er geen natuurlijke vijanden voorkomen. vermeerderen ze zich soms explosief. Daardoor richten ze schade aan in de openbare ruimte, de landbouw en niet zelden de natuur. Wereldwijd gelden invasies van exoten zelfs als een van de grootste bedreigingen voor de biodiversiteit.
Opfrisser nodig? Lees hier wat biodiversiteit precies inhoudt.
Sommige nieuwe soorten worden invasieve exoten
Lang niet alle exoten zijn lastpakken. Veel landbouwgewassen – ook de vertrouwde ‘oer-Hollandse’ aardappel – zijn lang geleden uit het verre buitenland gehaald, en blijven hier netjes binnen de grenzen van de akker. Ook fazanten zijn ooit voor de jacht hier losgelaten. En als je door het bos loopt, loop je langs allerlei exotische naaldbomen die hier zonder problemen onderdeel uitmaken van de natuur.
Als een vreemde soort zich ongebreideld voortplant en wél voor problemen zorgt, wordt het een invasieve exoot genoemd. Een bekende invasieve plant in Nederland is de Japanse duizendknoop. De Aziatische tuinplant woekert in bermen, langs spoorbanen en in natuurgebieden en is met geen mogelijkheid weg te krijgen. De ijzersterke wortels kunnen zelfs asfalt doorboren en veroorzaken dan ook schade aan het wegdek. Gemeenten en waterschappen hebben hun handen er vol aan. Alleen al de gemeente Amsterdam besteedde in 2020 al ruim 8 miljoen euro aan de bestrijding van de woekerplant, om even een voorbeeld te geven.
Een invasief dier dat je misschien op een regenachtige dag eens langs het water bent tegengekomen is de rode Amerikaanse rivierkreeft. Deze soort vernietigt de waterplanten op de bodem en verzwakt dijken door er holen in te graven. Bovendien draagt hij de kreeftenpest, waar hij zelf immuun voor is, maar de inheemse Europese rivierkreeft niet. Onze eigen rivierkreeft is in Nederland nu bijna uitgestorven.
Japanse duizendknoop, de soort die in bijna elke gemeente parken en bermen overwoekert. Foto: pixabay
Klimaatverandering en globalisering werken het exotenprobleem in de hand. De vreemde dieren of planten komen mee met schepen en handelswaar, maar worden ook – vaak goedbedoeld - door burgers in de natuur gebracht of verspreid. Wil je daar liever zelf niet aan bijdragen, let dan op de volgende tips.
Zo voorkom je dat je een invasieve plant in je tuin zet
Soms is een plantje een aanwinst voor je tuin of balkon, maar een ramp voor de natuur zodra hij ‘ontsnapt’. Onlangs waarschuwden Staatsbosbeheer en FLORON, de organisatie die zich met onderzoek en bescherming van wilde planten bezighoudt, nog voor het populaire plantje gele bieslelie. Een ontzettend leuke plant, met mooie gele bloem en mooie vruchten die ook nog eens vogels lokken.
Maar daar zit ook meteen het probleem: de vogels poepen de zaden weer uit in bijvoorbeeld de duinen, waardoor het plantje ook dáár gaat groeien en zeldzame orchideeën verdringt en ineens het kale zand bedekt waarin juist specifieke insecten huizen.
De gele bieslelie, een leuk plantje in de tuin, maar rampzalig in de duinen. Foto: Petra van de Wiel
De eerdergenoemde Japanse duizendknoop en twee andere Aziatische duiznedknopen zijn binnenkort niet meer te koop in het tuincentrum, ze komen op de zogenoemde Unielijst met soorten waarin niet gehandeld mag worden. Natuurbeschermers pleiten er nu voor om ook de gele bieslelie op die lijst te zetten.
Wil je nou voorkomen dat jij dit soort planten de natuur in brengt, check dan in de nieuwe tool van het project ‘Tuin er niet in’ of de door jou gewenste planten misschien invasief zijn, en welke inheemse alternatieven er zijn. En omdat je toch al goed bezig bent voor biodiversiteit, krijgt je gratis tips voor een insecten- en vogelvriendelijke tuin of balkon.
Schildpad of eekhoorn kopen? Bezint eer ge begint..
Exotische huisdieren houden, het is momenteel helemaal hip. Al dan niet geïnspireerd door influencers, nemen mensen de gekste dieren in huis. Van schildpadden en slangen tot exotische eekhoorns en otters. Al snel is de conclusie dat zo’n dier niet geschikt is voor de huiskamer en wordt het afgeleverd bij een organisatie als Stichting AAP. Of gewoon buiten gedumpt natuurlijk.
Zo zijn roodwangschildpadden in sommige sloten geen zeldzaamheid meer en worden geregeld vangacties op touw gezet om Amerikaanse of Siberische eekhoorns uit de natuur de verwijderen. Verstandig, want in Groot-Brittannië heeft de uit Noord-Amerika afkomstige grijze eekhoorn de eigen rode eekhoorn al bijna helemaal weggevaagd. Bedenk dus goed of je echt wel voor lange tijd zo’n gek beestje als huisdier wilt, en laat ‘m zeker niet buiten los.
Laat je aquariumvis niet los in een sloot of een ven
Vissen zijn mooie en niet al te moeilijke huisdieren. Maar wat als je het schoonmaken van het aquarium wel zat bent, of als je vissenkom te vol wordt? ‘Ach, geef de vissen gewoon de vrijheid’, denk je dan misschien. Even omkiepen in de sloot om de hoek, of in een emmertje naar het ven in het natuurgebied verderop. Niet doen!
Exotische vissen kunnen vervelende concurrenten worden van inheemse soorten, of met hun vraatzucht andere dieren of planten schade toebrengen. Wat dacht je van de prachtige, maar oh-zo-vervelende zonnebaars. Door aquariumliefhebbers zijn ze losgelaten in vennetjes op heideterreinen, plassen waar juist veel bijzondere planten- en diersoorten voorkomen. Daar leven de vissen vrolijk verder, maar eten er wel de eieren en kikkervisjes van de bedreigde boomkikker, kamsalamander en knoflookpad op.
De aquariumvis zonnebaars is een veelvraat en een gevaar voor kikkers, salamanders en libellen.
De zonnebaars mag inmiddels in Nederland niet meer verkocht worden. Maar natuurbeheerders geven nog steeds vele duizenden euro’s uit om deze vennen van de vis te ontdoen, al krijgen ze daarbij de laatste tijd ook wel eens hulp van de inheemse snoek, die wel een zonnebaarsje lust.
Laat de snoek echter maar andere visjes vangen, en houd je tropische vissen gewoon in het aquarium. En is die te vol: vraag een aquariumwinkel of ze interesse hebben, of zet je exotische vis op marktplaats. Dan wordt het een aanwinst voor een ander in plaats van een ramp voor de natuur.
