Na decennia van aardgaswinning in Nederland wordt de gaskraan nu langzaamaan dichtgedraaid. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat er uiterlijk in 2030 geen druppel gas meer uit de bodem komt. Nederland gaat inzetten op duurzame alternatieven Groningen zet in ieder geval vol in op groene waterstof. Er is echter nog wel veel werk aan de winkel voordat de regio zich de waterstofkoploper van Europa mag noemen.
Van aardgas naar waterstof
De gaswinning heeft haar sporen achtergelaten in het Groningse landschap en op de Grunnegers zelf. Het dichtdraaien van de gaskraan bracht daarom een hoop opluchting en rust in de provincie. Tegelijkertijd bracht het ook twee grote problemen met zich mee. Wat te doen met al die duizenden mensen die nu nog in de gaswinning werken? En wat te doen met de ondergrondse gasinfrastructuur die zo'n 12.000 kilometers aan leidingen omvat?
Duurzame oplossing voor Groningen
Beide problemen kunnen op een duurzame manier met hernieuwbare energiebronnen worden opgelost: door in Groningen groene waterstof te produceren. Zo kunnen de bestaande gasleidingen met kleine aanpassingen geschikt worden gemaakt voor het vervoer van waterstof. Ook is er veel kennis in de regio over het managen van grote hoeveelheden energiestromen. Kortom: er liggen kansen voor Groningen om een echte koploper te worden in groene waterstof.
Denk je aan Groningen, dan denk je aan aardbevingsschade. Met de opwekking van waterstof is dit gelukkig verleden tijd. | Foto: Tai via Flickr
Wat is groene waterstof?
Een uitgebreide uitleg over hoe waterstof precies werkt, kon je eerder op Vanaf Hier lezen. In het kort: waterstof wordt gewonnen door heel snel energie door water heen te jagen. Er zijn ook verschillende soorten "kleuren" waterstof, afhankelijk van de energiebron. De kleur is alleen figuurlijk, want waterstof is van zichzelf kleur- en geurloos.
De verschillende kleuren waterstof
- Grijze waterstof wordt gewonnen met behulp van aardgas of kolen. Omdat hierbij CO₂ vrijkomt in de atmosfeer, spreekt men van grijze waterstof.
- Ook bij blauwe waterstof is er aardgas nodig. Maar de CO₂ die vrijkomt, wordt afgevangen en vervolgens opgeslagen, bijvoorbeeld in lege gasvelden op zee. Er komt geen extra emissie in de atmosfeer terecht. Blauwe waterstof is dus CO₂-neutraal.
- Bij de winning van groene waterstof gebruikt men duurzame energiebronnen, zoals wind- of zonne-energie. Omdat hierbij alleen zuurstof (O2) vrijkomt, is dit de meest duurzame vorm van waterstof.
Het voordeel van groene waterstof
Groene waterstof won de laatste jaren aan populariteit als dé duurzame energiedrager van de toekomst. Het heeft namelijk niet de uitdaging die zonne- en windenergie wél hebben, namelijk dat je ná het opwek meteen moet gebruiken. En wil je deze energie toch opslaan, dan heb je een hele dure accu nodig. Het grote voordeel van waterstof, is dat je het kunt opslaan in buizen en tanks. Zo beschik je dag én nacht, wind of geen wind, over energie.
Noord-Nederland wordt Hydrogen Valley
Dat groene waterstof veel potentie heeft in het noorden is duidelijk. Dit bleef ook niet onopgemerkt bij anderen. Eind vorig jaar is Noord-Nederland door de Europese Commissie uitgeroepen tot Europa's eerste Hydrogen Valley. Deze speciale status, naar het model van Silicon Valley in de Verenigde Staten, gaat gepaard met een subsidie van circa 90 miljoen euro. Met dit geld moet de regio een volledig functionerende, groene waterstofketen installeren vóór 2025.
Waarom is er zoveel groene waterstof in Groningen?
Dat bij uitstek Groningen is aangewezen, is niet zo gek. Alles wat je nodig hebt voor een lokale, groene waterstofeconomie is er:
- Duurzame energiebronnen: naast lokale wind- en zonneparken, moet een nog te bouwen "megawindpark" in de Noordzee het duurzame energiehart worden van dit waterstofproject. Naar schatting zullen er zo'n duizend grote windmolens op zee worden gebouwd. In 2040 moeten die 10 gigawatt aan energie gaan opwekken.
- Opwekking: om deze schone energie om te zetten in groene waterstof, is een elektrolysefabriek nodig. Deze fabriek wordt in de Eemshaven gebouwd, waar het de opgewekte energie van de windmolens in de Noordzee opvangt en omzet in waterstof.
- Distributie en opslag: de bestaande gasinfrastructuur is uitermate geschikt voor het transport en de opslag van waterstof. Er zijn maar weinig aanpassingen nodig om de bestaande leidingen waterstofklaar te maken.
- Kennis: de Noorderlingen zijn al meer dan 70 jaar wereldsterren in het coördineren van grote hoeveelheden energiestromen. Deze lokale kennis kan goed gebruikt worden in Hydrogen Valley.
- Gebruik: naar schatting kunnen zo'n 7 miljoen huishoudens hun woning gaan verwarmen met waterstofgas. Zo kunnen ook oudere huizen, die niet in aanmerkingen komen voor zonnepanelen of warmtepompen, van het aardgas af. Verder lopen er ook verschillende industriële projecten op waterstof in de regio.
Lopende waterstof-projecten in Groningen
Hydrogen Valley in Groningen
Hydrogen Valley wordt steeds zichtbaarder in de regio. Zo opende afgelopen jaar HyStock de deuren in het Groningse Veendam. HyStock is de groene waterstofinstallatie van Gasunie, waarmee het met de opwekking en opslag van groene waterstof experimenteert. Dagelijks wordt hier 400 kilogram waterstof opgewekt met schoon stroom, afkomstig van de ruim 5.000 zonnepanelen die rond de installatie staan.
Veeg- en vuilniswagens op waterstof
Verder rijden er in de gemeente Groningen ook al jaren veeg- en vuilniswagens rond op waterstof. De gemeente heeft hiermee een Europese primeur te pakken. De wagens worden aangedreven door een elektrische motor, die op waterstof draait. Met een volle batterij en tot 12 kilogram waterstof kunnen de afvalwagens zo'n 15 uur rijden.
Waterstofbussen en ander openbaar vervoer op waterstof
Ook maakt het openbaar vervoer zich op voor waterstof. Zo rijdt het regionale vervoerbedrijf Qbuzz al sinds 2017 met twee waterstofbussen in de provincie, tussen Groningen en Delfzijl. Voor het einde van 2021 moeten er nog eens twintig waterstofbussen bij gaan komen. En in maart van dit jaar zijn er twee weken lang proefritten uitgevoerd met de eerste waterstoftrein. De proef is geslaagd en de eerste verwachte CO₂-neutrale trein gaat in 2025 tussen Veendam en Stadskanaal rijden.
Volgend jaar gaan er in totaal twintig waterstofbussen in de provincies Groningen en Drenthe rijden. | Foto: Van Hool, Innotrans 2018 via Wikimedia Commons
Klimaatakkoord Kop d'r veur
Er schittert een mooie, groene toekomst voor de regio. En de zichtbare projecten zijn een teken dat het de goede kant op gaat. Maar voor de opening in 2025 is er nog heel wat werk aan de winkel. Zo moeten er een flink aantal waterstoftankstations worden bijgebouwd voor de regionale bussen. Ook het aanpassen van de gaspijpleidingen om waterstof in te vervoeren is nog een hele klus.
Windturbines aanleggen boven de Eemshaven
Om nog maar te zwijgen over de aanleg van die duizend grote windturbines pal boven de Eemshaven. Zonder dit groene energiehart wordt er namelijk geen groene, maar grijze waterstof geproduceerd. De energie zal dan moeten worden gehaald uit vuile bronnen, die CO₂ uitstoten. Zonder een "megawindpark" in de Noordzee ben je geen stap dichterbij het halen van de doelen binnen het Klimaatakkoord.
Er is nog heel wat werk aan de winkel, maar de transitie van aardgas naar groene waterstof is onmisbaar voor Nederland om het Klimaatakkoord te halen. Zoals ze in Groningen zouden zeggen: Kop d'r veur! (Succes!)
