Een groot deel van het voedsel dat we wereldwijd produceren, vindt nooit een plekje op ons bord. Dat heeft verschillende oorzaken, zoals een mislukte oogst, overproductie of problemen bij het transport. Ook in supermarkten, restaurants en bij ons thuis belanden goede producten in de vuilnisbak. Maar als het aan Orbisk ligt, is voedselverspilling in de horeca binnenkort verleden tijd. Orbisk geeft restaurants met behulp van kunstmatige intelligentie inzicht in het soort en de hoeveelheid voedsel die ze weggooien. Met dit baanbrekende idee wonnen ze de ASN Bank Wereldprijs 2021.
Het ontbijtbuffet in de vuilnisbak
Toen Orbisk oprichter Olaf van der Veen een aantal jaar geleden als laatste gast bij het ontbijtbuffet in een groot hotel aankwam, lag het buffet nog vol met eten. Ineens trof het hem dat al die lekkere croissants, broodjes en taartjes in de vuilnisbak zouden verdwijnen. “Als student werkte ik in de horeca en zag ik hoeveel eten – waar niets mis mee was - in de vuilnisbak verdween. Toen had ik daar niet zo veel oog voor, maar in 2016 ging ik me meer en meer interesseren voor de duurzaamheidsproblematiek. Pas toen drong de omvang van dit vraagstuk tot me door: 14% van alle voedselverspilling vindt plaats in de horeca en dat loopt in Nederland op tot zo’n 200.000 ton per jaar. Dat zijn zo’n 5.000 gevulde vrachtwagens.”
Voedsel heeft een positieve én negatieve impact
Op dat moment werkte Olaf in het bedrijfsleven, waar hij zich bezighield met het optimaliseren van processen op basis van data, maar hij wilde graag ondernemen en bijdragen aan de oplossing van dit maatschappelijke probleem. Samen met Bart van Arnhem – en later met Richard Beks – kwam Olaf op het idee om zijn kennis en ambitie in te zetten om voedselverspilling in de horeca tegen te gaan. “Bij voedsel kwam voor ons gevoel alles samen. Voedsel heeft zowel een positieve als een negatieve impact op de wereld. We hebben het nodig om van te leven, we genieten ervan, maar tegelijkertijd heeft de productie een grote impact op het klimaat en de biodiversiteit. En ook al kunnen we het ons helemaal niet veroorloven, we gooien er ontzettend veel van weg. Maar hoe kun je dat structureel verminderen? Met onze data-achtergrond konden wij daar juist een bijdrage aan leveren.”
Een food-waste monitoring system
In 2018 begonnen ze met de ontwikkeling van een systeem waarmee restaurants inzicht zouden krijgen in de hoeveelheid en het soort voedsel dat ze weggooien. Daarbij vulden de drie elkaar goed aan.
Het idee was dat restaurants, op basis van data die we verzamelden over hun voedselafval, hun processen en inkoopbeleid zo konden aanpassen dat ze voedselverspilling tegengaan – en niet onbelangrijk - meer geld over zouden houden. Ze noemden het bedrijf Orbisk. “Orbisk is een niet bestaand woord - afgeleid van het woord orb – dat bol - en orbis - dat cirkel - betekent. We vonden het een mooie associatie met circulariteit en de aarde. En toen we het hadden gekozen, daalde pas in dat wij Olaf, Richard en Bart zijn. Ofwel ORB. Dat is toevallig, maar het maakt de naam nog mooier.”
Voedselafval scannen
“We startten Orbisk naast ons toenmalige werk, maar halverwege 2019 gooiden we alle ankers los en zijn we er helemaal voor gegaan.” Met een zak spaargeld en vol goede moed werkten de mannen 80 uur per week aan de ontwikkeling van het systeem. Orbisk gebruikt kunstmatige intelligentie om voedsel(verlies) in kaart te brengen en hiervoor moesten ze een beeldherkenningsalgoritme ontwikkelen. Dit algoritme scant het voedselafval dat in de vuilnisbak verdwijnt volledig automatisch op ingrediënten niveau. Het systeem wordt steeds beter, door de snelle ontwikkelingen van deze technologie. Het systeem ‘leert’ om verschillende ingrediënten te herkennen, waardoor de beoordeling van het afval steeds accurater wordt. “In het begin was het bijvoorbeeld lastig om een aardbei en een tomaat uit elkaar te houden, maar dat gaat nu zonder problemen.’’
Van idee naar start-up
“Onze eerste projecten waren klein, maar onze klanten betaalden ons ervoor. Dat vonden we belangrijk, want zo wisten we zeker dat onze klanten de dienst serieus namen. Met bloed, zweet en tranen bouwden we het stap voor stap verder uit, maar ons spaargeld limiteerde de groei. De ontwikkeling van onze technologie kostte nou eenmaal geld en we moesten steeds nieuwe prototypes bouwen. En kwam er een terug van een klant, dan moesten we alles weer uit elkaar halen om alle onderdelen opnieuw te kunnen gebruiken.”
Duurzaamheid en geld besparen gaan hand in hand
Met het systeem van Orbisk zijn klanten in staat om beter in te kopen, hun voorraad te optimaliseren, porties te balanceren en overschotten te reduceren. Zo kan de gebruiker 50% voedselverlies voorkomen, wat overeenkomt met vele duizenden kilo's per jaar. Klanten betalen elke maand voor de dienst. De apparatuur krijgen ze erbij geleverd, dus als er iets stuk gaat, krijgen ze een nieuw systeem en ondertussen repareert Orbisk het oude. “Het ene bedrijf kiest voor een samenwerking met ons omdat ze duurzaamheid belangrijk vinden. Het andere bedrijf wil geld besparen. Maar wat de motivatie ook is om met ons samen te werken; in beide gevallen wordt ons doel om voedselverspilling tegen te gaan gehaald.
De wind mee, tot het coronavirus
In de zomer van 2019 kreeg Orbisk de wind mee, maar toen kwam in 2020 Corona. “Meer tegen dan dit had het niet kunnen zitten. Het virus raakte ons bovengemiddeld hard. Men stelde dat het een wonder zou zijn als we het zouden overleven, want al onze klanten moesten sluiten en daardoor viel er heel veel weg.” Het was een spannende en moeilijke tijd, die ook wel iets goeds bracht.
“Voor het eerst in 2,5 jaar werd ik gedwongen om wat rustiger aan te doen en dat was echt nodig. We hadden zo ontzettend hard gewerkt. Die eerste periode heeft me, ondanks de onzekerheid en stress, ook veel goed gedaan en we hielden ons hoofd boven water. Voedsel besparen is ook iets wat je constant moet doen. Het is nooit klaar. Ik vergelijk het met een dieet. Stop je er mee, dan val je weer terug in je oude patroon en krijg je een jojo-effect, daarom moet je het continu in de gaten houden en daar helpen we onze klanten mee.”
De ASN Bank Wereldprijs 2021
Dat we in 2021 de ASN Bank Wereldprijs wonnen, hielp ons enorm. Uit meer dan honderd inschrijvingen werden zij bij de 14e editie bekroond door de vakjury. “De geldprijs was natuurlijk fijn, maar het netwerk dat we nu hebben en de reuring die ontstond heeft veel voor ons gedaan. Iedereen, die ik spreek, heeft gezien dat we hebben gewonnen. Dat we uitgeroepen werden tot de duurzaamste startup van Nederland is van onschatbare waarde.”
